Przewodnik po Odessie. Borys Tynka

w kierunku placu z potężnym postumentem. Na środku placu Katarzyny stoi wyjątkowy pomnik poświęcony założycielom Odessy. Plac zmieniał swoją nazwę 7 razy. Pomnik przedstawia carycę Katarzynę II oraz jej najbliższych współpracowników, de Wollana, de Ribasa, Zubowa i Potiomkina. Został odsłonięty w 1900 roku. 20 kwietnia 1920 roku plac zmienił nazwę na Karola Marksa, a pomnik Katarzyny II został usunięty przez bolszewików. Na jego miejsce, 7 lutego 1921 roku, postawiono pomnik poświęcony Karolowi Marksowi. W 1965 roku na miejsce pomnika twórcy marksizmu postawiono pomnik poświęcony marynarzom z pancernika "Potiomkin". W 2007 roku pomnik poświęcony marynarzom z pancernika "Potiomkin" został przeniesiony w okolice portu, a pomnik Katarzyny II ponownie postawiono na historycznym miejscu.

      Początkowo, w bardzo niespokojnych czasach początku XX wieku, pomnik Katarzyny stał w sąsiedztwie Czeka, czyli tajnej policji. Jej pełna nazwa to Wszechrosyjska Komisja Nadzwyczajna do Walki z Kontrrewolucją i Sabotażem. Siedziba komisji znajdowała się przy placu Katarzyny 7. W miejscu tym codziennie dokonywano morderstw w imię rewolucji światowej.

      Na fasadzie widocznej z placu kamienicy numer 1 przy ulicy Jekaterinińskiej znajduje się charakterystyczna mozaika. Niektórzy twierdzą, że jest to bogini Fortuna, inni, że to wizerunek carycy Katarzyny Wielkiej. Są również twierdzący, że jest to bogini tęczy Irida. Jak jednak wytłumaczyć fakt, iż przedstawiona postać trzyma w ręce koło zębate?

      Przy placu Katarzyny znajduje się wyjątkowa, niewielka księgarnia, w której możesz zaopatrzyć się w książki, przewodniki i inne pamiątki związane z Odessą. Wybór jest ogromny. Natomiast kilka kroków od placu, w kamienicy numer 6 przy ulicy Jekaterinińskiej, ma swoją siedzibę niezwykle ciekawe muzeum kontrabandy.

      Skierujmy się na most Sabaniejewa położony nad Wojennym spuskiem. Most bardzo często wykorzystywany był w filmach oraz serialach, których akcja ma miejsce w Odessie. Jest to jeden z najstarszych mostów w mieście.

      Generał Iwan Wasiliewicz Sabaniejew był uczestnikiem wielu wojen na przełomie XVII i XVIII wieku oraz bohaterem wojny w 1812 roku. Był wielkim przyjacielem Aleksandra Puszkina. Od 1816 roku mieszkał w Odessie w domu przy ulicy Gogola 10. Decyzję o nazwaniu mostu w jego cześć podjął graf Woroncow. Most budowano w latach 1831—1836, a w 1866 rekonstruowano go. Most, podobnie jak wiele ulic w mieście, kilkakrotnie zmieniał nazwę. Nazywano go mostem Karola Marksa oraz mostem Północnym.

      Przed mostem Sabaniejewa znajduje się muzyczna szkoła Stolarskiego, która stała się swoistą kuźnią talentów. Wcześniej na jej miejscu był hotel "Krymski", który uległ zniszczeniu wskutek pożaru. Mieszkali w nim m. in. poeta Władimir Majakowski oraz Iwan Bunin, a wcześniej zatrzymywał się rewolucjonista i terrorysta Stiepan Chałturin, znany z próby nieudanego zamachu na cara Aleksandra II. Szkoła profesora Piotra Stolarskiego została założona w 1933 roku i stała się pierwszą muzyczną szkołą otwartą w Związku Radzieckim. W czasie II wojny światowej budynek szkoły został zburzony i czasowo szkołę przeniesiono na ulicę Lwa Tołstoja. W 1952 roku szkołę odbudowano. Uczniami Stolarskiego byli m. in. Borys Goldstein, Jelizawieta Gilels, Dawid Ojstrach.

      Za mostem, po prawej stronie, położona jest pod numerem 4 przy moście Sabaniejewa kamienica, należąca niegdyś do grafa Tołstoja, kuzyna znanego autora powieści "Wojna i pokój" Lwa Tołstoja. Kamienica była prezentem ślubnym Michaiła Tołstoja dla żony Jeleny. Obecnie w kamienicy znajduje się dom uczonych, w którym odbywają się wystawy, seminaria, koncerty oraz prezentacje książek. W jednym z salonów znajduje się fortepian, na którym podobno grywał sam Franciszek Liszt, wybitny węgierski kompozytor i pianista. We wnętrzu kamienicy kręcono kilka scen ze znanego radzieckiego serialu "D’Artagnan i trzej muszkieterowie" z Michaiłem Bojarskim w roli głównej.

      Naprzeciwko domu uczonych, pod adresem most Sabaniejewa 3, znajduje się piękna kamienica, należąca niegdyś do Andrieja Jakowlewicza Pommera. Był on znanym w Odessie bankierem.

      I tym sposobem znaleźliśmy się na prestiżowej ulicy Gogola. Jej nazwa pochodzi od nazwiska Mikołaja Gogola. Mikołaj Wasiliewicz Gogol, rosyjski pisarz, poeta, dramaturg i publicysta pochodzenia ukraińskiego, klasyk literatury rosyjskiej, dwa razy odwiedzał Odessę. Po raz pierwszy autor m. in. "Rewizora" i "Tarasa Bulby" przyjechał tu 16 kwietnia 1848 roku. Było to zaraz po powrocie z Palestyny, jednak nie mógł on zaliczyć przyjazdu do zbyt udanych. W Odessie panowała w tym czasie epidemia cholery i Gogol, wraz z innymi pasażerami, zmuszony był pozostać na kwarantannie, którą opuścił dopiero 1 maja. 7 maja opuścił miasto z obawy przed chorobą. Te kilka dni spędził w kamienicy numer 15 korzystając z gościny swojej przyjaciółki grafini Tołstoj.

      Drugi raz Mikołaj Gogol przyjechał do Odessy 24 października 1850 roku. Przebywał w Odessie do marca 1851 roku. Tym razem zatrzymał się w kamienicy numer 11, w mieszkaniu swojego kuzyna generał-majora Andrieja Andriejewicza Troszczyńskiego, gdzie kontynuował prace nad drugim tomem książki "Martwe dusze". Na fasadzie budynku umieszczono tablicę, informującą o tym ważnym fakcie.

      Przy skrzyżowaniu ulicy Gogola z ulicą most Sabaniejewa, pod numerem 14, znajduje się piękna kamienica, nazywana potocznie przez mieszkańców Odessy, dzięki licznym dekoracjom i rzeźbom, domem-kalejdoskopem. Podobno w jednym z mieszkań mieszkał Sergiej Utoczkin, wyjątkowa odeska osobistość.

      Warto wspomnieć, że w kamienicy numer 9, w latach 1915—1941, mieszkał wybitny odeski lekarz, chirurg oraz okulista, Władimir Fiłatow, o czym przypomina umieszczona na fasadzie tablica pamiątkowa.

      Pod numerem 5—7 przy ulicy Gogola znajduje się przepiękny dom z atlantami, uważany za jedną z najpiękniejszych kamienic w Odessie.

      Kamienica została wybudowana w 1899 roku na podstawie projektu polskiego architekta Lwa Włodeka. Sylwetki dwóch gigantów oddzielone są od fasady kamienicy, a ich napięte ciała uginają się pod ciężarem nieba, na którym spoczywa balkon. Elewacje kamienicy, balustrady balkonów oraz dekorowane gzymsy wzbudzają prawdziwy zachwyt. W czasie okupacji Odessy w kamienicy mieszkał niemiecki generał, a po wyzwoleniu miasta od faszystów znajdował się w niej sztab Armii Czerwonej. Jak widać, reżim również lubi piękno.

      Na końcu ulicy Gogola znajduje się wspaniały pałac, przypominający średniowieczny zamek z gotyckimi elementami. Pałac szacha, bo o nim mowa, został wybudowany w 1852 roku na zamówienie polskiego szlachcica Zenona Brzozowskiego na podstawie projektu polskiego architekta Feliksa Gąsiorowskiego w miejscu, gdzie planowano wybudować szpital wojskowy. Potężne ściany miały sprawiać wrażenie niedostępności. Zenon Brzozowski prowadził w nim interesy handlowe. Pozostaje zagadką, jakim sposobem tak przepiękny i atrakcyjny kawałek ziemi dostał się w ręce polskiego szlachcica. Można się jedynie tego domyslać. Znany slogan, że Polak potrafi, okazuje się, że był wykorzystywany również nad morzem Czarnym. Koniec bezpodstawnych oskarżeń, zwiedzamy dalej. W roku 1910 pałac został sprzedany polskiemu arystokracie, hrabiemu Józefowi Szembekowi, który następnie wynajął go zbiegłemu po zamachu stanu w Iranie, byłemu szachowi Mohammedowi Ali. Szach Mohammed Ali dotarł do Odessy wraz ze swoim haremem,