Amerika faciəsi . Теодор Драйзер

g>Roman

      3-cü kitab

      I FƏSİL

      Kataraki mahalı, üçüncü mil buxtası adlanan kəndin civarından əlli mil şimala doğru, Kanada sərhəddinə qədər və şərqdəki Senaşeta ilə Hind göllərindən otuz mil eninə, Qayalıq və Skarf çaylarınadək uzanır. Bu sahənin böyük hissəsini qeyri-məskun meşələr və göllər təşkil edir, lakin müxtəlif səmtlərdə, Kunts, Qerass-Leyk, Şimali Uolles, Braun-Leyk kimi kəndlərə və qəsəbələrə də rast gəlmək mümkündür; mahalın bütün əhalisinin ən azı iki min nəfəri mərkəz şəhər olan Bricburqda yaşayır. Şəhərin mərkəzi meydançasında məhkəmə binası var. Bu, köhnə, lakin heç də yöndəmsiz görünməyən, bürcündə böyük saatı olan bir binadır, üzərində həmişə bir neçə göyərçin gözə çarpır; kiçik şəhərin dörd baş küçəsi bu meydana çıxır.

      İyulun doqquzunda, cümə günü, Fred Xeyt adlı bir müstəntiq məhkəmə binasında öz kabinetində oturmuşdu, – bu, irigövdəli, genişçiyinli bir adam idi ki, artıq dən düşən saqqalına mormonların ağsaqqalı belə qibtə edə bilərdi – onun enli üzü, böyük əlləri və ayaqları vardı, bədəninin digər üzvləri də buna müvafiq ölçüdə idi.

      Bizim hekayəmiz başladığı zaman, – yəni gündüz saat üçün yarısında, – Xeyt arvadının xahişi ilə yazıb gətirdiyi mallar siyahısını, poçta ilə şey göndərən maqazinin kataloqunu təmbəl bir halda vərəqləməklə məşğul idi. O, beş nəfərdən ibarət yeyib-içmək, geyinib-kecinmək tələb edən uşaqları üçün ayaqqabı, pencək, şapka, papaq və digər şeylərin qiymətini yoxlayarkən, gözləri, özünə bab gələn genişyaxalıqlı, enlikəmərli, iridüyməli, böyük bir qış paltosuna sataşdı, – və müstəntiq kədərli bir halda fikrə getdi; çünki ildə üç min dollar təşkil edən büdcəsini nəzərə aldıqda, o bu qış özünə belə bir palto almağı heç cür rəva görə bilməzdi, üstəlik, arvadı Ella da artıq üç il idi ki, xəz bir şuba almaq arzusu ilə yaşayırdı.

      Lakin bu zaman telefon zəng vuraraq, müstəntiqi bu düşüncələrdən ayıltdı.

      – Bəli, mister Xeyt qulaq asır… Kimdir? Biq Bitern gölü yanında yaşayan Uolles Ayxem? Yaxşı, mən sizi dinləyirəm, Uolles… necə? Gənc bir qızla, bir oğlan suda batıb boğulmuşdur? Yaxşı, bir dəqiqə gözləyin…

      Bunu deyərək, o, dövlət fəaliyyətinə təzəcə başlayan və “müstəntiqin katibi” sifəti ilə maaş alan, diribaş bir gəncə tərəf döndü.

      Məlumatları qeyd eləyin, Erl – sonra Xeyt yenə də telefonla danışmağa başladı: çox yaxşı, Uolles, indi faktları xəbər verin, – bəli, bütün təfsilatı ilə. Qadının meyidi tapılmışdır, ərinin meyidi isə hələ tapılmamışdır… Yaxşı… Qayıq, gölün cənub sahilində çevrilmişdir… yaxşı. Su üzərində astarsız həsir bir şlyapa qalmışdır?.. Yaxşı. Qızın cəhənglərində və gözlərinin yanında zərbə izləri vardır… Qızın paltosu və şlyapası mehmanxanada qalmışdır… yaxşı… paltonun cibində məktub vardır… adres kimə yazılmışdır? Maymiko mahalı, Vilts şəhəri, missis Oldenə? Yaxşı… ərinin meyidini hələ axtarırlar? – Yaxşı… hələlik axtarış heç bir nəticə verməmişdir?… Başa düşürəm… Çox yaxşı. İndi qulaq asın, görün, sizə nə deyirəm Uolles: paltoya və şlyapaya toxunmayın, qoyun əvvəlki yerində qalsın. Dayanın bir az fikirləşək… indi saat üçün yarısıdır. Mən saat dörd qatarı ilə oraya gəlirəm. Deyəsən, həmin qatarın qabağına mehmanxanadan avtobus göndərirlər? Çox yaxşı, mən elə həmin avtobusla gələrəm… Uolles, meyit tapılarkən, orada olan adamların hamısının adını yazarsınız. Necə? Suyun dərinliyi azı on səkkiz fut olar? – yaxşı… Qayığın avar yerində qızın vualı ilişib qalmışdır… yaxşı… Qəhvəyi rəngli vualdır… daha bir sözün yoxdur ki?… yaxşı… Göstəriş verin ki, hər şey nə cür tapılmışdırsa, elə o cür də öz yerində qalsın. Mən bu saat yola düşürəm. Bəli. Təşəkkür edirəm. Uolles… hələlik, xudahafiz.

      Mister Xeyt telefonun dəstəyini ağır-ağir yerindən asdı, eyni ağır hərəkətlə qoz ağacından yonulmuş geniş kreslosundan ayağa qalxdı, sıx saqqalını tumarladı və katibi Erl Nyukoma baxdı. (Erl həm maşında yazan katib vəzifəsini görür, həm klerk vəzifəsini ifa edir, həm də bütün başqa işlərdə kara gəlirdi).

      – Siz hamısını yazdınızmı, Erl?

      – Bəli, ser.

      – Elə isə paltonuzu və şlyapanızı götürün gedək. Biz saat dördə on dəqiqə işləyəndə hərəkət edən qatara çatmalıyıq. Qatarda, şahidləri çağırmaq üçün bir neçə vərəqlər doldura bilərsiniz. Hər ehtimala qarşı özünüzlə on beş – iyirmi dənə blank götürün: orada tapa biləcəyimiz bütün şahidlərin adını yazmaq lazım gələcəkdir. Sonra, xahiş edirəm, missis Xeytə zəng edib deyərsiniz ki, mən bu gün nahar etməyə macal tapmayacağam və çox güman ki, hətta axırıncı qatarla da qayıda bilməyəcəyəm. Ola bilər ki, biz sabaha qədər orada qalaq. Belə hallarda işin nə şəkil alacağını əvvəlcədən təyin etmək çətindir, – hər şeyə hazır olmaq lazımdır.

      Xeyt, rütubətli, köhnə otağın küncündəki paltar şkafına yaxınlaşıb, oradan həsir şlyapasını götürdü. Şlyapanın aşağı əyilmiş enli qıraqları, müstəntiqin qəzəbli görünən, lakin əslində mehriban olan dəmbərə gözlü, sıxsaqqallı simasına nə isə nəcib bir ifadə verdi. Müstəntiq bu cür geyinib-kecindikdən sonra katibinə dedi:

      – Mən bir dəqiqəliyə polis rəisinin yanına gedirəm, Erl. Siz isə “Respublikaçı” və “Demokrat” qəzetlərinə zəng edib, bu hadisə barəsində onlara xəbər verin: qoy qəzetlər elə güman etməsinlər ki, biz onlardan nə isə gizlədirik. Vağzalda görüşərik.

      Bunu deyərək Xeyt ağır addımlarla otaqdan çıxdı.

      Arıq və ucaboylu, on doqquz yaşlı, saçları pırtlaşıq, çox ciddi xasiyyətli, lakin bəzən huşsuz, fikri dağınıq bir gənc olan Erl Nyukom, dərhal məhkəmə çağırışı üçün bir dəstə blank götürüb, cibinə doldurmağa başladı və eyni zamanda telefon ilə missis Xeytə zəng etdi. Sonra qəzet redaksiyalarına zəng edərək Biq Bitern gölündə baş vermiş bədbəxt hadisəni xəbər verdi və göy lentli həsir şlyapanı götürüb (şlyapası başına iki dəfə böyük gəlirdi), aşağı yüyürdü, bu yerlərdə çox məşhur olan, qızğın təbiətli prokuror Orvil Meysonun kabinetinin qapısı ağzında, prokurorun yeganə stenoqrafçısı olan Zilla Saunderslə üz-üzə gəldi. Zilla, prokuror köməkçisinin dəftərxanasına getməyə hazırlaşırdı, lakin adətən çox ləng tərpənən mister Nyukomun hara isə tələsdiyini və çox qayğılı olduğunu görərək onu səslədi:

      – Hello, Erl. Nə olmuşdur? Hara belə tələsirsiniz?

      – Bədbəxt hadisə baş vermişdir. Biq Bitern gölündə iki nəfər batıb boğulmuşdur. Kim bilir, bəlkə məsələ daha ciddidir. Mister Xeyt ora gedir, mən də onunla bərabər gedirəm. Saat üç qatarına çatmalıyıq.

      –Haradan bildiniz? Göldə batanlar bizim yerlilərdəndir?

      – Hələ bilmirəm, ancaq, məncə yerli deyillər. Qızın cibində Maymiko mahalının Bilst şəhərinə, missis Oldenin adına yazılmış bir məktub tapılmışdır. Qayıtdıqdan sonra mən hamısını sizə danışaram, yaxud oradan sizə zəng edərəm.

      – Ah, ilahi, əgər burada bir cinayət məsələsi varsa, mister Meysonu mütləq maraqlandıracaqdır.

      – Əlbəttə, maraqlandıracaqdır. Mən telefon ilə ona zəng edəcəyəm və yaxud mister Xeyt özü zəng edəcəkdir. Əgər siz Bad Parkeri və ya Kerel Bedneli görsəniz. Onlara deyin ki, mən şəhərdən çıxıb getmişəm. Sonra Zilla, xahiş edirəm, anama zəng edib, onu da xəbərdar edərsiniz. Qorxuram, özüm zəng etməyə macal tapmayam.

      – Narahat olmayın, zəng edərəm.

      – Sağ olun!

      Erl, rəisinin yeksənəq həyatını xələldar edən bu hadisə ilə son dərəcə maraqlanmış bir halda, pillələri iki-iki tullanaraq, şən və gümrah bir halda, mahal məhkəməsinin pilləkəni ilə üzü aşağı yüyürdü. Miss Saunders isə öz rəisinin, respublika partiyasının bu yaxınlarda çağıralacaq mahal konfransı ilə əlaqədar olan bir işdən ötəri hara isə çıxıb getdiyini və indi bu yeni xəbəri söyləmək üçün onun kabinetində heç kəsin olmadığını bildiyi üçün prokuror köməkçisinin dəftərxanasına