Dəccal. Фридрих Вильгельм Ницше

bilmədik.

      Biz pessimist idik, bizi fatalist5 adlandırırdılar. Bizim 3 Yunan mifologiyasında: dözümlülüyü ilə tanınmış xəyali xalq; Apollon qışı onların yanında keçirərmiş. Yunan şairi Pindaros, “Phytia otaqları”nda bu xalqdan bəhs edir.

      4 Aralıq dənizində, cənubdan, Afrika səhralarının üstündən əsən isti və bür-külü külək. Nitsşe “cənub yelləri”ylə, Hiperborluların “şimal küləyi”nə ziddiyyət yaradır.

      5 Fatalizm (fatalis-tale, qismət) – antidialektik dünyagörüşü konsepsiyası. Bu konsepsiyaya görə aləmdə baş verən bütün proseslər azadlığa, yaradıcığa imkan yaratmayan zərurətə tabedir və əzəldən müəyyən edilmişdir. Fatalizm (fatalis-tale, qismət) – antidialektik dünyagörüşü konsepsiyası. Bu konsepsiyaya görə aləmdə baş verən bütün proseslər azadlığa, yaradıcığa imkan 7

      fatalistliyimiz – gücün dolğunluğu, gərginliyi və toplan-ması demək idi. Biz şimşək və iş arzulayırdıq, əldən düş-müşlərin xoşbəxtliyindən, “itaətindən” uzaq dururduq…

      Tufan buludları bizim başımızın üstündə, qaranlıq bizim içimizdə… Başqa yolumuz yox idi. Bizim xoşbəxtliyimizin düsturu: Bir “Bəli”, bir “Xeyr”, bir düz xətt, bir hədəf …

      2.

      Yaxşı olan nədir?

      – İnsanda hakimiyyət duyğusunu, hakimiyyət istəyini və hakimiyyətin özünü artıran hər şey.

      Çətin olan nədir?

      – Zəiflikdən yaranan hər şey.

      Xoşbəxtlik nədir?

      – Getdikcə artan hakimiyyət hissi – məğlub edilən müqavimət hissi. Məmnuniyyət deyil, amma hakimiyyətə

      canatmadır; barış deyil, amma müharibədir; xeyirxahlıq deyil, amma bacarıqların çoxluğudur (İntibah üslubunda xeyirxah – əxlaqdan azad6, virtu7 deməkdir)…

      Zəiflər və ağıldankəmlər məhv edilməlidir: bu bizim insana olan sevgimizin əsas vəziyyətidir. Və onlara məhv olmaları üçün kömək lazımdır.

      Hər hansı bir günahdan daha zərərli olan şey nədir?

      – Ağıldankəmlərə, zəiflərə qarşı mərhəmət – Xristianlıq.

      yaratmayan zərurətə tabedir və əzəldən müəyyən edilmişdir. nıqlılıq/cinsi iqtidar/qabiliyyət/güclülük” kimi mənalarda işlənir.

      6 Nitsşe “əxlaq”dan, “kafein”, “kokain” kimi bir narkotik (morelin) yaradır;

      “morelinsiz” şərtidir, almanca “moralinfrei” sözüdür.

      7 Qədim italyanca “ərdəm”, Latınca “vir/virilis/virtus” kökündən gəlir: “kişi-lik/dayanıqlılıq/cinsi iqtidar/qabiliyyət/güclülük” kimi mənalarda işlənir.

      8

      3.

      Burada ortaya qoyduğum problem varlıqların sıra-lanmasında insanın yerinin harda olması deyil (insan bir sondur): problem hansı tip insanı daha çox böyütmək lazım gəldiyindədir. Hansı tip gərəklidir, daha dəyərlidir, yaşamağa və gələcəyə daha layiqdir?

      Bu dəyərli tip bundan əvvəllər də nadir hallarda mövcud olub, amma xoşbəxt bir təsadüf, istisna kimi… Və

      heç bir zaman hansısa əvvəlcədən düşünülmüş bir şey ki-mi deyil… Əksinə, ondan daha çox qorxulmuşdur; indiyə

      qədər də o, demək olar ki, dəhşət hissi doğurur. Və onun qarşısında duyulan bu qorxu səbəbindən ona əks olan tip arzulanmış, yetişdirilmiş və əldə edilmişdir: ev heyvanı tipi, sürü heyvanı tipi, xəstə heyvan tipi – Xristian..

      4.

      Bəşəriyyət bu gün iddia edildiyi kimi, daha yaxşıya, daha güclüyə, ya da daha yüksəyə doğru inkişaf etmir;

      “İrəliləyiş” sadəcə müasir bir ideyadır, özü də bayağı bir ideya… Bu günün avropalısı öz dəyəri baxımından İntibah dövrünün avropalısından çox-çox aşağıda durur.

      Davamlı inkişaf qətiyyən yüksəlmək və güclənmək kimi bir zərurəti özündə ehtiva etmir. Bir başqa mənada, yer üzünün ən fərqli yerlərində, ən fərqli mədəniyyətlərdə

      tək-tək formada müvəffəqiyyətə çatma hər zaman müşahidə olunur; bu müvəffəqiyyətə çatanlar, doğrudan da, yüksək bir tip meydana çıxarırlar: əgər insanlarla müqayisədə bir növ üstünsənsə… Belə şanslı, böyük uğur nü-munələri həmişə mümkün olub və bəlkə də həmişə müm-9

      kün olacaq. Hətta bəzi hallarda, bütöv nəsil, bütün qövm, bütöv bir xalq belə nəticələr əldə edə bilir.

      5.

      Xristianlığı çox da bəzəyib-düzəmək lazım deyil: xristianlıq hər zaman ali insan tipinə qarşı ölümcül müharibə

      aparıb; o, bu tipin bütün təməl instinktlərini qadağan və

      ört-basdır edib; o, bu instinktlərdən şər anlayışını, pis insan anlayışını aradan çıxardıb; güclü insan yararsız insana çevrilib, “səfil insan” olub. Xristianlıq bütün zəiflərin, uğursuzların, düşkünlərin, ağıldankəmlərin tərəfini saxla-yıb; o, güclü həyatın qorunması instinktlərinin ziddiyyət-lərindən bir ideal yaradıb; mənəviyyatın ən üst dəyərlərinin günahkarlıq, pozğunluq, təmizlənmə olaraq təbliğ

      edib, mənəvi baxımdan güclü, təbiətə bağlı insanların fikirlərini qarışdırıb.

      Ən çox məyusluq doğuran bir nümunə – Paskalın8

      ölümüdür.. Hansı ki, ağlının məhv olmasına ilk günahın səbəbkar olduğuna inanırdı… Halbuki onun ağlını korla-yan məhz xristianlıq idi!

      8 Məşhur riyaziyyatçı, eyni zamanda da qatı bir dindardır.

      10

      6.

      Ağrılı, tük ürpədən bir mənzərə canlandı gözləri-min qarşısında: mən insanın əxlaqsızlığını gizlədən pər-dəni çəkib atdım. Mənim dodaqlarımda bu söz ən azından bir şübhədən azad səslənir: sanki o özündə mənəvi ittihamı ehtiva edir. Bu söz (yenidən vurğulamaq istəyi-rəm) əxlaqi anlamdan məhrumdur; özü də elə bir səviyyədə ki, bu pozğunluğu mən indiyə qədər az-çox şüurlu şəkildə “xeyirxahlığa” və “ilahiliyə” doğru canatmaların olduğu yerlərdə ən güclü şəkildə hiss etmişəm. Mən əxlaqsızlıq deyəndə – bunu artıq müəyyən dərəcədə ehtimal etmək mümkündür – dekadensi nəzərdə tuturam. Mən iddia edirəm ki, bəşəriyyətin bu gün ən ali dəyər kimi can atdığı bütün dəyərlər – dekadens dəyərinin əsas məğ-zidir.

      Bir canlıya, bir növə, bir fərdə, instinktlərini itirmişsə, özünə zərərli olanı seçirsə, üstünlük verirsə – mən ona əxlaqsız deyirəm. “Ali duyğular”ın, “insanlıq idealları”nın bir tarixi (ola bilsin ki, bu tarixi şərh etmək elə mənim işim olsun) hardasa insanın nə üçün bu dərəcədə pozul-duğunun izahı ola bilər.

      Həyatın