Иқтисодиёт қандай тузилган. Ха-Джун Чанг

қилиб, барча ҳисоб-китобларга кўра, олтин аср ажойиб давр эди. Буюк Британия Бош вазири Гаролд Макмиллан “Сиз ҳеч қачон бунчалик яхши яшамагансиз”, деганида, у муболаға қилмаган. Ҳозиргача эришиб бўлмайдиган бу ажойиб иқтисодий кўрсаткичлар ортида нима тургани ҳақидаги баҳслар ҳалигача тўхтамаяпти.

      Капитализм олтин даврининг омиллари, шартлари

      Баъзиларнинг таъкидлашича, Иккинчи Жаҳон урушидан кейин ғайриоддий катта миқдордаги янги технологиялар ўз чиқишини кутиб турди ва керакли вақтда олтин асрда ўсишни келтириб чиқарди. Уруш пайтида фронт эҳтиёжлари учун ишлаб чиқилган кўплаб технологиялар фуқаролик мақсадларида фойдаланиш учун ўзгартирилди: компютерлар, электроника, радарлар, реактив двигателлар, синтетик каучук, микротўлқинли печлар (илгари бу технология радар технологиясида ишлатилган) ва бошқалар. Уруш тугаши билан уларга биринчи навбатда урушдан кейин иқтисодиётни тиклаш учун, сўнгра уруш давридаги тежамкорлик даврида ўсган истеъмол талабини қондириш учун кўплаб сармоялар киритилди.Олтин асрда халқаро иқтисодий тизим ҳам иқтисодий ривожланишга ҳисса қўшган бир қатор муҳим ўзгаришларни кўрди. 1944-йилдаги Бреттон-Вудс курортидаги иттифоқчиларнинг учрашуви урушдан кейинги халқаро молия тизимининг иккита асосий институтини яратишнинг бошланиши бўлиб, улар охир-оқибат Бреттон-Вудс институтлари лақабини олдилар. Булар: Халқаро Валюта жамғармаси (ХВЖ) ва Қайта қуриш ва тараққиёт учун Халқаро банк (ҚТХБ)( кўпроқ Жаҳон банки сифатида машҳур).

      ХВЖ тўлов баланси инқирози юз берган тақдирда мамлакатларни қисқа муддатли молиялаштириш, яъни мамлакатларнинг бутун дунё билан ҳисоб-китоблари ҳолатини кўрсатиш учун яратилган (бу ҳақда 12-бобда батафсил ўқинг). Бундай инқироз мамлакатнинг бошқа мамлакатлардан қарзи бўлганда (масалан, маҳсулотлар импортининг сезиларли даражада кўпайиши ёки экспортдан чет эл облигацияларини сотиб олиш натижасида) ҳеч ким унга қарз беришни хоҳламайдиган ҳолатларда юзага келади.

      Одатдаги натижа молиявий ваҳима, кейин эса иқтисодиётдаги чуқур таназзулдир. Бундай вазиятда фавқулодда кредитлар бериш орқали ХВЖ давлатларга инқирозларни камроқ салбий оқибатлар билан енгиш имконини беради. Жаҳон банки лойиҳаларни кредитлаш учун яратилган: уларга пул тўғон қуриш каби аниқ инвестиция лойиҳалари учун ажратилади. Хусусий сектор банклари таклиф қилгандан кўра узоқроқ муддатга ёки паст фоиз ставкаларига эга кредитлар бериш орқали Жаҳон банки мижоз давлатларга янада фаолроқ сармоя киритиш имконини бермоқда. Урушдан кейинги жаҳон иқтисодий тизимининг учинчи устуни 1947-йилда имзоланган Тарифлар ва Савдо бўйича Бош келишув (ГАТТ) эди. 1947-йилдан 1967-йилгача ГАТТ доирасида олтита музокаралар (раунд деб аталган) бўлиб ўтди, бу асосан ривожланган мамлакатлар ўртасидаги савдода божхона тўловларини камайтиришга олиб келди.

      Тахминан бир хил ривожланиш даражасидаги бир қатор мамлакатларда қўлланилган бу қисқартиришлар ижобий натижалар берди, бозорларни кенгайтирди ва рақобатни кучайтириш орқали