Кочасы иде дөньяны…. Магсум Хузин

шахмат уйныйбыз! – дип, һич тә көтмәгәндә әйтеп салды ул.

      – Ничек инде шушы чакта шахмат уйнамак кирәк?! – дип каршы төштем мин. – Имтиханга барасың бит, нигә башыңны ватарга ди?

      – Баш әйбәтрәк эшли аннары, шахмат уйнагач. Әмма оттырам дип уйнама! – дип, авызын кыйшайтып ачуланып алды Рафаэль. – Әгәр юри оттырсаң, яңагыңа берне чалтыратам! – дип, малайларча өркетеп тә куйды.

      Аңа минем яңактан ут чыгарырга туры килмәде, мин чынлап уйнап та отты ул мине. Ә имтиханыннан ул авызын ерып кайтып керде:

      – «Биш» ле!

      Чын иҗат кешесе иде Рафаэль. Бәлки, имтихан тапшыргандагы яңа танышыбыз, аңардагы шушы сыйфатны күреп, безнең янга килгәндер.

      Инде студент булырга йөргән чакка чигеник.

      Чиратыбыз җитә. Тагын ике кешедән соң Рафаэль имтиханга керәчәк. Атылып керер дә авызын ерып елмаеп, балкып килеп тә чыгар ул, аның мәктәптә «биш» ледән түбән билге алганы, гомумән, булмады.

      Шулчак яңа танышыбыз дустым Рафаэльгә дә хас сәерлек белән әкәмәт тә сүз әйтеп ташлады:

      – Егетләр, шигырь укыйм әле мин сезгә! Тыңлагыз әле. Әмма кимчелеген тапсагыз, туп-турыдан әйтегез.

      Һәм абыебыз, безнең ризалыкны да көтмәстән, тәрәзә төбенә куеп торган кара күн тышлы калын дәфтәрен үрелеп алды. Дәфтәрнең беренче ачылган битендәге үзе язган шигырьне укырга керешкәнче, ул, бәләкәй учына тамак кыргандай гына йөткереп, болай дип искәртте:

      – Әдәбият бүлегенә укырга керергә җыенгач, үзегез дә беләсездер белүен тормышның кайбер серләрен. Шулай да моны мин сезгә үзем аңлаганча, мактануга санамагыз, хәтта белеп инануымча исегезгә төшерим. Тормышның асылы туган җирдән, хезмәттән, икмәктән һәм, билгеле ки, шигърияттән гыйбарәттер, егетләр…

      Без студент булган заманда һавалы сүзләрне һәркем диярлек бик шәп сибә иде. Оста идек без моңа. Әмма яңа танышыбызның тормыш мәгънәсе турындагы сүзләре тамак киереп куык өрү булмаган икән, тормыш хакы турында ул һаваланмыйча, бик тә гади итеп әйткән икән. Моны без, шәхсән мин, аның шигърияте белән танышкач төшендек.

      Һәм яңа танышыбыз, имтиханны бөтенләй онытып торып, шигырьләрен укыды.

      Рус әдәбиятыннан керү имтиханын без өчебез дә – яңа танышыбыз, Рафаэль һәм мин – әйбәт тапшырдык. Бәлки, моңа яңа танышыбызның әдәбият серләре турында сөйләве һәм сират күпере җәелгән аудитория ишеге төбендә шигырь укуы да – беренче карашка шушы сәер гадәте дә – ярдәм иткәндер…

      Шагыйрь Зыя Мансур белән без менә шулай таныштык.

      Студентлар булып алгач, группадагы өлкән иптәшебез үзен берәүдән дә өстен куймады, һәр язган шигырен башлап безгә укыганда, без исә бик күп беләбез (соңгы курсларда гыйлемлегебез чамалы икәнлегенә төшендек, әлбәттә) кебек иде һәм башкалар хезмәтен тәнкыйтьләп бугаз ертырга үтә дә мачтыр идек.

      Менә Зыя Мансурның имтихан алдыннан укыган бер шигыре:

      Сүндер,

      врач,

      төрле утларыңны,

      Аларның юк миңа кирәге.

      Җырларыма