Dietetyka kliniczna. Отсутствует

w diecie to przede wszystkim triglicerydy, ale też fosfolipidy, cholesterol oraz estry cholesterolu.

      Trawienie tłuszczów rozpoczyna się w żołądku pod wpływem lipazy ślinowej, jednak w porównaniu z rozkładem tłuszczów w jelicie cienkim ma ono nieduże znaczenie.

      Pierwszym etapem trawienia tłuszczów w jelicie cienkim jest emulsyfikacja przy udziale żółci, która nie zawiera enzymów trawiennych, ale dzięki obecności soli kwasów żółciowych oraz lecytyny o właściwościach detergentów krople tłuszczu mogą być fragmentowane i przygotowane jako micele na działanie lipazy z soku trzustkowego oraz lipazy z enterocytów. Działanie tej drugiej najczęściej nie jest już konieczne.

      Estry cholesterolu oraz fosfolipidy podlegają degradacji pod wpływem działania dwóch innych enzymów trzustkowych: hydrolazy estrów cholesterolu i fosfolipazy A2. Produktami końcowymi są kwasy tłuszczowe oraz monoglicerydy.

      1.6. Wchłanianie

      1.6.1. Wchłanianie cukrów

      Niemal wszystkie węglowodany wchłaniane są do krwi w postaci monosacharydów, z czego ok. 80% stanowi glukoza, a pozostałe 20% – galaktoza i fruktoza.

      Wchłanianie monosacharydów odbywa się szybko, w dwunastnicy i górnym odcinku jelita czczego.

      Czynnikami pobudzającymi wchłanianie monosacharydów są pobudzenie przywspółczulne oraz czynniki humoralne (np. glikokortykoidy), a czynnikami hamującymi: pobudzenie współczulne oraz czynniki humoralne (gastryna, sekretyna, prostaglandyny).

      Glukoza i galaktoza wchłaniane są czynnie w kotransporcie z jonami Na⁺ (transport zależny od transportera SGLT1, sodium-dependent glucose transporter 1), a fruktoza biernie w mechanizmie transportu ułatwionego przy udziale transportera GLUT5, niezależnie od jonów sodowych.

      1.6.2. Wchłanianie białek

      Peptydy i aminokwasy jako produkty trawienia białek w świetle jelita cienkiego podlegają podobnym mechanizmom wchłaniania jak glukoza (kotransport z jonami Na⁺).

      Komórki nabłonka jelitowego zaopatrzone są w różne typy transporterów dla aminokwasów i peptydów:

      ● transporter wymagający obecności sodu – aminokwasy obojętne (metionina, izoleucyna, walina, fenyloalanina, tryptofan, treonina);

      ● transporter częściowo hamowany przez aminokwasy obojętne – aminokwasy zasadowe (lizyna, arginina, ornityna, cystyna);

      ● transportery wymagające obecności sodu dla proliny, hydroksyproliny i pochodnych glicyny;

      ● oddzielny układ transporterów częściowo niezależnych od obecności sodu – aminokwasy kwaśne (kwasy glutaminowy i asparaginowy);

      ● transportery dla dipeptydów oraz tripeptydów.

      1.6.3. Wchłanianie tłuszczów

      Formowanie miceli w znacznej mierze zwiększa ilość wchłoniętego do krwi tłuszczu. Po przedostaniu się do komórek nabłonka jelitowego monoglicerydy i kwasy tłuszczowe (zawierające powyżej 12 atomów węgla) biorą udział w powstawaniu nowych triglicerydów, które następnie uwalniane są do limfy (95% tłuszczów zawierających długołańcuchowe kwasy tłuszczowe), a stąd do krwi w postaci chylomikronów.

      Krótko- i średniołańcuchowe kwasy tłuszczowe (np. te, które obecne są w maśle spożywczym; zawierające poniżej 10 atomów węgla) nie podlegają konwersji do triglicerydów i są wchłaniane bezpośrednio do krążenia (kapilary kosmków jelitowych).

      1.6.4. Wchłanianie wody, elektrolitów i witamin

      Woda

      Woda wchłaniana jest transportem biernym w procesie osmozy. Proces ten może zachodzić dwukierunkowo – woda wchłania się ze światła przewodu pokarmowego do krwi i może być transportowana tym samym rodzajem transportu biernego w kierunku odwrotnym, tak aby zachować izoosmotyczność treści pokarmowej w stosunku do osocza.

      Odwodnienie organizmu pociąga za sobą szereg reakcji obronnych. Dotyczy to m.in. zwiększonego wchłaniania sodu szczególnie w okrężnicy dzięki aktywności aldosteronu z kory nadnerczy (mechanizm podobny do działania aldosteronu w nerkach). Dzięki zwiększonemu wchłanianiu sodu więcej wody przedostaje się ze światła jelita do krwi, co pomaga utrzymać równowagę wodno-elektrolitową w warunkach odwodnienia.

      Jony

      Jony Ca²⁺, Mg²⁺, Fe²⁺ są aktywnie transportowane przez nabłonek górnego odcinka przewodu pokarmowego. Wchłanianie jonów Ca²⁺ jest kontrolowane przez aktywną postać witaminy D₃: 1,25(OH)₂D₃ (1,25-dihydroksycholekalcyferol).

      Wchłanianie Fe ²⁺ zachodzi w początkowej części jelita cienkiego (najlepiej w dwunastnicy).

      W diecie żelazo występuje w formie niskoprzyswajalnej, czyli w formie Fe³⁺. Przekształcenie żelaza z 3+ stopnia utlenienia na 2+ w świetle przewodu pokarmowego jest kluczowe dla jego wchłaniania. Sprzyjają temu: tzw. czynnik mięsny (podroby, mięso), zakwaszenie środowiska (witamina C, czyli kwas askorbinowy) oraz tzw. Sauerkraut Factor (substancja w produktach fermentowanych, takich jak kiszonki, jogurty, kefiry). Na obniżenie wchłaniania żelaza wpływ mają duża podaż wapnia (np. w mleku) oraz długotrwałe ogrzewanie mięsa.

      Sód

      Dziennie jelita wchłaniają 25–35 g sodu, co stanowi ok. 14% całkowitej ilości tego pierwiastka w organizmie człowieka.

      Sód z komórek nabłonka jelitowego przedostaje się do przestrzeni międzykomórkowych transportem aktywnym, który szybko obniża jego stężenie w nabłonku jelitowym do ok. 50 mEq/l. Ponieważ jego stężenie w treści pokarmowej jest duże (ok. 142 mEq/l), w ten sposób powstaje gradient stężeń między treścią pokarmową a światłem komórek nabłonka jelitowego, który sprzyja transportowi biernemu ze światła jelita do komórki nabłonkowej.

      Transport sodu jest związany z transportem wody i chloru. Sód „ciągnie” za sobą wodę (osmoza) oraz ujemnie naładowane jony chlorkowe.

      Wodorowęglany

      Wchłanianie jonów wodorowęglanowych, które zostały wydzielone do jelita wraz z żółcią i sokiem trzustkowym, odbywa się w górnej części jelita cienkiego w mechanizmie podobnym do tego, który obserwuje się w cewkach nerkowych.

      Podczas wchłaniania jonów sodowych do krwi jony wodorowe H⁺ wydzielane są do światła jelita, po czym łączą się z jonami wodorowęglanowymi (HCO₃^–). Powstały w wyniku tej reakcji kwas węglowy (H₂CO₃) dysocjuje do dwutlenku węgla i wody. Po wchłonięciu do krwi dwutlenek węgla zostaje wydalony przez układ oddechowy, a woda pozostaje w świetle jelita.

      W jelicie grubym natomiast jony wodorowęglanowe mogą być wydzielane ponownie do jego światła w zamian za wchłaniane do krwi jony chlorkowe, co ma szczególne znaczenie dla alkalizacji środowiska bakterii rezydujących w świetle jelita grubego.

      Witaminy

      Wchłanianie witamin rozpuszczalnych w tłuszczach (A, D, E, K) zachodzi w mechanizmie podobnym do wchłaniania tłuszczów. W postaci miceli transportowane są one biernie do nabłonka jelitowego, skąd uwalniane są do limfy w postaci chylomikronów oraz lipoprotein o bardzo małej gęstości (very low density lipoproteins, VLDL).

      Witaminy rozpuszczalne w wodzie (B, C, kwas foliowy) wchłaniane są w mechanizmie transportu biernego (dyfuzja) lub aktywnego.

      Wchłanianie