Dahi. Теодор Драйзер

Bu reklamlar, nəhayət, yoxlanmaq üçün onun əlinə gəldikdə onda çox vaxt onları dəyişdirmək həvəsi doğururdu – onlar çox quru dildə yazılırdı.

      Bir dəfə o, Layldan soruşdu:

      – Nə üçün elanlara balaca şəkillər verməyək? Necə bilirsiniz bunun elanlara xeyri olmazmı?

      – Hm! Doğrusu, bilmirəm, – deyə Layl cavab verdi. – Məncə belə də keçər. Belə yeniliklər buranın əhalisinə xoş gəlməz. Oxucular bunu ləyaqətli hesab etməzlər.

      Yucin jurnal reklamlarını nəzərdən keçirir və bunları müqayisəedilməz dərəcədə təsirli hesab edirdi. Nə üçün qəzet reklamları da dəyişdirilməsin?

      Lakin burada, görünür, heç kəsin onun məsləhətlərinə ehtiyacı yox idi. Müştərilərlə mister Berces özü məşğul olurdu. Elanların nə cür olacağını o həll edirdi. O heç bir zaman nə Yucinlə, nə də Sammerslə məsləhətləşmirdi. Ancaq bəzən Uilyams mister Bercesin tələbi ilə onlara əvvəlcədən göstərişlər verirdi.

      Yucin hələ o qədər cavan idi ki, əvvəllər Uilyams ona heç fikir vermirdi. Lakin bu gənclə yaxından tanış olduqda bu, ya başqa məsələni ona məmnuniyyətlə izah etməyə başladı: nə üçün bəzi xəbərlər qısa, bəziləri isə geniş olmalıdır; nə üçün onların dairəsinə – Aleksandriya ətrafında olan şəhərciklərə və onların sakinlərinə – aid olan xəbərlər, maliyyə nöqteyi-nəzərindən qəzet üçün Türkiyə sultanının ölümü haqqındakı ən mötəbər hesabatdan daha çox əhəmiyyətlidir. O deyirdi: – Ən əhəmiyyətlisi budur ki, yerli əhalinin ad və soyadları təhrif olunmasın

      Bir dəfə o Yucinə dedi:

      – Allah eləməsin ki, bu ad və soyadları yanlış yığasınız. Ad və ata adının baş hərflərinə diqqət etmək lazımdır. Bu məsələdə bizim oxucular çox tələbkardırlar. Əgər siz ehtiyatlı olmasanız, biz bütün abunəçilərimizi itirə bilərik. Sonra isə gəl aydınlaşdır ki, bu necə olmuşdur.

      Yucin bunların hamısını yadda saxlamağa çalışırdı. Qəlbinin dərinliyində bütün bunları kiçik bir şey hesab etməsinə baxmayaraq, işin mexanikasını dərk etmək onu düşündürürdü. İnsanlar, hər halda onların əksəriyyəti, ona əhəmiyyətsiz görünürdülər.

      Lakin mətbəə işində bəzi şeylər onu maraqlandırırdı. O, kağızın maşına necə qoyulduğuna və sonra maşının necə işlədiyinə, formaların düzəldilməsinə kömək etməyi və sonra çap olunan qəzet vərəqlərinin bir-biri üzərinə necə yığıldığına, hazır vərəqlərin necə ayrıldığına baxmağı sevirdi. O, maşınların səsini dinləməyi və başqaları ilə birlikdə hələ yaş olan qəzet dəstələrini ekspedisiya və çeşidləmə stoluna daşımağı xoşlayırdı. “Morninq Eppil” çox da böyük tirajla çıxmırdı, lakin buraxılış vaxtında mətbəə canlanır və bu, Yucinə xoş gəlirdi. Əl-üzünün mürəkkəbə və yağa bulanması və bununla görünüşünün pozulması onun xoşuna gəlirdi, pırtlaşmış saçlarını da aynada görməkdən ləzzət alırdı. O bacardığı yerdə faydalı olmağa can atırdı. Hərdən o öz kobudluğu və lovğalığı ilə qəzetin əməkdaşlarını əsəbiləşdirsə belə, onlar onu sevirdilər. O zamanlar onun səhhəti o qədər də möhkəm deyildi, mədəsi ona tez-tez əziyyət verirdi. Bəzən onda elə fikir əmələ gəlirdi ki, mətbəənin havası onun ciyərləri üçün zərərlidir, lakin buna ciddi əhəmiyyət vermirdi.

      Yeni təəssürat Yucini nə qədər sevindirirdisə də, yenə bu kiçik aləm ona dar görünürdü… Redaksiyadan kənarda müqayisə edilməz dərəcədə böyük genişlik vardı. O bunu bilirdi və bir vaxt bu genişliyə çıxacağını düşünürdü. O, Çikaqoya getməyə ümid edirdi.

      ÜÇÜNCÜ FƏSİL

      Stella nə qədər çox sərbəstlik göstərirdisə, Yucin bir o qədər çox ümidsizliyə qapılırdı. Lakin onun bu əhvali-ruhiyyəsi qızı ancaq soyudurdu. Qızın başqa gənclərin yanında müvəffəqiyyəti də az rol oynamırdı. Onlardan birinin – məhz açıq qəlbli, xoş təbiətli Xarvi Rotterin – Yucindən həm gözəl, həm də xoşxasiyyət olması və bununla ondan kəskin surətdə fərqlənməsi, deyəsən, həlledici rol oynadı. Yucin bəzən onları bir yerdə görürdü – Stella təkcə Xarvi ilə yaxud Xarvinin də iştirak etdiyi gənclər dəstəsi ilə buz meydançasına gedirdi. Yucin bütün varlığı ilə Xarviyə nifrət edirdi. Bəzən o öz məhəbbətini ona bütünlüklə verməyən Stellaya da nifrət edirdi. Lakin onun gözəlliyi yenə əvvəlki kimi Yucinin ağlını başından çıxarırdı. Stella qadın idealı yaratmaqda Yucinə kömək etdi. İndi o, qadın gözəlliyinin nə olduğunu bilirdi.

      Öz vəziyyəti haqqında düşünmək vaxtı da çatmışdı. İndiyə qədər yemək, geyinmək və cib xərcliyi üçün çox da səxavətli olmayan valideynindən tamamilə asılı idi. O, şənbə və bazar günləri Çikaqoya yaxud Sprinqfildə (ikinci Aleksandriyanın yaxınlığında idi) əylənməyə getməkdən heç vaxt imtina etməyən oğlanları tanıyırdı. Bu əyləncələr Yucinə müyəssər deyildi. Atası buna icazə verməz, daha doğrusu, pul verməzdi. Başqa oğlanlar valideynlərinin səxavəti sayəsində şəhərdə birinci modabaz hesab olunurdu. Yucin bazar günləri və bəzən adi günlərdə, onların bir yerə getmək üçün hazırlaşdıqlarını, onun xəyalına belə gətirə bilmədiyi gözəl paltarlarda yerli “cəmiyyətin” adətən gəzişdiyi kitab mağazası yanında dolaşdıqlarını görürdü. Şəhərdə ən iri manufaktura tacirinin oğlu Ted Martinvud özünə beli dar, uzunətəkli, ikibortlu üst geyimi tikdirmişdi; o sevdiyi qızın yanına getməzdən əvvəl üzünü qırxdırmaq üçün bu paltarda bərbərxanaya gəlirdi. Corc Andersonun bütün hallarda şıqlıqla göstərdiyi frakı və lak ayaqqabıları vardı. Ed Uoterberi şəhərdə öz ekipajında gəzirdi. Doğrudur, bütün bu gənclər Yucindən bir qədər yaşlı idilər və onları daha yaşlı qızlar maraqlandırırdı, lakin bu, vəziyyəti dəyişmirdi. Yucin də dərindən əzab çəkirdi.

      O özü üçün imkanı görmürdü. Onun atası heç bir zaman varlı olmayacaqdı, bu, hər kəsə aydın idi. Yucin özü məktəbdən heç bir əməli bilik almamışdı. Onun sığorta işindən – bu yazı-pozudan və müştərilərin ardınca qaçmaqdan zəhləsi gedirdi, tikiş maşınları alverinə nifrət edirdi, vaxtilə yazıçı və rəssam olmağa müvəffəq olacağına da heç bir ümid bəsləmirdi. Onun çəkdiklərinin hamısı ona sadəcə olaraq əyləncə, yazdıqları – daha doğrusu, yazmaq təşəbbüsləri isə ona hər növ əhəmiyyət və mənadan məhrum kimi gəlirdi. Bu vaxtlar Yucin gələcək haqqında tez-tez və kədərlə düşünürdü.

      Çoxdan bəri bu gəncə nəzər salan Uilyams bir dəfə onun qarşısında dayandı.

      O:

      – Bura baxın, Vitla, bəlkə Çikaqoya gedəsiniz, – dedi. – Orada sizin kimi oğlan üçün daha artıq imkanlar vardır. Əyalət qəzetində işləməklə siz heç vaxt bir şey əldə edə bilməzsiniz.

      – Mən bunu bilirəm, – deyə Yucin cavab verdi.

      – Siz mənə baxmayın, – deyə Uilyams davam etdi, – mən dünyanı kifayət qədər dolaşmışam. Mənim arvadım və üç uşağım var, adamın ki, aiələsi oldu, onun risk etməyə haqqı yoxdur. Siz gəncsiniz, nə üçün Çikaqoya getməyəsiniz, qəzetlərdən birinə işə girməyəsiniz? Siz orada asanlıqla iş tapacaqsınız.

      – Məsələn, nə