Сляды волатаў. Алесь Жук

– і поўны збан!»

      Буякі

      Паспрабуйце сказаць вось гэтую прымаўку-нявымаўку. Я ўпэўнены – з першага разу атрымаецца: «Як дурніцы не чарніцы, так чарніцы не дурніцы».

      Дурніцы – старадаўняя назва буякоў, што растуць на вялікіх кусціках. Яны падобныя на чарніцы, але прыкметна большыя. Часцей за ўсё буякі сустракаюцца ў лагчынах і на забалочаных палянах.

      Збіраць буякі нашмат хутчэй, чым дробныя чарніцы. Праўда, гэтым ягадам трапіўся незвычайны сусед – багун. У гарачы летні поўдзень ён так дурманліва пахне, што трошкі пастаіш – і кружыцца галава. Надыхаешся хмельнага дурману, а потым спатыкаешся, губляеш раўнавагу. Таму не дзіўна, што буякі называюць дурніцамі, што яны, быццам знарок, высыпаюцца з вядра.

      і ўсё ж такі варта цярпець багуновы чад, бо няма смачнейшага кампоту, чым буяковы.

      Брусніцы

      «Ехалі паны на рабым кані. Да зімы ўсе распрануліся, засталіся ў кажухах тры прыгажуны. Назавіце – хто яны?»

      Напэўна, вы чулі такую народную загадку. Няцяжка здагадацца, што рабы конь – гэта цётухна восень, паны – дрэвы, а прыгажуны – елка, сасна і ядловец, якія засталіся ў зялёных строях. І не толькі яны: ледзь прыкметны бруснічнік таксама не скідвае бліскучыя лісточкі. Яны трымаюцца на галінках і на сцюдзёным ветры, і пад снегам. Потым шмат ападзе, але большасць дачакаецца вясны і ўсміхнецца сонейку.

      Як сцвярджаюць батанікі, бруснічнік жыве па дзвесце і нават больш гадоў, хоць мае кволыя карэньчыкі. Сапраўдны доўгажыхар, міжволі пачнеш паважліва ставіцца да такой незвычайнай раслінкі.

      Растуць брусніцы побач з чарніцамі і буякамі, але яны не замінаюць адны адным. Бруснічнік рассцілаецца, як зялёны дыван, аж напачатку шкада ступаць. І ўсюды, куды ні кінеш вачамі, чырванеюць ягады. Паспяваюць яны ў канцы жніўня. У гронцы бываюць і спелыя, і няспелыя пацеркі. Зялёныя ягады кепска захоўваюцца; назбіраўшы іх, даводзіцца шмат выкідваць. Найлепш хадзіць па брусніцы восенню, калі ў гронцы няма белых плямак. Спелыя брусніцы трымаюць у вадзе, тады яны доўга не губляюць сваю кіслінку і вітаміны.

      Бруснічнікі – сапраўдны рай для многіх птушак і звяроў, асабліва для цецерукоў і глушцоў, рабчыкаў і курапатак… Збіраючы ягады, не забывайце, што лясных дзяцей наперадзе чакае суровае выпрабаванне голадам. і калі мы любім родную прыроду, то павінны берагчы ягаднікі – цудоўныя сталоўкі дзікіх жывёл.

      Журавіны

      Што за казачнае слова «журавіны»! Колькі музыкі, пяшчоты ў кожным гуку! Так і хочацца ўголас паўтарыць: журавіны, журавінка… Быццам гэта не назва, а замова-весялінка.

      Хутка прамільгнула лета. Восень апранае дрэвы ў залатыя строі. і сонечным дзяньком, і ў дажджлівы дзень клічуць грыбнікоў любімыя мясціны. Там чакаюць іх баравікі, апенькі ці зялёнкі.

      Ну а мы хадзем у ягады, у журавіны. Дарога няблізкая – на балотныя імшарыны. На колах туды не заедзеш і пешкі не ўсюды пройдзеш, бо пад нагамі дрыжыць, гайдаецца зямля, а хвойкі растуць з растапырамі-галінамі. Пад імі купіны сядзяць, падобныя