Жавдарзордаги халоскор. Дж. Д. Сэлинджер

қўполлик билан айтди. – Бу семестрда нечта фан ўқидинг?

      – Бешта, сэр.

      – Бешта. Хўш, нечтасидан йиқилдинг?

      – Тўрттасидан. – Ўнғайсизланиб, ўрнимда у томондан бу томонга сурилар эдим. Умрим бино бўлиб бундайин тош каравотга ўтирмаган эдим. – Хуллас, инглиз тилидан ўтдим, – дедим мен. – Чунки “Биовульф” ва “Болагинам лорд Рендал”ни Уоттон мактабида ўқиган эдим. Айтмоқчиманки, онда-сонда иншо ёзганимни ҳисобга олмаса, инглиз тилидан йиқилмаслик учун жонимни койитмадим.

      У менга қулоқ ҳам солмаётганди. Бирор нарса гапираётганингизда у сизни деярли эшитмас эди.

      – Сени тарихдан йиқитдим. Сабаби, ҳеч вақони билмайсан.

      – Ҳақсиз, сэр. Эҳ, буни ўзим ҳам биламан. Бошқа нима ҳам қилардингиз, ҳамма айб ўзимда.

      – Ҳеч вақони, – такрорлади у.

      Айбингни аввалдан ўзинг тан олиб турсанг-у, яна шу гапни қайта такрорлашса, тепа соч тикка бўлиб кетади-да. Кейин эса у гапини учинчи марта такрорлади:

      – Ҳеч нарса билмайсан. Бутун семестр давомида дарсликни бирор марта очиб кўрганингга кўзим етмайди. Шундайми? Тўғрисини айт, йигитча.

      – Жуда унчалик эмас, бир икки кўз ташлагандек бўлдим, – дедим мен. Уни хафа қилгим келмади. Ахир у тарих жинниси эди-да.

      – Кўз ташладим дегин, хеҳ, – деди у аччиқланиб. – Ҳа, имтиҳон варақанг шифонернинг аллақаеридадир турибди. Нарсаларнинг устида. Олиб бер.

      Бу ўтакетган ярамаслик эди, лекин ўрнимдан туриб уни олиб бердим. Бошқа иложим ҳам йўқ эди. Сўнг унинг цемент каравотига ўтирдим. Эҳ, хайрлашиб кетиш учун бу ерга келганимдан қанчалар пушаймонлигимни тасаввур ҳам қилолмайсиз. У имтиҳон варақамни худди ахлат тутгандек ушлаб турарди.

      – Мисрликлар ҳақида тўртинчи ноябрдан иккинчи декабргача ўргандик, – деди у. – Эркин иншо ёзишда сен шу мавзуни танлагансан. Нималарни ёзганингни эшитиб кўрмайсанми?

      – Йўқ сэр. Менимча, ҳожати йўқ, – дедим.

      У барибир ўқиди. Бир нимани истаб қолса, бу муаллимларни ҳеч тўхтата олмайсиз. Улар хоҳлаган ишини қилмай қўймайди.

      Мисрликлар шимолий Африканинг бир қисмида яшаган қадимий кавказликлар ирқига мансубдир. Барчамиз биламизки, Африка шарқий яримшардаги энг улкан қитъа ҳисобланади.

      Мен жойимда ўтирганча шу бемазагарчиликка чидашга мажбур эдим. Қария атайин шундай қилаётганди.

      Бугунги кунда биз турли сабаблар туфайли мисрликларга жуда қизиқамиз. Замонавий илм-фан мурдалар юзини бир неча асрлар давомида чириб кетмаслиги учун мисрликлар ўраган мумиёнинг таркибида нималар борлигини билишни хоҳлайди. Бу қизиқарли жумбоқ йигирманчи аср илм-фани учун ҳамон сирлигича қолмоқда.

      У ўқишни бас қилиб варақамни стол устига қўйди. Ундан нафратлана бошладим.

      – Сен ёзган иншо мана шу ерда тугайди деса ҳам бўлади, – деди у ўта кинояли оҳангда. Мункиллаб қолган қария шу қадар ачитиб киноя қилади деб, ким ҳам ўйлабди дейсиз.

      – Шунга қарамай, саҳифанинг тагида менга эслатма ҳам қолдирибсан, – деди у.

      – Ҳа,