Król Maciuś Pierwszy. Janusz Korczak

chcesz – dziś popr. forma grzecznościowa: pan chce. [przypis edytorski]

      28

      Jestem prawnukiem Juliana Zwycięzcy – Maciuś był prawnukiem Pawła Zwycięzcy i wnukiem Juliusza Cnotliwego. Być może Maciusiowi pomyliły się imiona przodków w chwili napięcia. [przypis edytorski]

      29

      posłowie państw – dziś raczej: ambasadorowie. [przypis edytorski]

      30

      tytuń (daw.) – dziś popr.: tytoń. [przypis edytorski]

      31

      prowizja – tu: zaopatrzenie, jedzenie przydzielane żołnierzom. [przypis edytorski]

      32

      na sprobunek (daw.) – na spróbowanie. [przypis edytorski]

      33

      doktór – dziś popr.: doktor. [przypis edytorski]

      34

      zostawiem (daw. gw.) – dziś popr.: zostawimy. [przypis edytorski]

      35

      aeroplan (daw.) – samolot. [przypis edytorski]

      36

      oboje – tu popr. forma M. l.mos.: obaj (jako że mowa o dwóch chłopcach). [przypis edytorski]

      37

      krewa (daw. pot.) – nieszczęście, klęska, niepowodzenie. [przypis edytorski]

      38

      karabina – dziś popr. forma D. lp: karabinu. [przypis edytorski]

      39

      zwrotniczowa – żona zwrotniczego, pracownika kolei obsługującego zwrotnicę, która pozwala kierować pociągi na właściwy tor w miejscu, gdzie droga się rozwidla. [przypis edytorski]

      40

      ubrać mundur (reg.) – założyć mundur, ubrać się w mundur. [przypis edytorski]

      41

      wytłomaczyć – dziś popr.: wytłumaczyć. [przypis edytorski]

      42

      doktór – dziś popr.: doktor. [przypis edytorski]

      43

      obstalunek (daw.) – zamówienie. [przypis edytorski]

      44

      reparacja (daw.) – reperacja, naprawa. [przypis edytorski]

      45

      pan obraziłeś – dziś popr. forma grzecznościowa: pan obraził. [przypis edytorski]

      46

      telefonistka – dawniej centrale telefoniczne obsługiwały żywe osoby: po podniesieniu słuchawki trzeba było poprosić telefonistkę w centrali o połączenie z odpowiednim numerem. [przypis edytorski]

      47

      błękitna krew – nawiązanie do poetyckiego przekonania, że osoby z rodzin arystokratycznych (królowie, książęta, hrabiowie itp.) mają krew błękitną, a nie czerwoną jak zwykli ludzie. [przypis edytorski]

      48

      corpus delicti (łac.) – dowód zbrodni. [przypis edytorski]

      49

      walić (daw. pot.) – jechać a. iść. [przypis edytorski]

      50

      aeroplan (daw.) – samolot. [przypis edytorski]

      51

      wiorsta – daw. jednostka odległości, ok. 1 km. [przypis edytorski]

      52

      starszy – tu: ważniejszy, wyżej w hierarchii; król jest starszy od pułkownika – pułkownik musi słuchać rozkazów króla; rozkaz króla jest ważniejszy niż rozkaz pułkownika. [przypis edytorski]

      53

      patrzał – dziś popr. forma 3 os. lp cz.przesz.: patrzył. [przypis edytorski]

      54

      parów – wąwóz, dolinka o stromych zboczach. [przypis edytorski]

      55

      patrzeli – dziś popr. forma 3 os. lm cz.przesz.: patrzyli. [przypis edytorski]

1

jak na tej fotografii – autor pisze o swojej fotografii z czasów dzieciństwa. [przypis edytorski]

2

doktór – dziś popr.: doktor. [przypis edytorski]

3

marka (tu daw.) – znaczek pocztowy. [przypis edytorski]

4

strejk (daw., z ang. strike) – strajk, protest pracujących. [przypis edytorski]

5

kinematograf (daw.) – kino. [przypis edytorski]

6

budżet – tu: plan wydatków finansowych, pieniądze przeznaczone na wydatki; pozycja w budżecie – zakup zaplanowany i wykonany w ramach budżetu; tu mowa o tym, że w budżecie Maciusiowego królestwa była zarezerwowana pewna suma pieniędzy na zakup cukierków dla sierot w każde święta. [przypis edytorski]

7

wyjednać – uzyskać (zgodę), namówić kogoś. [przypis edytorski]

8

dlatego (…) bo – dziś popr.: dlatego że. [przypis edytorski]

9

doktór – dziś popr.: doktor. [przypis edytorski]

10

ogród – dziś w tym znaczeniu częściej: park. [przypis edytorski]

11

dojść – tu w znaczeniu: podejść. [przypis edytorski]

12

kawaler – tu: dawna forma grzecznościowa, używana wobec chłopca, zbyt młodego, by zwracać się to niego: pan. [przypis edytorski]

13

bawił się razem – zdanie urwane: bawił się razem z nią; bawił się w grupie. [przypis edytorski]

14

zaczadzić się – umrzeć od zatrucia czadem, czyli tlenkiem węgla, który wydziela się, kiedy coś się pali przy małej zawartości tlenu, np. w niewywietrzonym pomieszczeniu. W czasach, kiedy powstała książka o Maciusiu, większość domów (i pałaców) była ogrzewana piecami, w których palił się węgiel lub drewno. [przypis edytorski]

15

tłomaczyć – dziś popr.: tłumaczyć. [przypis edytorski]

16

kajet