Son mənzili Xəzər oldu . Qumral Sadıqzadə

məni aldatma, düzünü de. Mən başıdaşlı dözümlüyəm. Heç nə olmaz mənə. On övlad qoymuşam qara torpağa, üzüm bərkdir. Qorxma, düzünü de, nə xəbər var?

      – Vallah, heç nə olmayıb. İstəyirsən, elə bu saat yığışaq gedək onlara.

      Mehinbanu çaşıb qalmışdı. Nə edəcəyini bilmirdi. Nə içəridə bu saat canı ilə əlləşən, sancı çəkən Zübeydəni qoyub gedə bilirdi, nə də sonbeşiyinin vəziyyətindən xəbər tutmağa gedə bildi. Qalmışdı iki can arasında. Bir an fikirləşəndən sonra qərara gəldi: Onsuz da Zübeydəyə bir köməyi dəyməyəcəkdi. Onu allahın ümidinə qoyub xəstə qızının yanına getməyi vacib bildi. Evə keçib mamadan vəziyyəti öyrəndi, sonra tələsik çarşablanıb Ələkbərin gətirdiyi faytona oturdu.

      … Zəhranı üç il bundan qabaq Qarabağdan Bakıya pul qazanmağa, işləməyə gəlmiş Ələsgər aldı bir cavana ərə vermişdilər. Ələsgər bir müddət Ələkbərin dükanında çalışıb əlinə balaca maya toplamış və xırda alverlə məşğul olmağa başlamışdı. Sonralar Ələkbərin köməyi ilə Nikolayevski küçəsində balaca bir baqqal dükanı da açmışdı. Zirəkdi, dilli-dilavərdi. Az vaxtda mayasını bir neçə qat artıra bilmişdi. Tez-tez Ələkbərlə görüşür, evinə gedib-gəlirdi. Seyid Sadıqla da onun vasitəsilə tanış olmuşdu. Özünü ağıllı, işbilən adam kimi göstərmişdi. Bakıya gəlməsindən üç il keçməmiş İçərişəhərdə iki otaqlı mənzil kirayə edib Zəhra ilə evlənmişdi. Yayda Seyid Sadığın anasındanqalma köhnə Ləəş bağına köçürdülər. Onların iki yaşında Əlabbas adlı bir oğlu vardı. Uşaq anadan olandan sonra Zəhra xeyli yatdı. Çox zəifləmişdi. Demək olar ki, ilin yarısını yorğan-döşəkdə olurdu. O da vərəmdi. Bu xəstəlik, deyəsən, onların nəslində vardı. Seyid Sadığın övladlarından beşi vərəmdən ölmüşdü.

      … Axşamüstü Ələkbərgilin faytonu, hasarı bir neçə yerdən uçub tökülmüş balaca bağ evinin taxta qapısı qabağında dayandı. Ancaq, birmərtəbəli evin açıq qapısından bir-iki arvad girib-çıxır, əllərində aftaba, ləyən hovuza tərəf gedib gəlirdilər. Mehinbanu faytondan düşüb tez içəri keçdi. Gördüyü mənzərədən gözləri bərələ qaldı: Zəhranın saçları dağılmış, gözləri çuxura düşmüşdü. Üzündə, alnında soyuq tər damlaları vardı. Güclə nəfəs alırdı. Nazik, ipək yorğanının üstünə sarı ləyən qoymuşdular. Bədbəxt ana, ayağı dolaşa-dolaşa qızına yaxınlaşıb onu bağrına basdı, titrək səslə:

      – Can bala, sənin qadovu alım, nə oldu sənə? – deyib hönkürtü ilə ağladı.

      Xəstə anasını tanıyıb nəsə demək istədi, ancaq onu öskürək tutdu. Bir-iki dəfə öskürüb qabağındakı ləyənə qaytarmağa başladı. Ləyən al qırmızı rəngə boyandı…

      Səhərə yaxın Zəhra anasının qucağında keçindi. Həmin günü axşamı Zübeydənin qızı oldu, uzun müddət bacısının ölümünü ondan gizlətdilər. Çünki Zübeydə özü də həmin xəstəliyə düçar olmuşdu. Tərsliyindən deyilənlərə əməl etmir, vaxtında yeyib-içmir, üstəlik gecələr də yatıb dincəlmirdi. Balaca qızı Kübranın üstündə əsirdi. Onu nə anasına, nə də Gülnisəyə, nə də Nisəxanımla Səriyyəyə etibar etmirdi. Xəstəliyi get-gedə şiddətlənirdi. Nəhayət, Kübranın yeddi ayı tamam olanda Zübeydə də – Seyid Sadıqla Mehinbanunun axrıncı övladı da bu dünyayla vidalaşmalı oldu.

      * * *

      Qışın sonuna az qalmışdı. Havalar soyuq keçir, tez-tez qar yağırdı. Mehinbanu nəvələrini başına yığıb böyük kürsü yorğanının ucunu ayaqlarının üstünə örtmüşdü. Otaq isti idi. Məşədi Durnısa həyətdə yanıb közərmiş kömürləri indicə çuğun qabda gətirib kürsü yerinə qoymuşdu. Uşaqlar (Zübeydənin vəfatından sonra Ələkbərin dörd qızı yenə də onlarda olurdu) kürsünün ətrafında bir-birinə sataşır, gülüşürdülər. Seyid Hüseyn pəncərə qabağında oturub nəsə yazırdı.

      Rübabə Zübeydənin yekə qızı, balaca Kübranı ayaqlarının üstündə yırğaladıb yatırırdı, döşəkcənin üstünə salıb yerini rahatlatdı, gəlib nənəsinin yanında oturdu, mehribanlıqla ona baxdı. Arvadın gözləri yol çəkirdi.

      – Nənə, nə fikrə getmisən? – soruşdu.

      Mehinbanu böyük nəvəsini özünə tərəf çəkib çiyinlərini qurcaladı, gülümsəməyə çalışdı:

      – Heç, elə-belə… – dedi, – sonra əvvəlki qara fikirlərini dağıtmaq istədi, əllərini yuxarı qaldırıb “ah” çəkdi, – a Allah, sən özün rəhm elə, indiyəcən on iki bala dağı çəkdirmisən bizə, barı nəvələrimi sağ-salamat və xoşbəxt elə! Qoy bu uşaqlar həmişə dərddən-qüssədən uzaq olsunlar, onları xata-baladan saxla!..

      Bu vaxt küçə qapısı döyüldü. Seyid Sadıq hay-küylə dəhlizə keçib otağın qapısından göründü. Üzü gülürdü. Qapının iki tayını da açıb çuxasının dərin ciblərindən ovuc-ovuc qoz-fındıq ləpəsi, xurma, qaysı qurusu, konfet çıxarıb yerə, xalçanın üstünə səpələdi:

      – Hə qoçaqlarım, gəlin, yığın, cəld olun, – dedi, – kim çox yığsa, ona yenə də verəcəyəm.

      Seyid Hüseyn, Mirpaşa, Nisəxanım, Səriyyə, Maxviret bir-birilərini itələyə-itələyə evin ortasındakı şeyləri yığmağa başladılar. Qapaqap düşdü. Mehinbanu uşaqların hay-küyündən qulaqlarını tutub ərinə acıqlandı.

      – Ay kişi, bu nə oyundur çıxardırsan? Nə var cibində, gətirib tök kürsünün üstünə, qoy sakit-sakit yesinlər də… bax, bu saat bir-birilərini yıxıb əzəcəklər.

      Seyid Sadıq uşaqların qışqırığına, sevincinə ləzzətlə tamaşa edərək dedi:

      – Eybi yoxdur, arvad, bir balaca əzilsələr də bunun xeyri var. Qoy indidən bərkə-boşa öyrənsinlər, zirək olsunlar, cəld tərpəsinlər.

      Bir neçə dəqiqənin içərisində xalçanın üstündə heç nə qalmadı. Baba döşəyin üstündə oturub uşaqlara dedi:

      – Hə, gətirin, bir-bir göstərin, görüm, kim nə qədər yığıb?

      Uşaqlar kimi ovcuna, kimi cibinə, kimi də ətəyinə yığdıqlarını göstərirdilər. Hamıdan çox Mirpaşa yığmışdı. Seyid Sadıq onu təriflədi.

      – Afərin, bu saat sənə əlavə pay verəcəyəm, – deyib Rübabəyə sarı döndü, – qızım, bayırda zənbil qoymuşam, gətirin onu bura. Bəs sən nə qədər yığmısan, heç göstərmədin?

      – Mən istəmirəm baba, qoy uşaqlar yesinlər.

      – Necə yəni istəmirəm? Get zənbili gətir, tez ol!

      Zənbil ortaya gələndə baba əvvəlcə Mirpaşanın ciblərini doldurdu, qalanını kürsünün üstündəki iri məcməyiyə boşaltdı. Uşaqlar həvəslə yeməyə başladılar. Mehinbanu Nisəxanıma dedi:

      – Cumaxatandakı balaca sandıqca bayram şamları qoymuşam, gətir yandıraq. Bu gün üsgü axşamıdır.

      Bir azdan məcməyinin kənarlarında uşaqların sayına görə yeddi əlvan şam şölələndi.

      Axşama yaxın Kəblə Ələkbər İrana növbəti səfərindən qayıdıb evinə baş çəkməmiş uşaqlarının yanına gəldi. Onu sevinclə qarşıladılar. Çəkib