Çin Kültürü. George Tradescant Lay

evinden kovarak bütünü bitirir. Kızı saraya çıkarılır ve babanın tatmini ve âşığın ıstırabı böylece tamamlanmış olur. Âşık genç tek başına gezinirken saygıdeğer yaşlı bir adamla karşılaşır ve bu adam ona merhamet eder. Adamın nüfuzuyla sarayda bir göreve getirilir ve onu prensesin bardak taşıyıcısı olarak görürüz. Tanınması ona yalnızca daha çok üzüntü verir ve çaresizliğin derinliklerinde dolaşıyor gibi görünür. Ancak bir gün gencin erdemleri, tesadüf eseri prens tarafından keşfedilir. Prens, kraliyet onayının bir mührü olarak, tesellisiz hizmetçiye gücü dahilindeki en iyi şeyi verir: Bu, uğruna can verdiği güzel küçükhanımdan başkası değildir.

      İlahi takdir her zaman böyle harika bir şekilde iyinin lehine karar vermez, yoksa gerçek erdemin damgası yok olur. Ve böylece, birçok genç kız, değerli bir genç umutlarından vazgeçer ve kalbi, tebessüm ve bir sayfiye evinin mutluluğu için kahrolurken, zengin bir âşığın neşeli inzivalarına yerleştirilir.

      Bu özelliği ele alırken çeşitli yerlerde dolaştık, ama belki de, kural sınırlarının ötesine geçmedik. Zihinsel türden her yeti, tüm doğal içgüdülerimiz, yalnızca soyut olarak değil, toplumla ilişkimiz tarafından değiştirildiği haliyle de değerlendirilmelidir. Bunlar bazen kendilerini en adil oranlarında ortaya çıkarmaya teşvik etmiştir; diğer durumlarda ise kötülüğün ve çelişkili alışkanlıkların aşırı büyümesiyle o kadar hantal ve tıkanık olurlar ki, varlıkları çok şüpheli hale gelir. Çinli bir kadının kalbindeki saygı duygusu iyi kullanıldığında gelişecek, meyve ve çiçek verecektir ama adaletsizliğin diğer duyguları harekete geçirdiği ve uzun süre devam ederek onları alışkanlıklara dönüştürdüğü yerlerde böyle şeyler aramamalıyız. Bu huyundan vazgeçen ve öfke duygularını olabildiğince sert bir şekilde söze ve davranışa vuran eşler gördüm. Birinin, diğer şeylerin yanı sıra, kocasına sadece bir fan kwei’nin (mesela benim gibi) karısını dövdüğünü söylediğini duydum; çünkü görünüşe göre cinsiyetin hassasiyetini, ona bedensel bir etki yaptırtacak kadar unutmuştu ve bu nedenle bilinci, onu en rahatsız edici karşılaştırmalarla sitem sıfatlarına eşlik etmeye yönlendirdi.

      Çinli bir kadının karakterinde çarpıcı bir şekilde gelişen üçüncü ve son alışkanlık, sosyal duygu ya da bir insanın kalbini diğerine bağlayan eğilimdir. Bir Çinlinin mutluluğunun ne kadar büyük ölçüde bu toplumsal eğilimin hoşgörüsüne bağlı olduğunu daha önceki bir bölümde göstermiştik; ayrıca kadının bu bakımdan erkek gibi teşkil edildiğine dair delillerimiz de var. Sedanlar, öğleden önce taşıyıcıların çevik adımlarıyla çeşitli yönlerde sürüklenir ve ardından kişinin rütbesine göre bir veya daha fazla kadın görevli gelir. Bu araçları, çoğunlukla öğleden önce ve sonbaharda görüldüğü için, anladığım kadarıyla arkadaşlarıyla bir gün geçirecek olan hanımlar kullanıyor. Arabaya gücü yetmeyenler, hizmetçi sıfatıyla bir kutu ihtiyaç eşyası taşıyan küçük bir kız çocuğu veya hanımına ait eşyalarla dolu bir bohça refakatinde yürürler. Makao’da, gün için en iyi kıyafetini giyip en güzel süslerini takınarak günü benzer düşüncedeki kişilerle sohbet ederek geçirmek için saat altı ile yedi arası dışarı çıkan bir kadın gözlemledim. Bu kadar basit bir örnekte, sosyal eğilim kendisini en şüphesiz ve en sevimli biçimiyle gösterdi. Bu toplum sevgisi, büyük yaşam cazibesi, yurtiçinde olduğu kadar yurtdışında da birlik bağı olmalıdır. Evin hanımı cariyesine ve cariyesi de hanımına bağlıdır. Bunun örneklerine, birinin emir verip diğerinin itaat ettiği hastanelerimizde sıklıkla rastlarız. Birden fazla eşin bir kocanın sevgisine sahip olduğunu iddia etmesi durumunda, huzursuz rekabet duyguları, diğerini sevindirmek veya taziyede bulunmak için kendiliğinden gelen bir istekle yumuşar. Uygulamada, tek eş kuralına genellikle uyulur, bu yüzden o bölgeden bu konunun pratikte nasıl işlediğine dair herhangi bir ipucu alamadım. Ama belki de aşağıdaki hikâye, bir hanenin, haremindeki tüm ilişkileriyle ilgili bir duygu yığını olduğunu göstermeye yarayabilir. Bir arkadaşım ve ben, ondan kalanlara saygılarımızı sunmak için büyük bir tüccarın evini ziyaret ettik. Bir tanrıya adanan bir yeri andıracak şekilde döşenmiş, kurban ibadeti için her türlü şeyin bolca sergilendiği büyük bir salon bulduk. Rütbe nişanları, teselli veya süsleme için çok sayıda nesne sırayla ortaya kondu. Manevi özleri, merhumların yelelerini ufak bir tefekkürün bir insana böyle şeylere gerek olmadığını öğretebileceği bir yere kadar takip edebilir. Zira cennet, teorik olarak, sevinçlerini sürdürmek için dünyevi eğlencelere başvurmak zorunda kalmadan bir ruhu mutlu etmek için yeterli olmalıdır. Bu salonda, yanılmıyorsam sert bir Çin kâğıdından yapılmış ağ perdeleriyle doğaçlama bir manastır oluşturulmuştu. Bu dairede, yas tutmak için beyaz yabani otlara bürünmüş, orada toplanan ailenin hanımları vardı. Ev sakinleri yabancılara bir göz atabilsinler diye perde her zaman kaldırılıyordu ve hırsızlık karşı konulmaz derecede çekici bir kahkaha ile sıklıkla ihanete uğruyordu. Ama güzel suçlunun kim olduğunu görmek için döndüğümüz anda perde kapandı ve o, görüş alanımızdan kayboldu. Bu salonda bir süre kaldıktan ve sunağın arkasına çekilen tabutun veda görüntüsünü izledikten sonra, sahibinin hastalığından dolayı ihmal edilmiş ve kaybının ağırlığından dolayı hayali bir manzaraya benzeyen görünüşte bakımsız olan bahçeleri görmeye yönlendirildik. Burada, köprüsü ve taş işçiliği, yazlık evleri ve çeşitli sanat ve doğa eserleriyle gölün üzerine birkaç dakika geçirdik. Geri dönüş yolumuzu ölçerken, tam bir köşe dönüşü bizi bir kapıya getirdiğinde, kadınlardan biri kapıdan çıkıp geçidi geçti, onu bir başkası izledi ve tüm kafile bizim önümüzden geçene kadar bu böyle devam etti. Hiç kimse, bir bakışla ya da her zamankinden daha hızlı bir adımla, yaklaştığımızın bilincinde olduğuna dair herhangi bir ipucu vermedi. Köşeyi dönerken görünüşümüzü izlemekle kalmadılar; ama hız ve mesafenin nispi oranlarını o kadar iyi hesaplamışlardı ki, kafile tam biz vardığımızda oradan ayrıldı. Bizi kendileriyle ilgili bir görüşle şımartmaya yönelik bu planın yaratıcılığı, yürütüldüğü toplumsal duygu kadar karakteristik görünmüyor. Herkes, herkesin kendi kişiliğini sergileme ya da yabancıyı daha iyi tanımak için biraz arzu gösterdiği çehreleri görmeye zorlama ayrıcalığını aynı şekilde paylaşmasından memnundu.

      Çinlilere taşralı kadınların okuyup okumadıkları sorulduğunda, birkaç istisna dışında genellikle hayır cevabını veriyorlar. Ancak bu gibi durumlarda kullanılan ifadede bir muğlaklık vardır çünkü bu, eski klasikleri inceleme yeteneği veya kişinin bir mektubu, masalları ve küçük öğretim çalışmalarını okumasını sağlayacak kadar yeterli harf bilgisi anlamına gelebilir. Bu iki tür okuyucunun birbirine oranı yüzde üçtür: Seçkin bir eğitim az sayıda kişiye verilir, ancak çoğunluğun eğitimi tamamen ihmal edilmez. Kendi deneyimlerime göre, Yeni Ahit’i ilk anlayanların kadınlar olduğu söyleniyordu. Bu, zihinsel uygulamaya alışık olmadıklarını gösteren bir durumdur. Uzaktayken kocaları ve akrabalarıyla mektuplaşırlar. Makao gibi yerlerdeki daha yoksullar arasında okuyamayan yüzlerce kişi bulunabilir ama yoksul insanların zor koşulları nedeniyle erkek çocukların eğitimi de çok ihmal ediliyor. Ancak burada bile, daha iyi çağların bilgeliğini özümsemek için köyün delikanlılarıyla okula giden bir çiftçi kızıyla tanıştık. Unutulmamalıdır ki, Çin’in dillerini öğretme tarzı ve bunun yanı sıra her şey çok zahmetlidir, bu nedenle yazılı karakterleri öğrenmek uzun yıllar sürer. Karakterleri düzenleme tarzları, doğal akıl yürütme sürecinin korkunç bir şekilde tersine çevrilmesidir ve öğrencinin eğitiminde en büyük engelleri oluşturan eğitim yöntemlerine yol açar. Analiz, aydınların herhangi bir sistemi konusunda onlara hiçbir zaman yardım etmemiştir; öyle ki, öğrenci bilinen gerçekleri bir araya getirmek veya yenilerini keşfetmesine yardımcı olmak için herhangi bir mantık olmaksızın bilgiyi parça parça toplayarak ilerlemek zorundadır. Zihnin doğal gücü çoğu zaman bu engelleri aşar ve