Еуропa жəне Aмерикa елдерiнiң қaзiргi зaмaн тaрихы (семинaр сaбaқтaры бойыншa əдістемелік кеңестер). Гүлжауһар Көкебaевa

немесе өзінің міндеттеріне, ұзақтығына әлде географиялық созылыңқылығына орай тең мүмкіндіктер қағидасын қолданудың практикалық мүмкіндіктерін жансыздандыруға есептелген кәсіпшілікке қатысу мүмкіндігінен айыра алатын артықшылықтар мен монополияларды іздеуін қолдамаймыз деп уәделеседі.

      Осы баптың ізашар қаулылары меншікке немесе айрықша түрдегі коммерциялық, өнеркәсіптік әлде финанстық кәсіпшілік жүргізуге немесе зерттеулер мен ізденістерді көтермелеуге қажетті құқықтарға ие болуға тыйым салу мағынасында түсінілмеуге тиісті деп белгіленеді.

      Барлық шетелдік мемлекеттердің үкіметтері мен азаматтарының тарапынан экономикалық құқық пен артықшылық алуға жасалған өтініштерін қараған кезде Қытай, олар осы трактатқа қатысушылар ма әлде жоқ па дегенге қарамастан, осы баптың жоғарыда баяндалған қаулыларында белгіленген қағидаларды басшылыққа алуға міндеттенеді.

      4- бап. Келісуші мемлекеттер өз азаматтарының ықпал аймақтарын құру немесе қытайлық территорияның белгілі бір бөліктерінде басым болуға өзара айрықша мүмкіндіктер беру мақсатында бір-бірімен жасалған келісімдерін қолдамауға келіседі.

      5- бап. Қытайдың бүкіл теміржол дар торабында құқықтарды әдейі кемітудің қандайын болса да істемеуге және жол бермеуге Қытай келіседі… Қытайдан басқа келісуші мемлекеттер олар немесе олардың азаматтары әлдебір концессиялар, арнаулы келісімдер немесе басқаша жолдармен бақылап отырған жоғарыда көрсетілген теміржол дардың кез келгеніне қатысты тап осындай міндеттеме алады.

      6- бап. Қытайдан басқа Келісуші мемлекеттер соғыс бола қалған жағдайда, оған Қытай қатыспағанда, Қытайдың бейтарап мемлекет ретіндегі құқықтарын толық құрметтеуге келіседі; Қытай өз тарапынан, өзінің бейтараптылық жағдайындағы міндеттерін орындайтындығын мәлімдейді.

      8-бап. Осы келісімге қол қоймаған мемлекеттер, егер олардың қол қойған мемлекеттер мойындаған үкіметтері және Қытаймен келісімдік қатынастары бар болса, осы келісімге қосылуға шақырылады… .

      Вашингтонская конференция по ограничению вооружений и Тихоокеанским и Дальневосточным вопросам 1921-1922 г. – М., 1924. – С. 76-81.