Fasti. Ovid

fuerat summo nuper amanda Jovi.

      Jam tria lustra puer furto conceptus agebat,

        Quum mater nato est obvia facta suo.

      Illa quidem, tamquam cognosceret, adstitit amens, 185

        Et gemuit: gemitus verba parentis erant.

      Hanc puer ignarus jaculo fixisset acuto,

        Ni foret in superas raptus uterque domus.

      Signa propinqua micant. Prior est, quam dicimus Arcton;

        Arctophylax formam terga sequentis habet. 190

      Saevit adhuc canamque rogat Saturnia Tethyn,

        Maenaliam tactis ne lavet Arcton aquis.

      Idibus agrestis fumant altaria Fauni,

        Hic ubi discretas insula rumpit aquas.

      Haec fuit illa dies, in qua Vejentibus arvis 195

        Ter centum Fabii ter cecidere duo.

      Una domus vires et onus susceperat urbis:

        Sumunt gentiles arma professa manus.

      Egreditur castris miles generosus ab îsdem,

        E quis dux fieri quilibet aptus erat. 200

      Carmentis portae dextro via proxima Jano est.

        Ire per hanc noli, quisquis es, omen habet.

      Ill fama refert Fabios exisse trecentos.

        Porta vacat culpa; sed tamen omen habet.

      Ut celeri passu Cremeram tetigere rapacem, 205

        —Turbidus hibernis ille fluebat aquis—

      Castra loco ponunt: destrictis ensibus ipsi

        Tyrrhenum valido Marte per agmen eunt:

      Non aliter, quam quum Libyca de rupe leones

        Invadunt sparsos lata per arva greges. 210

      Diffugiunt hostes, inhonestaque vulnera tergo

        Accipiunt: Tusco sanguine terra rubet.

      Sic iterum, sic saepe cadunt. Ubi vincere aperte

        Non datur, insidias armaque caeca parant.

      Campus erat: campi claudebant ultima colles, 215

        Silvaque montanas occulere apta feras.

      In medio paucos armentaque rara relinquunt:

        Cetera virgultis abdita turba latet.

      Ecce, velut torrens undis pluvialibus auctus

        Aut nive, quae Zephyro victa tepente fluit, 220

      Per sata perque vias fertur, nec, ut ante solebat,

        Riparum clausas margine finit aquas:

      Sic Fabii latis vallem discursibus implent,

        Quosque vident, spernunt, nec etus alter inest.

      Quo ruitis, generosa domus? male creditur hosti. 225

        Simplex nobilitas, perfida tela cave.

      Fraude perit virtus. In apertos undique campos

        Prosiliunt hostes, et latus omne tenent.

      Quid facient pauci contra tot millia fortes?

        Quidve, quod in misero tempore restet, habent? 230

      Sicut aper silvis longe Laurentibus actus

        Fulmineo celeres dissipat ore canes;

      Mox tamen ipse perit: sic non moriuntur inulti,

        Vulneraque alterna dantque feruntque manu.

      Una dies Fabios ad bellum miserat omnes: 235

        Ad bellum missos perdidit una dies.

      Ut tamen Herculeae superessent semina gentis,

        Credibile est ipsos consuluisse deos.

      Nam puer impubes et adhuc non utilis armis

        Unus de Fabia gente relictus erat, 240

      Scilicet, ut posses olim tu, Maxime, nasci,

        Cui res cunctando restituenda foret.

      Continuata loco tria sidera, Corvus et Anguis,

        Et medius Crater inter utrumque jacet.

      Idibus illa latent: oriuntur nocte sequenti. 245

        Quae sibi cur tria sint consociata, canam.

      Forte Jovi festum Phoebus sollemne parabat:

        —Non faciet longas fabula nostra moras—

      I mea, dixit, avis, ne quid pia sacra moretur,

        Et tenuem vivis fontibus affer aquam. 250

      Corvus inauratum pedibus cratera recurvis

        Tollit, et aërium pervolat altus iter.

      Stabat adhuc duris ficus densissima pomis:

        Tentat eam rostro: non erat apta legi.

      Immemor imperii sedisse sub arbore fertur, 255

        Dum fierent tarda dulcia poma mora.

      Jamque satur nigris longum rapit unguibus hydrum,

        Ad dominumque redit, fictaque verba refert:

      Hic mihi causa morae, vivarum obsessor aquarum:

        Hic tenuit fontes officiumque meum. 260

      Addis, ait, culpae mendacia? Phoebus, et audes

        Fatidicum verbis fallere velle deum?

      At tibi, dum lactens haerebit in arbore ficus,

        De nullo gelidae fonte bibantur aquae.

      Dixit, et antiqui monumenta perennia facti 265

        Anguis, Avis, Crater, sidera juncta micant.

      Tertia post Idus nudos Aurora Lupercos

        Adspicit, et Fauni sacra bicornis erunt.

      Dicite, Pierides, sacrorum quae sit origo,

        Attigerint Latias unde petita domos. 270

      Pana deum pecoris veteres coluisse feruntur

        Arcades. Arcadiis plurimus ille jugis.

      Testis erit Pholoë, testes Stymphalides undae,

        Quique citis Ladon in mare currit aquis,

      Cinctaque pinetis nemoris juga Nonacrini, 275

        Altaque Cyllene, Parrhasiaeque nives.

      Pan erat armenti custos, Pan numen equarum:

        Munus ob incolumes ille ferebat oves.

      Transtulit Evander silvestria numina secum.

        Hic, ubi nunc urbs est, tum locus urbis erat. 280

      Inde deum colimus, devectaque sacra Pelasgis.

        Flamen ad haec prisco more Dialis erat.

      Cur igitur currant, et cur—sic currere mos est—

        Nuda ferant posita corpora veste, rogas.

      Ipse deus velox discurrere gaudet in altis 285

        Montibus, et subitas concitat ille feras.

      Ipse deus nudus nudos jubet ire ministros:

        Nec atis ad cursum commoda vestis erat.

      Ante Jovem genitum terras habuisse feruntur

        Arcades, et Luna gens prior illa fuit. 290

      Vita feris similis, nullos agitata per usus:

        Artis adhuc expers et rude vulgus erat.

      Pro domibus frondes norant, pro frugibus herbas:

        Nectar erat