Тулаайах оҕо. Далан

кэлбитин тута билбитэ. Кини иннигэр Киэҥ Кэллээмэ нэлэһийэ сытара. Даҕанча кумах кытылга сыгынаҕын астарбыта уонна кытыыга ойон тахсыбыта.

      Бэрдьигэстээх Дэбэндэ

      Даҕанча өрүс кытыытынан аһаҕас кумаҕынан барыаҕын дьулайбыта, сыыры өрө дабайан бэрдьигэс хойуутук үүммүт тыатыгар тахсыбыта. Били эһэтэ Бакамда эппитин курдук, Түҥкэтэх өрүс Киэҥ Кэллээмэ эбэ хотуҥҥа түһэр төрдүгэр баар Бэрдьигэстээх Дэбэндэ буоллаҕа дии санаабыта уонна онно олорор тумат биистэрин көрдүү, өрүһү кэрийэ баран испитэ. Эһэтэ эппитэ кырдьык буоллаҕына, тумат биистэрэ куһу, балыгы бултаары, табаларын үөнтэн күрэтэн, өрүс чэлгиэнигэр сайын аайы тохтуур, тоҕуоруйар сирдэрэ мантан чугас буолуохтаах этэ.

      Бэрдьигэстэр быыстарыттан улардар көтөн тилигирэһэллэрэ, бочугурастар быычыгыраһаллара, сэргэх туртастар мастар быыстарынан элэҥнэһэллэрэ. Айаннаан иһэр уол кинилэргэ кыһаммакка, соруктаах аҕайдык иннин хоту өрүс хааһынан хааман испитэ. Эмискэ тыал уларыйан салгын өрүстэн охсубута. Даҕанча билигэс муннугар буруо сыта субу баардык саба биэрбитэ. Соһуччута уонна чугаһа бэрдиттэн уол бэрдьигэстэр быыстарыгар хаптас гыммыта уонна тыаһа суох иһийэн сыппыта. Ол оннук тутуһан турар чугастык уот сиэбит балыгын уҥуоҕун бэлиэ хабархай сыта ыы муннугар аспыта. Сэппэрээк быыһыгар бүкпүт уол кирийиэҕинэн кирийэн сыппахтыы түспүтэ, ол эрээри чугаһынан киһи баар сибикитэ биллибэт этэ, арай ханна эрэ тэйиччи үгүс дьон күүгээнэ тохтообокко сири түгэҕинэн аймалаһа дуораһыйан иһиллэрэ. Даҕанча билиэн-көрүөн баҕата кинини өр сытыарбатаҕа: бэрдьигэс быыһынан аргыый үөмэн иннин хоту сыылбыта. Балачча барбахтаабытын кэннэ эмискэ хаххаланан иһэр сэппэрээгэ арылла биэрбитэ – сыыра быһа ыстаммыта, икки тиит устата үрдүктээх таас эркин буолан туруору аллара түспүтэ. Даҕанча иннигэр дьикти көстүү нэлэс гыммыта: туруору таас сыҥаһа анныгар киэҥ көнө кытыл өрүһү кырыйа тардыллыбыта, онно таас эркинтэн тэйиччи, ох саа оноҕоһо кыайан ылбат сиригэр бэрт үгүс буор холомолор бачыгыраһан олороллоро. Холомолор ортолоругар хонууга, өрүс үрдүгэр, киирэн эрэр күн сардаҥатыттан өссө ордук кытарымтыйан көстөр кыһыл таҥастаах дьон үөмэлэһэ сылдьаллара. Даҕанча, көрбөтөҕүн көрөн кирийиэҕинэн кирийэн, хаптайыаҕынан хаптайан, сири кытта сир буолан баран, ол дьикти көстүүнү кэтээн көрө сыппыта.

      Даҕанча иннигэр аллараа кытылга бөлүөхсэн үөмэлэһэ сылдьар уот кыһыл таҥастаах дьон кини көрдүүр, ыйдаран кэлбит, үллэр туман курдук үгүс тумат омуктар буолалларын билбитэ, ол эрээри киириэн чаҕыйбыта. Кини бачча үгүс дьону сааһын тухары харахтыы илигэ уонна бу дьон кинини хайдах көрсөллөрүн билбэт этэ. Даҕанчаҕа дьирикинэйдэр сэрэх хааннара эмиэ уһуктубута: кини көҥүлүн сүтэрэн, үрүҥ тыынын атын киһи илиитигэр туттаран кэбиһиэн тардыммыта. Оттон алларааҥҥы бөлөх дьоҥҥо киирдэҕинэ оннук буолуохтааҕын этинэн-хаанынан сэрэйбитэ. Уол, көрдөөн булбут туматтарыгар киирбэккэ, сыыр үрдүттэн кинилэри чуҥнаан көрөргө санаммыта.

      Эмпэ