Үһүйээннэр, номохтор. Багдарыын Сүлбэ

сырыһыннараллар. Хара Бытык Маһары хараҕыттан сүтүөр эрэ дылы сырыһыннартар уонна төннөн кэлтэр. «Куотан хаалла, ситтэрбэтэ», – диэннэр.

      Ол иһин кыһыныгар, саас кулун тутар ый саҕана Хара Бытык Маһары биир тойонноон, биир саамай улахан бөҕөтүн талан, Кыйаарга ыытар. Бу тойон Дьаарын таһыгар түһэр. Кинини ыҥыртарар: «Быһайын эн уолуҥ киирэн, Хара Бытык Маһары уолун охторто. Уолгун аҕал, туһуннар», – диир. Ону: «Мин уолум билигин суох. Кысчыттыы, тыалыы тахсыбыта. Хантан булуомуй», – диир. Ону: «Булгу буллар. Уолгун баар гын», – диир. «Сэттэ хонукта аҕал. Көрдөтүөхпүн», – диир.

      Ону үс хонугу биэрбит. Онно Оноку уола Дьэгин Бөҕө диэн Арҕаа Үрэххэ бултуу тахсыбыт. Ону Дьаарыныҥ ылларар. Дьэ, ол гынан баран, баай киһи арыылаах кымыһы иһэрдэ-иһэрдэ этин уҥунуохтуур. Үс хонуга туолар.

      «Хайа, уолгун буллуҥ дуо?»

      «Бэҕэһээ киэһэ буллум. Атаҕынан тыалаан сылдьар киһи. Сэттэ хонукта аҕал. Сынньаннын».

      Анарааҥҥыта: «Мин сүүс көстөөх сиртэн кэлтим. Күн сарсын туһуннар», – диир.

      Дьаарын: «Саатар үс хонукта аҕал».

      Дьэгин буоллаҕына: «Булдум хаалла. Туһуннар», – диир.

      Иккиэннэрин сарыынан сабан киллэрэллэр. Тутуһа түһэллэр, тустан иэмэхтэспитинэн бараллар. Дьэгинэ туран тиэрэ быраҕан кэбиһэр. Тойон, Дьэгин таҥаһын арыйа тардаары, сүүрэн кэлэр. Дьаарын, таҥаһын арыйтарымаары, тутуһуу буолар. Дьэгин туруо дуо. Баран хаалар.

      «Уолгун көрдөр. Атын киһинэн охтоттордуҥ, быһыыта», – диир.

      «Бөҕөҕүттэн ыйыт», – диир.

      Ол курдук хааһа сатаан-сатаан баран, уурайан хаалаллар.

      ОЙУУНУ ИТЭҔЭЙИМИНЭ

      Ойууттары итэҕэйиминэ гынара дуу, соруйан гынара дуу? Биир ойуун: «Кугас сылгылаахтар бааллар», – дии-дии кыырбыт. Ону дэлби таһыйар: «Бу кугас сылгылаах кыыһын миэхэ ойох аҕал. Кырдьык баар буоллаҕына», – диэн.

      Маныаха ойуун кугас сылгылаахха кыыран тахсар буоллаҕа. «Дьаарын кинээс уола Дьалаҕай Киилээн үрүҥ дууһабын тутан сиэри, хара хааммын тоҕоору гынна. Ол иһин тиийэн кэллим», – диэбит. Дьэ ону: «Ол саха урааҥхай миигин сөбүлүө дуо?» – диир. Ону дьэ: «Булгу ылабын диэн миигин үлтү сыста. Эн сөбүлүүр киһиҥ. Миигин абыраа. Өлөртөрүмэ», – диир.

      Дьахтара туран этэр: «Эчи муҥун. Ыйбар тиийэн ыксаан олоробун, хат буолан ханайан олоробун. Онон оттон барыам эни, барыам эни», – дэтэр.

      Онуоха били ойуун төттөрү эргийэн: «Түҥүр, ходоҕой иһэр. Тэһииннэ тутуҥ», – диэн төттөрү эргийэр.

      Онуоха тахсан, таһырдьа көрбүттэрэ, ити Бордоҥҥо Ыылаах диэн сир баар (Дьалаҕай Киилээн олоҕо), онно тумул үтэн киирэр. Онно тэҥкэ харыйатын курдук, арыт уот буолан көстөр дьон барыҥнаспыттар. Онтон туран, дал аанын тыаһа аһыллар. Аан умса түһэттээбит.

      Дьоннор онтон, абааһы умса түһэрэн аспыта диэн, ааннарын иттэннэри, кэдирги анньан аһар буолтар.

      Онтон туран, дьиэ ортотугар ынах ханнын курдук хара кэҕэй ¹ бөкүнүҥнээбит. Дьэ, бу киһи туран, иттэннэри түһэн сытан дьиктиргээбит.

      Былыргы киһи дьиэтин хаҥас өттүгэр хатырыгынан бүрүйэн хаппахчылаах