Биһиги Аан Дархаммыт. Тумарча

олорор кинигэтин көрөн, Сэмэн Ыстапаанабыс сэргэҕэлээбиттии ыйытта.

      – Бастакы президеммит Николаев кинигэлэрэ.

      – Ээ, ону этэр эбиккит дуу, элбэх кинигэлээх дииллэр даа, мин эмиэ биирдэрин даҕаны ааҕа иликпиин.

      – Сыыстарар эбиккин. Сүрдээх ыраас санаанан, инникини, кэскиллээҕи ыччакка, республика, Арассыыйа норуоттарыгар анаан суруйар ээ, ону аахайбаппыт.

      – Дьиҥинэн оннук бөҕөө буоллаҕа дии, барахсан ырааҕы өтө көрөр киһи. Ол гынан баран наар нууччалыы суруллубут буолаан, дьон аанньа аахпат дии саныыбыын.

      – Оттон нууччалар аахтыннар диэн нууччалыы суруйан эрдэҕэ дии, – Дьөгүөр, кинигэни арыйталыы олорон, санаа таайтарыылаахтык саҥарда. – Саха олоҕун, историятын, быһыытын-майгытын олохтоох да, тас даҕаны нуучча тыллаах омуктар биллиннэр диэн.

      – Сөпкө этэҕиин, пропагандалыыр буоллаҕа дии.

      – Оннук буолбакка, бэл үөһээ былааска олорор тойотторбут билбэттэр дии, хайдахтаах тыйыс усулуобуйаҕа олорорбутун, үлэлиирбитин.

      – Оттоон оннук ээ-э… – Сэмэн Ыстапаанабыс улгумнук сөбүлэһэрин биллэрэр.

      – Көрө, бу дьоҕус кинигэҕэ биһиги историябытыгар сыһыаннаах үс боппуруоска сүрдээх интэриэһинэй быһаарыылары биэрэр. Бу мин урут аахпыт кинигэм, билигин ол миэстэлэри булуом, – Дьөгүөр, «Глубина памяти» кинигэттэн наадалаах миэстэлэрин көрдөөн, страницаларын түргэн-түргэнник үрдүлэринэн көрөн арыйталаабытынан барда. – Бу Юрий Мочанов диэн археолог учуонай 1982 сыллаахха Өлүөнэ уҥа биэрэгэр, Дьокуускайтан чугас соҕуруу сытар Дириҥ Үрэххэ, түҥ былыр, 1,7 мөлүйүөн сыллааҕыта, олоро сылдьыбыт дьон туттубут сэптэрин-сэбиргэллэрин булбут. Өскөтүн бу булумньулар айылҕа оҥоһуута буолбатах буоллахтарына уонна сыллара табата бигэргэннэҕинэ, киһи аймах аан бастаан Африкаҕа үөскээбитин туһунан өйдөбүл төрдүттэн түөрэ эргийэригэр тиийэр.

      – Ноо, ол аата хайдаах?..

      – Ол аата, тымныы, тыйыс айылҕаны утары туруулаһан тыыннаах ордуу усулуобуйатыгар өй-санаа, эт-хаан өттүнэн уһаарыллан, киһи аймах аан бастаан хоту дойдуга эрэ үөскүөн сөп диэн этэр.

      – Һуй-йиэ-э, эмиэ да сөпкө дылы эбит ээ-э.

      – Эс, убедительнайа суох, – эдэр киһилэрэ кэпсэтиигэ кыттыытын күрүчүөктэһииттэн саҕалаата.

      – Ноо, тоҕо оннук саныыгын?

      – Мочанов булумньулара да, датировкалааһына даҕаны саарбахтар.

      – Көр да, доҕор, строгай киһи буоллуҥ дьэ. Ол эрээри манна даҕаны эн этэргэр маарынныыр баар эбит, – Дьөгүөр кинигэ биир страницатын балай да уһуннук сирийэн көрдө. – Эмиэрикэ археологтара ити тэриллэри 260 – 370 тыһыынча сыллааҕылар диэн быһаарбыттар. Оччотугар даҕаны Өлүөнэ хочотун олох эрдэтээҕи дьон булбуттар эбит диэн этиллибит.

      – Оо, быданнааҕы кэм эбиит, оччотооҕута дьон букатын дьиикэй кэмнэрэ буоллаҕаа, – Сэмэн Ыстапаанабыс сөхпүттүү аҥаатынна.

      Куодайыысап, эҕэлээхтик күлэн мүчүҥнээт, бэркиһээбит-тии, баһын быһа илгиһиннэ.

      – Ол Мочанов булумньулара сымыйата-кырдьыга