Życie dworskie. Ignacy Krasicki

>

      Życie dworskie

      Joachimie! Już młodość porywcza uciekła

      I wieku dojźrzałego już pora dociekła1,

      Ta pora, w której żądze słabieć zaczynają.

      Strawiłeś lata twoje między dworską zgrają.

      Zrazu młodzian, dojźrzalszy potem, profes teraz,

      Zyskający, zdradzony, oszukany nieraz,

      Zgoła dworak. Więc naucz, świadom znamienicie,

      Na czym zawisło, jakie u dworu jest życie?

      Milczysz? Znać, żeś jest dworak. Ja, wieśniak, opowiem.

      Najprzód (trzeba te rzeczy brać z letka), albowiem

      Obraziłbym i wielu, gdybym prawdę szczerą

      Objawiał, a nie zwykłą dworom manijerą.

      Grzeczność – talent nie lada, ten rad w dworach gości,

      Ten kształci oświecone jasne wielmożności,

      Ten jest cechą każdego, co się dworu ima,

      Co pozoru ma nazbyt, a istoty nie ma,

      Zgoła co jest dworakiem. Panie Joachimie,

      Powiedz, co tam w ohydzie, a co tam w estymie2?

      Cnota. Waszmość żartujesz. Kunsztem wielorakiem

      Umiałeś żyć u dworu i jesteś dworakiem.

      A ja prostak, a przecież chciałbym z tego toru3

      Coś pojąć i określić, jak żyją u dworu.

      Źlem się udał, daremniem staranie postradał;

      A któż się u dworaków o prawdzie wybadał?

      Więc coś nie opowiedział, choć wiesz, a wiesz ściśle,

      Ja, co nie wiem, na domysł powiem i określę.

      Dwór jest to wybór ludzi, tak mówi świat grzeczny4,

      Ale świat pospolity zdaniu temu sprzeczny.

      Kto z nich lepiej osądził? Grzeczny mówi wdzięcznie:

      Cnotę, dowcip, talenta, umieszczone zręcznie,

      Dwór najlepiej obwieszcza. Świat prosty a szczery,

      Jak z łupin człeka łuszcząc z dobrej manijery,

      Gdy nie patrzy, kto czyni, lecz o co rzecz chodzi,

      Wszystko zwie po imieniu: Piotr kradł, więc Piotr złodziej.

      To prawda, lecz niegrzeczna, wyraz5 zbyt dosadnie.

      Jakże to pięknie nazwać, kiedy Piotr okradnie?

      Można prawdę powiedzieć, ale tonem grzecznym:

      Piotr się wsławił w rzemiośle trochę niebezpiecznym,

      Piotr zażył6, a nie swoje, kunsztownie pożyczył. —

      Zgoła tyle sposobów grzecznych będziesz liczył,

      Tak fałsz będziesz uwieńczał, do prawdy sposobił,

      Że na to wreszcie wyjdzie: Piotr kradł, dobrze zrobił.

      Fałsz grzeczny to styl dworów i moneta w kursie,

      Wszędzie on się tam mieści, w dziełach i w dyskursie,

      I choć na kształt liczmanów7 z siebie nic nie waży8

      1

      dociec – dobiec. [przypis redakcyjny]

      2

      estyma – poważanie, szacunek. [przypis redakcyjny]

      3

      tor – tu: sposób postępowania. [przypis redakcyjny]

      4

1

dociec – dobiec. [przypis redakcyjny]

2

estyma – poważanie, szacunek. [przypis redakcyjny]

3

tor – tu: sposób postępowania. [przypis redakcyjny]

4

grzeczny – wytworny. [przypis redakcyjny]

5

wyraz – wyrażone, określone. [przypis redakcyjny]

6

zażył – tu: wziął, przywłaszczył. [przypis redakcyjny]

7

liczman – znaczek umownej wartości zastępujący pieniądze przy grze karcianej. [przypis redakcyjny]

8

z siebie nic nie waży – sam nie stanowi żadnej wartości. [przypis redakcyjny]

1

dociec – dobiec. [przypis redakcyjny]

2

estyma – poważanie, szacunek. [przypis redakcyjny]

3

tor – tu: sposób postępowania. [przypis redakcyjny]

4

grzeczny – wytworny. [przypis redakcyjny]

5

wyraz – wyrażone, określone. [przypis redakcyjny]

6

zażył – tu: wziął, przywłaszczył. [przypis redakcyjny]

7

liczman – znaczek umownej wartości zastępujący pieniądze przy grze karcianej. [przypis redakcyjny]

8

z siebie nic nie waży – sam nie stanowi żadnej wartości. [przypis redakcyjny]