Аманжолов Алтай. Өнегелі өмір. Коллектив авторов

түркі тілдерінен тұратындықтан, келешекте бір әдеби тіл жасауымыз керек, ортақ латын алфавитіне көшуіміз керек деген ойлар ортаға тасталды. Бұл жөнінде бірталай талас пікірлер туды. Мәселен, енді бір төрт-бес жыл ішінде латын алфавитіне көшуге дайын отырған Өзбекстан мен Түрікменстан Республикалары бұл туралы заң да қабылдап қойды. Ал Қазақстан мен Қырғызстанның жағдайы мұны көтермейді, әлі де ойланып-толғануымыз керек. Біздің экономикалық және әлеуметтік-саяси қиыншылықтарымыз, демографиялық жағдайымыз бұл процесті кешеуілдете түсетіні ақиқат. Әсіресе еліміздегі қазақ тілінің аянышты хал-жайы, әлі де болса нақты мемлекеттік тіл тұғырына шыға алмай тұрғаны қынжылтады. Сондықтан біз латын жазуына көшуге асықпайтынымызды білдірдік.

      Мен қатысқан екінші басқосу тағы да сол қыркүйек айында Анкарада өтті. Түркі мәдениетіне арналған бұл жиында дүниенің төрт бұрышынан ғалымдар жиналса да, қазақстандық тарихшылар мен этнографтардың, фольклоршылардың ешқайсысы қатыса алмады. Олар қаржы жоқтықтан келе алмапты. Мен бұл конгресте «Көне түркілерде киік бейнесінің қастерлі мәні» деп аталатын баяндама жасадым.

      Көне түркі жазбаларының оқылуына 100 жыл толуына байланысты 1993 жылғы желтоқсан айында өткен құрылтай – менің үшінші рет қатысқан үлкен жиыным. Бұл жиын алдымен Анкарада басталып, Стамбұлда аяқталды. Мұнда жасаған баяндамам Қазақстаннан табылған екі көне руникалық жазуға арналған еді. Бірі – Сасанид Иран заманындағы «Күміс табақтағы жазу», екіншісі – «Қытайдың қола айнасындағы жазу». Жалпы бұл заттар көне түркі қағанаты кезінде (VІ-VII ғғ.) қолданылған. Одан кейін әлдебір дәулетті адамның мәйітімен бірге молаға көмілгенге ұқсайды. Бұл ескерткіштер арқылы сол кездердегі қазақ жерінде өмір сүрген көне тайпалардың басқа елдермен қарым-қатынасын көруге болады.

      Отыз жылдан астам уақыт армандап жеткен түрік жеріне табаным тиген соң, Түркияның ғылым дариясына тереңдей сүңгіп, қолым жетпей жүрген құнды кітаптармен, нағыз ғалымдармен таныстым. Кейбір ғылыми кереметтерді қолыңмен ұстап, көзіңмен көргенге, оқып рақаттанғанға не жетсін! Осының бәрін неге ертерек көрмедім, білмедім деп өкінемін.

      Түрік жерінен тапқан қимас достарымды әр уақыт сағынамын. Дүние салған адал жандарды да ұмытпаспын. Түрік елінде менің қарт достарым да, жас достарым да қалған…

      Бәрі құшақ жайып қарсы алған еді. Мәселен, атақты түрік профессорлары: Хасан Ерен, Мухаррем Ергин, Айдын Сайылы, Осман Недим Туна, Ахмет Темир, Решит Генч және т.б.

      Мен бір жылдай қызмет еткен Трабзон қаласын туған жерімнің бір бөлігіндей көріп кеттім десем артық болмас. Ондағы жаны жайсаң адамдар мені еш бөтенсінген жоқ. Олар мені аса құрметтеп, алпыс жылдығыма орай қымбат естелік сыйлады. Сол азғана уақыттың ішінде «Ортақ асыл мирас» атты кітабымды қазақ, түрік тілдерінде тамаша етіп шығарып үлгерді (Трабзон, 1994 ж.). Кетерімде Қаратеңіз университетінің атынан жазбаша түрде «Алғыс сөз» тапсырды.

      Трабзонда жүргенімде қарапайым халықпен