Osmanlı’dan Cumhuriyet’e Bir Aydın Şeyh Safvet (Yetkin) Efendi. Zekeriya Akman

ettiler. Hakikaten bu cihetler şayan-ı teşekkürdür. Kendilerinin himmeti ve hususiyle Meclis-i Millîmizin en değerli azaları arasında bulunmuş olan Müsteşar Münir Beyefendi hazretlerinin inzimamı muavenetleriyle yine eski meslekte ve yine eski tarzda Hazine-i Evkafın varidatını baliğanmabelağ tezyit edeceklerine hiç şüphem yoktur. Binaenaleyh, böyle şüpheli varidata katiyen hacet yoktur. Hazine-i Evkaf-ı Hümayunun, şeri şerifin ahkâmıyla mukayese edildiği hâlde, herhâlde şüpheden kurtulamayacak varidattan, müstağni olması icap eder. Bazı rüfekayı kiram tarafından mütevellileri muhayyer bırakmak suretiyle bir teklif vaki oldu. Ona Sadık Efendi cevap verdiler ki, kanun kati olmalıdır, kanunda hîyar olamaz, kanunda tahyir olamaz dediler. Hâlbuki kanunda efradı ahali muhayyerdir; ister müracaat eder ister müracaat etmez. Müracaat ettiği vakit, tabii, ahkam-ı kanuniye cereyan eder. Bu bir cevab-ı kanuni teşkil edemez. Bendeniz de o fikirdeyim. Bir mütevelli, eğer mevaniye tesadüf ederek varidat-ı vakfiyeyi kemahiye hakkuha tahsil edemezse, o vakit Evkaf İdaresine müracaat eder. Evkaf İdaresi de kendi vesait-i tahsiliyesiyle varidat-ı evkafı tahsil eder ve o nispette bir masarifi tahsiliye alırsa, o da bir hakk-ı meşru olabilir. Yine buna itiraz olarak deniliyor ki muhayyer olarak bıraktığımız hâlde acaba ne vakit müracaat edecektir diye beyhude birtakım tahsildarlar tayin etmek, bekletmek icap eder ki bunların hepsi abes olur. Hâlbuki bu da varit değildir. Evkaf İdaresinin zaten doğrudan doğruya kendi idaresinde bulunan cibayet ve tahsilat için ayrıca bir tahsisat ve bir teşkilatı vardır. Bir mütevelli ne vakit müracaat ederse, o vesait-i tahsiliyesiyle esasen teşkilatında mevcut olan masarif ve vesait-i tahsiliyesiyle varidat-ı vakfiyeyi doğrudan doğruya tahsil eder. Binaenaleyh, mütevellilerin müracaatı hâlinde tahsil olunacak mebaliğden yüzde onu nispetinde mesarif-i tahsiliye alınmak üzere fıkrasının tadilini teklif ediyorum ve bu hususa dair yazdığım takririn Heyet-i Âliyece ve Mazbata Muharriri muhterem refikimizce ve bilhassa Müsteşar Beyefendi hazretlerince nazar-ı dikkate alınmasını temenni ederim.”

      1

      Ulaş Salih Özdemir, Şeyh Safvet Efendi, İstanbul, 2014.

      2

      Ulaş Salih Özdemir, Bir Siyasi Kişilik Olarak Urfa Mebusu Mustafa Kemaleddin Yetkin (Şeyh Safvet Efendi), Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, Kırşehir, 2013.

      3

      Hatice Kunt, Tasavvuf Dergisi (Yazarları, Konuları ve Metin Tahlili), Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, İzmir, 2006.

      4

      Zekiye Berrin Hacıismailoğlu, Şeyh Safvet’in Tasavvuf Dergisi’ndeki Yazılarında Tasavvufi Kavramlara Bakışı, Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, Çorum, 2012.

      5

      Mustafa Birol Ülker ve Ömer Faruk Bahadır, Şeyh Mustafa Safvet (Yetkin) ve Tasavvuf Dergisi, Müteferrika Dergisi, S. 26, İstanbul, 2003, s. 145-157.

      6

      M. Şükrü Hanioğlu, Meşrutiyet, TDV İslam Ansiklopedisi, Ankara, 2004, s. 391; Stanford Shaw, Osmanlı İmparatorluğu ve Modern Türkiye, Trc. Ezel Kural, c. II, İstanbul, 1983, s. 234–235; Kemal Beydilli, Osmanlı Siyasi Tarihi (Küçük Kaynarca’dan Yıkılışa), Osmanlı Devleti ve Medeniyeti Tarihi, Ed. Ekmeleddin İhsanoğlu, c. I, İstanbul, 1994, s. 110–117.

      7

      Stanford Shaw, A.g.e., c. II, s. 310.

      8

      Kemal Beydilli, A.g.m., c. I, İstanbul, 1994, s. 118–119.

      9

      Bernard Lewis, Modern Türkiye’nin Doğuşu, Trc. Metin Kıratlı, Ankara, 1970, s. 210–219; Bayram Kodaman, 1876–1920 Arası Osmanlı Siyasi Tarihi, Doğuştan Günümüze Büyük İslâm Tarihi, Ed. Hakkı Dursun Yıldız, c. XII, İstanbul, 1989, s. 70–71

      10

      Mim Kemal Öke, Son Dönem Osmanlı İmparatorluğu, Doğuştan Günümüze Büyük İslâm Tarihi, Ed. Hakkı Dursun Yıldız c. XII, İstanbul, 1989, s. 251–253.

      11

      Stanford Shaw, A.g.e., c. II, s. 339–340; Kemal Beydilli, A.g.m., s. 120–121.

      12

      Bayram Kodaman, A.g.m., s. 65; Stanford Shaw, A.g.e., s. 348–354.

      13

      Stanford Shaw, A.g.e., s. 346.

      14

      Stanford Shaw, A.g.e., s. 375; Mim Kemal Öke, A.g.m., s. 273.

      15

      Kemal Beydilli, A.g.m., s. 127.

      16

      Kemal Beydilli, A.g.m., s. 127–131; Mim Kemal Öke, A.g.m., s. 278–281.

      17

      Bayram Kodaman, A.g.m., s. 55–57.

      18

      Şükrü Hanioğlu, Osmanlıcılık, TCTA, c. V, İstanbul, 1985, s. 1389.

      19

      Şerif Mardin, Jön Türklerin Siyasi Fikirleri, İstanbul, 1983, s. 191–193; Bayram Kodaman, A.g.m., s. 58–59.

      20

      Şükrü Hanioğlu, A.g.md., s. 1393.

      21

      Şerif Mardin, İslâmcılık, TCTA, c. V, İstanbul, 1985, s. 1400.

      22

      Gotthard Jaschke, Yeni Türkiye’de İslâmlık, Trc. Hayrullah Örs, Ankara, 1972, s. 12; Ercüment Kuran, Türkiye’nin Batılılaşması ve Milli Meseleler, Ankara, 1994, s. 103-105; Bayram Kodaman, A.g.m., s. 60–61.

      23

      İsmail Kara, Tanzimattan Cumhuriyete İslâmcılık Tartışmaları, TCTA, c. V, İstanbul, 1985, s. 1409.

      24

      Bu konuda geniş bilgi için Bkz. Ufuk Gülsoy, Hicaz Demiryolu, İstanbul, 1994.