Drugi sen. Robert Harris

Warownym grodem jest nasz Bóg. Chyba że ojciec Lacy miał swoją ulubioną pieśń.

      Keefer wzruszył ramionami.

      – Nie wiem, czy jakąś miał.

      – W takim razie sprawa jest postanowiona. Co do czytania, wybrałem fragment Pierwszego Listu do Koryntian: Nie wszyscyć zaśniemy, ale wszyscy przemienieni będziemy³. Jest tradycyjny i pasuje do okazji.

      – Jak ksiądz sobie życzy.

      – Kto go przeczyta?

      Keefer podrapał się po głowie.

      – Na nabożeństwie będzie pewnie lady Durston. Durstonowie tradycyjnie siadają w pierwszej ławce. Znała proboszcza tak jak wszyscy.

      – Dobrze, więc poproś lady Durston. Czy ktoś jeszcze będzie chciał coś powiedzieć?

      – Nie jesteśmy ludźmi, którzy by się wyrywali do głosu.

      Ich rozmowę przerwało powolne żałobne bicie dzwonu. Jeśli istniał w chrześcijaństwie dźwięk bardziej posępny od podzwonnego, Fairfax miał nadzieję, że nie będzie mu dane go usłyszeć. Między poszczególnymi stłumionymi uderzeniami zalegała trwająca dłuższą chwilę cisza, a potem dzwon wzywający umarłych odzywał się ponownie – uporczywy, nieunikniony, nieubłagany.

      – Którą mamy godzinę, pani Budd? – zapytał Fairfax.

      Zerknęła przez ramię w stronę korytarza.

      – Za kwadrans jedenasta, ojcze.

      – Czas zaczynać. Zostawcie mnie, proszę.

      Kiedy wyszli z bawialni, Fairfax otworzył swoją torbę i wyjął z niej szaty liturgiczne. Naciągnął przez głowę białą albę i wygładził ją aż do kostek. Na ramiona narzucił zielono-złoty ornat. Rozwinął stułę, ucałował ją i zawiesił sobie na szyi. Wyświęcono go zaledwie parę miesięcy wcześniej, w dniu świętego Michała Archanioła, i starał się za wszelką cenę powściągnąć zdenerwowanie. Jeśli nie potrafi odprawić prostego nabożeństwa w tej zabitej deskami wiosce, jaka czeka go przyszłość w kapłaństwie? Wziął swój modlitewnik, Biblię i notatki i wyszedł na korytarz.

      Żałobnicy starali się znieść po wąskich schodach trumnę, którą musieli opuścić niemal pionowo w dół. Obijała się o ściany i balustradę i wyglądało na to, że jej wieko lada chwila się otworzy i stary ksiądz wypadnie w tumanie trocin na schody. Agnes Budd stała trochę dalej w głębi korytarza, zasłaniając usta dłonią. Za nią była Rose. Obie włożyły czarne czepki.

      Fairfax przecisnął się obok próbującego nadzorować całą operację Keefera, wspiął się do połowy schodów i złapał za skraj trumny.

      – Z której strony jest głowa? – zapytał. – Głowa musi wyjść pierwsza.

      Kiedy trumnę udało się ustabilizować – dwaj stojący na najniższym schodku mężczyźni trzymali ją z tyłu, dwaj inni z przodu – puścił ją i otworzył drzwi.

      Pomodliwszy się do Boga, by natchnął go Duch Święty – w tym momencie bowiem w ogóle nie odczuwał Jego obecności – wyszedł prosto w strugi ulewy. Na trzy cztery żałobnicy podnieśli trumnę na ramiona i ruszyli chwiejnym krokiem w ślad za Fairfaxem. Za nimi szedł Keefer, dalej Rose i jej ciotka, która zamknęła za sobą drzwi, i cały ten niewielki kondukt kroczył powoli ogrodową alejką, omijając błoto i kałuże i zmierzając w stronę cmentarnej bramy. Fairfax zobaczył dwa konie uwiązane do wbitych w mur haków; w pobliżu stała dwukółka z kucykiem i zaprzężony w muły kryty furgon. Dzwon bił dalej. Szaty Fairfaxa łopotały niczym żagiel na wietrze. Miał wrażenie, że porwał go prąd i rozpaczliwie stara się dopłynąć z powrotem do brzegu.

      Przeszli pod bramą między ociekającymi wodą kamieniami, minęli świeżo wykopany grób i w końcu stanęli pod chroniącym ich przed deszczem portykiem. Mężczyźni poprawili trumnę na ramionach i przez otwarte drzwi zeszli po zapadniętym po stuleciach używania stopniu do środka małego kościoła. Fairfaxa powitały chłód i szarawy półmrok, zakłócana z rzadka czyimś kaszlem cisza, mnogość świec palących się na obrzeżach jego pola widzenia i różne słabe zapachy – wosku, kadzidła, mokrych ubrań i potu. Ruszył w stronę ołtarza i otworzył modlitewnik. Wierni wstali.

      Kilka stuleci wcześniej, w ramach walki ze scjentyzmem, Kościół wyrzekł się heretyckich zmodernizowanych tekstów z epoki przed Apokalipsą i powrócił w liturgii do języka Biblii Króla Jakuba. Jej dwanaście tysięcy słów stało się podstawą Uwierzytelnionego Słownika Narodowego – i choć do użycia weszło tymczasem sporo innych wyrazów, w szkołach uczono wyłącznie biblijnego leksykonu. To był język angielski, jakim Bóg chciał, by mówiono – bogaty, majestatyczny, pozbawiony wszelkich określeń, które nasuwałyby myśl o nauce – i to on właśnie zabrzmiał owego ranka w St George, dokładnie tak jak to się działo w dawnych czasach przed Upadkiem.

      I rzekł jej Jezus: Jam jest zmartwychwstanie i żywot; kto w mię wierzy, choćby też umarł, żyć będzie⁴.

      Fairfax miał silny, dobrze ustawiony głos. Był świadom, że ludzie mierzyli go wzrokiem, gdy przechodził. W słabym świetle trudno było odczytać mały druk, ale nie miało to znaczenia. Życie ludzkie było krótkie, pogrzeby – częste. Znał słowa liturgii na pamięć.

      Albowiem niceśmy nie przynieśli na ten świat, bez pochyby że też wynieść nic nie możemy⁵. Pan dał, Pan też wziął, niech będzie imię Pańskie błogosławione⁶.

      Stanął przy ołtarzu i odwrócił się. Nawa była wąska, w niszach wzdłuż ścian stały figury świętych – było ich zaskakująco dużo jak na tak mały kościół. Wotywne świece pod rzeźbionymi w drewnie posągami migotały w półmroku niczym gwiazdy. Żałobnicy zatrzymali się przy stojących przed ołtarzem kozłach, złożyli na nich ostrożnie trumnę i skłonili się. Keefer, który wraz z Agnes Budd i Rose zajął miejsce w drugiej ławce, nachylił się z szacunkiem do siedzącej przed nim kobiety i szepnął jej coś do ucha, a ta pokiwała głową i zaczęła kartkować swoją Biblię.

      Fairfax uniósł ręce.

      – Módlmy się.

      Wierni uklękli.

      – Panie! tyś bywał ucieczką naszą od narodu do narodu. Pierwej niżli góry stanęły i niżliś wykształtował ziemię, i okrąg świata, oto zaraz od wieku aż na wieki tyś jest Bogiem. Ty znowu człowieka w proch obracasz, a mówisz: Nawróćcie się synowie ludzcy. Albowiem tysiąc lat przed oczyma twemi są jako dzień wczorajszy, który przeminął, i jako straż nocna⁷.

      Pod koniec modlitwy, ku zaskoczeniu Fairfaxa, to Rose wstała z miejsca i minąwszy go, podeszła do organów. Gdzieś za nim zaskrzypiały i zaklekotały niewidoczne miechy. Dziewczyna zagrała pierwsze nuty z delikatnością i precyzją, po czym przerwała. Zaszeleściły kartki śpiewników i pod sklepienia popłynęła starodawna pieśń.

       Zrodzon z Ojcowskiego łona

       Nim początek wziął swój świat,

       On jest alfa i omega,

       On jest źródłem, kresem on…

      Śpiewając, Fairfax wodził wzrokiem po zgromadzeniu. Mimo paskudnej pogody w kościele stawiło się, by oddać cześć zmarłemu, ponad stu ludzi – chudych, steranych życiem, ogorzałych od słońca i deszczu wieśniaków w nędznym odzieniu i ze szpetnymi skazami świadczącymi o trudnych porodach, ciężkiej pracy i lichej diecie. Mimo to ich głosy brzmiały melodyjnie i równo. Deszcz bębnił po dachu świątyni.

      Pod koniec hymnu Fairfax skinął głową siedzącej w pierwszym rzędzie