Kaśka Kariatyda. Gabriela Zapolska

Kaśki tak jest dziwna, że doprawdy nie wie, jak wybrnąć z tego położenia.

      Służąca prosi o książkę!

      Cóż jej da do czytania ona, która pogrążona w swej apatii sama oprócz kroniki w „Kurierze” nic prawie nie czyta? W tym bezdusznym, ślimaczym życiu, jakie pędzi, nie przyszło jej nigdy na myśl, że służąca może poprosić o pożyczenie książki. Mimo wszystko, czuje słuszność żądania Kaśki i przygryzając bezkrwiste wargi, wysila swój umysł dla wynalezienia jakiegoś utworu literackiego, którym by bez wiedzy męża rozporządzić mogła. Prosić Budowskiego o pożyczenie jakiejś książki drzemiącej na etażerce wśród pustych buteleczek od wody kolońskiej, znaczyłoby to samo, co nastąpić gniazdo żmij. – Ona sama książek nie posiada, ma tylko jedną do nabożeństwa, oprawną w aksamit – ale egoizm przeważa dobroć serca. Ręce Kaśki ogromne, o szerokich, spłaszczonych palcach, jakkolwiek czysto wymyte, nie dają dostatecznej rękojmi, że oprawa Wspomożenia wiernych powróci z kuchni nieuszkodzona.

      Trzeba przecież jakoś zakończyć z tą dziewczyną, która stoi wciąż z pokorą wielką, czekając na wypełnienie zaniesionej prośby.

      Nagle Julia przypomina sobie, że idąc za mąż dostała od matki książkę, noszącą tytuł: Kobieta, czyli historia łzy i śmiechu, oryginalnie napisaną przez J. G.

      Julia nie czytała nigdy tej książki, schowała ją do komody pomiędzy prześcieradła i otwierając szufladę, widzi czasem okładkę, czerwieniącą się wśród białych fałdów maglowanego płótna. Tak będzie najlepiej; choćby nawet Kaśka tę książkę zniszczyła, to niewielka szkoda, bo oprawa tania, papierowa, źle naśladująca skórę.

      Czy forma i treść będzie przystępna dla umysłu dziewczyny, o to Julia się wcale nie troszczy. Chce czytać, niech czyta; czy zrozumie, czy skorzysta – to mniejsza. Zresztą lepiej by zrobiła, położywszy się spać, – szorowała podłogę i o drugiej w nocy spać poszła.

      Mimo to objaśnia Kaśkę, gdzie książkę znajdzie w komodzie. Sama jest za ciężka, aby wstać i Historię łzy i śmiechu swej słudze wręczyć. Gdy Kaśka, przycisnąwszy do piersi niewielką, wąską książeczkę, wynosi się z sypialni, Julia oddycha swobodniej i zatulając prawie całą twarz w poduszkę, zasypia tym niezdrowym półsnem, właściwym tylko anemicznym kobietom.

      Kaśka uszczęśliwiona powracała do kuchni. Nareszcie ma rozrywkę, godziny jej teraz szybko upłyną, wie o tym. Zapewne pani dała jej historię o jakiej dobrej królowej, która zamiast chleba pokazała róże swemu srogiemu nielitościwemu małżonkowi lub o tym dobrym świętym, który biedne sierotki po ulicach zbierał i opiekował się nimi jak ojciec rodzony

      Примечание

      1

      muszcze – dziś popr. forma 3 os. lp: muska.

      2

      indagacja – przepytywanie, badanie, śledztwo.

      3

      konkieta (z fr. conquête: zdobycie, zdobycz) – sukces w zalotach, podbój miłosny.

      4

      pogardliwszy – dziś popr.: bardziej pogardliwy.

      5

      farmazon (ang. freemason; fr. zniekształcone: franc-maçon; daw.) – liberał, jakobin, mason; niedowiarek.

      6

      trzeciopiętrowej – dziś popr.: trzypiętrowej.

      7

      kabanos – tu: kubańskie cygaro; od nazwy gatunku cygar Cabanos.

      8

      instynktowo – dziś popr.: instynktownie.

      9

      hładyszka – dzban gliniany bez ucha.

      10

      Morituri te salutant (łac.) – Idący na śmierć pozdrawiają cię.

      11

      utile cum dulci (łac.) – przyjemne z pożytecznym.

      12

      zawiędłą – dziś popr. zwiędłą.

      13

      Dawidson, Bogumił (1818–1872) – aktor dramatyczny polskiego pochodzenia, odnosił wielkie sukcesy na scenach niemieckich (w Dreźnie).

      14

      drzwi wchodowe – dziś: drzwi wejściowe.

      15

      bawaria – piwiarnia.

      16

      instynktowo – dziś popr.: instynktownie.