Nie!. Stanisław Cat-Mackiewicz

      (cdn.)

      Zebrania manifestacyjne

      Na dwóch zebraniach manifestacyjnych w Londynie i Edynburgu było obecnych przeszło trzy tysiące osób. Zważywszy na nikłą liczbę Polaków w Wielkiej Brytanii, były to tłumy. Tłumy te przyszły nie po to, by słuchać, lecz by manifestować, aby wziąć udział czynny w polityce polskiej. Grzmoty oklasków podkreślały rozumnie, świadomie, stanowczo wszystkie ostre akcenty w przemówieniach mówców. Polacy chcieli w tych manifestacjach oświadczyć całemu światu, że nie zgodzą się przenigdy na nowy rozbiór swego państwa.

      Na obu zebraniach uchwalono jednogłośnie jednakową rezolucję treści następującej:

      Zebrani obywatele Rzeczypospolitej Polskiej różnej wiary, języka i narodowości zanoszą wobec Boga i wszystkich wolnych i pokój miłujących narodów świata protest:

      1) przeciw zamachowi Sowietów na integralność państwa polskiego, wyrażonemu w przekreśleniu prawomocnie istniejącej granicy, i przeciw tendencjom zagarnięcia naszych ziem po linię Curzona, jako żądaniom obrażającym moralność polityczną i pozbawionym podstaw prawnych, historycznych, etnograficznych i kulturalnych;

      2) przeciw propozycjom sowieckim wymiany tych ziem na (…) ziemie naszych ojców są dla nas przedmiotem kultu, a nie towarem do wymiany; ludności zaś, zamieszkującej te ziemie, również za towar wymienny uważać nie pozwolimy;

3) przeciw pretensjom Sowietów do wtrącania się do wewnętrznych spraw polskich, ujawnionym w utworzeniu marionetkowego „Związku Patriotów Polskich”⁶ i w nieprawnym używaniu godeł państwa polskiego przez władze sowieckie;

      4) przeciw zatrzymaniu około miliona obywateli polskich: Polaków, Ukraińców, Białorusinów i Żydów, w Rosji, uprzednio gwałtem z państwa naszego wywiezionych.

      Zebrani wierzą niezłomnie, że wojna obecna, rozpoczęta w imię obrony prawa, nie skończy się na kapitulacji przed siłą, że obietnice dane Polsce przez sojuszników będą dotrzymane i że niepodległa Polska o nienaruszonych granicach odzyska swe miejsce w Europie Środkowej, wśród swych niepodległych sąsiadów na południu i północy.

      Zebrani ślubują, że nie ustaną w pracy nad odzyskaniem wolnej, całej i niepodległej ojczyzny, i dają wyraz przekonaniu, że żaden rząd polski, niezależnie od personalnego czy partyjnego składu, nie zgodzi się nigdy na nowy rozbiór Polski, rząd bowiem, który by przestąpił przez hańbę rozbioru, tym samym przestałby być rządem Polski.

      Zebranie w Londynie odbyło się 28 stycznia, w Edynburgu 30 stycznia. Oba zebrania organizowane były przez Związek Ziem Północno-Wschodnich i Związek Ziem Południowo-Wschodnich.

      Zebranie w Londynie miało charakter bardziej polityczny, w Edynburgu bardziej uczuciowy. W Edynburgu zebranie obfitowało w momenty artystyczne, w Londynie natomiast była to potężna manifestacja kontroli i nacisku na tych, których kontrolować powinniśmy i na których naciskać możemy.

      Na zebraniu w Londynie przemawiali:

      Prezes Związku Ziem Południowo-Wschodnich dr Siekanowicz, który również przewodniczył zebraniu.

      Prezes Związku Ziem Północno-Wschodnich dr Władysław Wielhorski, który wygłosił ogólny referat polityczny.

      Następnie ks. biskup Radoński w imieniu duchowieństwa katolickiego, biskup prawosławny Sawa w imieniu autokefalicznej Cerkwi prawosławnej w Polsce, p. Bukowiec w imieniu Białorusinów i mecenas Warszawski w imieniu Żydów w Polsce.

      Ukraińcy przysłali na to zebranie adres podpisany przez p. Sołowija i p. Burę. Adres ten był gorąco oklaskiwany, ponieważ świadczył, iż Ukraińcy zgadzają się z nami w sprawie dziś dla Polski najważniejszej: jak i my protestują oni przeciwko uzurpacyjnym tendencjom Rosji.

      Profesor Adam Żółtowski w przemówieniu wygłoszonym po angielsku do obecnych na sali przedstawicieli prasy angielskiej i amerykańskiej wyjaśnił, o co nam chodzi.

      Na zakończenie w imieniu Wilna przemawiał autor niniejszego sprawozdania, a w imieniu robotników lwowskich p. Stanisław Maruszewski.

      Uzasadniał rezolucję mecenas Aleksander Demidecki-Demidowicz. Przemówienie jego miało najwięcej akcentów politycznych, toteż najżarliwiej było oklaskiwane. Rzecz charakterystyczna, że urzędowy „Dziennik” opuścił w swym sprawozdaniu nazwisko p. Demideckiego przy wymienianiu mówców i nie zamieścił tekstu rezolucji, ograniczając się do podania kilku jej ustępów, aby w ten sposób zniekształcić jej sens właściwy. W ogóle zebrania manifestacyjne miały „złą prasę”. Periodyki pozostające w zażyłości z Ministerstwem Informacji w ogóle o nich nie wspomniały. Władze rządowe zastosowały do zebrania w Londynie pewne szykany, których w Edynburgu już nie było.

      W Edynburgu przemawiali: prezes zarządu Związku Ziem Północno-Wschodnich senator Józef Godlewski, Jerzy Pańciewicz (który także w sprawozdaniach „Dziennika” opuszczony został), dr Władysław Wielhorski, dr prof. ojciec Innocenty Bocheński i p. Wiktor Budzyński.

      Przemówienie po angielsku wygłosił dr Zdzisław Malkiewicz.

      W części artystycznej zebrania edynburskiego wzięły udział panie Łada Majewska i Mira Grelichowska, p. Wajda deklamował wiersz Stanisława Balińskiego o Nowogródku, a Jan Rostworowski własny utwór okolicznościowy.

      Na zebraniu w Edynburgu były obecne pani Marszałkowa Aleksandra Piłsudska i panna Wanda Piłsudska, które zajęły miejsca w czwartym rzędzie krzeseł.

      Żaden zgrzyt nie zakłócił podniosłego nastroju obu zebrań, w których wypowiedziała się emigracja polska w Wielkiej Brytanii, a także obywatele Rzeczypospolitej innych narodowości: Ukraińcy, Białorusini, Rosjanie i Żydzi.

      Zjazdy otrzymały liczne depesze od lotników i żołnierzy wileńskich i lwowskich.

      Przypisy

1 Chodzi o Oświadczenie Rządu Radzieckiego o stosunkach polsko-radzieckich. Komunikat Radzieckiej Agencji Telegraficznej (TASS) z dnia 11 stycznia 1944.

2 Pol.: każdemu to, co mu się należy.

3 17 września 1939 najliczniejsza część polskich sił zbrojnych (ok. 250 000 żołnierzy, w tym: Front Północny gen. Dęba-Biernackiego, połączone armie „Kraków” i „Lublin” gen. Piskora i gen. Szyllinga, Front Południowy gen. Sosnkowskiego oraz zgrupowanie lwowskie gen. Langnera) znajdowała się między środkową Wisłą a Bugiem. Osobno, na zachodnim Polesiu, walczyła z Niemcami dwudywizyjna SGO „Polesie” gen. Kleeberga, a w pobliżu znajdowała się SGO „Narew” (dwie brygady kawalerii). Garnizon Warszawy i Modlina liczył ok. 100 000 ludzi, grupa armii gen. Kutrzeby – poniżej 150 000, wybrzeża broniło ponad 10 000 żołnierzy oraz Marynarka Wojenna.

4 W rzeczywistości od 11 września na terenach zamieszkanych przez ludność ukraińską zaczęło dochodzić do napadów na oddziały WP i polską ludność cywilną, krwawo zwalczanych przez oddziały milicji i wojska.

5 W Krzemieńcu przebywał jedynie personel MSZ oraz korpus dyplomatyczny. Rząd, po opuszczeniu Warszawy 7 września, przebywał w Łucku, skąd 14 września kontynuowano ewakuację w kierunku granicy rumuńskiej.