Ирода кучи. Келли Макгонигал

кортекс сизга тўғри танлов қилишга ёрдам бериш учун ҳаракатга келади.

      Aммо "тўхтатиш ва режалаштириш" жавоби мушакларга энергия юбормайди – у мияга юборади, шунда префронтал кортекс ирода кучини ёқади.

      "Жанг ёки учиш" жавоби каби, "тўхта ва режалаштириш" нафақат мияда ишлайди. Сизнинг танангиз қулупнайли пирогга қандай муносабатда бўлганини эслайсизми? Сиз танани мақсадларингизга мослаштиришингиз ва импульсларни секинлаштиришингиз керак. Бунинг учун префронтал кортекс юрак тезлигини, қон босимини, нафас олишни ва бошқа вегетатив функцияларни тартибга солувчи мия ҳудудлари билан алоқа қилади. "Тўхта ва режалаштириш" жавоби "жанг ёки учиш" жавобининг тескарисини келтириб чиқаради. Юрак уриши тезлашмайди, лекин секинлашади, қон босими нормал бўлиб қолади. Сиз ақлдан озгандек юзаки эмас, балки чуқур нафас оласиз. Ҳаракатга тайёргарлик кўришда таранг мушаклар ўрнига, тана бироз бўшашади.

      "Тўхтанг ва режалаштиринг" жавоби таскин беради, аммо тинчлантирмайди. Aхир, мақсад сизни ички зиддият пайтида фалаж қилиш эмас, балки сизга эркинлик беришдир. Сизнинг импульсларингизни дарҳол кузатиб боришингизга тўсқинлик қилиб, "тўхтатинг ва режалаштиринг" жавоби сизга янада мослашувчан ва ўйчан ҳаракат қилиш учун вақт беради. Сиз аллақачон бошқа танлов қилишга қодирсиз: ўз шаънига доғ туширмасдан ва парҳезингизни бузмасдан тортдан узоқлашиш.

      "Тўхтанг ва режалаштиринг" жавоби "кураш ёки учиш" жавоби каби туғмадир. Лекин сиз, албатта, пайқадингизки, у ҳар доим ҳам, айтайлик, ширинликни истеъмол қилиш каби инстинктив ҳис қилавермайди. Нима учун ирода инстинкти ҳар доим ҳам ишламаслигини тушуниш учун стресс ва ўз-ўзини назорат қилишнинг биологик асослари ҳақида бир оз кўпроқ маълумотга эга бўлишимиз керак.

      Ирода кучининг тана заҳираси

      "Тўхтатиш ва режалаштириш" жавобининг энг яхши физиологик кўрсаткичи юрак тезлигининг ўзгарувчанлиги ҳисобланади. Кўпчилик бу ҳақда ҳеч қачон эшитмаган, аммо у сизга тананинг қандай ҳолатда эканлигини тушунишга имкон беради – стресс ёки дам олиш. Юрак уриши доимий эмас. Буни текшириш осон: зинапояга югуриб чиқинг ва юрагингиз тезроқ уради. Ва агар шундай бўлса ҳам сиз соғломсиз, бу сатрларни ўқиётганда юрак уриш тезлиги секинлашди ва тезлашди. Биз хавфли аритмия ҳолатлари ҳақида гапирмаяпмиз. Фақат кичик ўзгаришлар. Нафас олаётганда юрагингиз бироз тезлашади: дук-дук, дук-дук, дук-дук. Нафас чиқаришда у секинлашади: дук-дук, дук-дук, дук-дук. Бу яхши. Бу одатий. Бу сизнинг юрагингиз автоном нерв тизимининг иккала қисмидан сигналларни қабул қилишини англатади: фаоллик учун масъул бўлган симпатик ва танадаги бўшашиш ва шифо жараёнларини рағбатлантирадиган парасемпатикдан.

      Одамлар стрессга дучор бўлганда, симпатик асаб тизими ўз зиммасига олади – у бизнинг танамизга уриш ёки югуришимизга ёрдам беради. Юрак тезлиги ошади ва ўзгарувчанлик камаяди. Юрак юқори частотада "музлайди" – бу "жанг ёки парвоз" жавобига ҳамроҳ бўлган танадаги ташвиш ёки ғазаб ҳиссини келтириб