Qutadğu bilig. Balasaqunlu Yusif

Onu biliksizlər dərk edə bilməz,

      Əzizlər, oxşayar zəka saçan kəs.

      23. Buğraxan dövründən alıb sürünü,

      Xan dili, xan ruhu, xan ölçüsünü.

      24. Bu cür kitabı heç olubmu yazan?

      Kimdə var bu ilham, bu ruh, bu lisan?

      25. Kimin bal saçılıb qaymaq dilindən,

      Əyilib öpərəm onun əlindən.

      26. Başda bir ad verib ona hər şəhər,

      Yerdəki, göydəki ariflər, ərlər.

      27. Hər elin, hər yurdun biliciləri,

      Alıb sapa düzmüş bu inciləri.

      28. Çinlilər ad verib "Mülkün ədəbi"

      Maçunlı "Ənisul məmalik" deyib.

      29. Şərqdə heyranları görün nə qədər,

      "Zinətül ümara” demiş çinlilər.

      30. "Şahnamə" söylədi İranlı ona,

      "Qutadqu bilik"dir şöhrət Turana.

      31. Dildə, təfəkkürdə min-min möcüzə,

      Gəlib bu kitabda çıxmışdır üzə.

      32. Zor imiş kitaba ad verən ustad,

      Tanrısı yar olsun, açsın qol-qanad.

      33. Türkcənin qüdrəti, cürəti, əzmi,

      Bu gözəl kitabın bayramı, bəzmi.

      34. Bu kitab hər kəsin dərdinə qara,

      Dayaqdı illah ki, hökmdarlara.

      35. Mülk alan sultanlar daim qayğılı,

      Nə cür oturmalı, nə cür durmalı?

      36. Dövləti qurmağı öyrənməlidir,

      Ona nələr məchul, nələr bəllidir.

      37. Qalxır, abad olur, sökür də dövlət,

      Tərəqqi, tənəzzül ən böyük heyrət!

      38. Nə cür qanad tapır qəhrəman ordu

      Nə cür xilas edir əzilən yurdu?

      39. Açıb bu kitabda yerin dibini,

      Vermişəm hər şeyin öz tərtibini.

      40. Dövləti ucaltmaq istəyən kişi,

      Yalnız müdriklərə tapşırar işi.

      41. Gərəkli, ürəkli, səxavətli ər,

      Min-min şüa saçan qəmərə bənzər.

      42. Qüdrətli şahlarda xalqın haqqı var,

      Xalqı ucaldanlar daim ucalar.

      43. Şaha qüdrət versin rəiyyət gərək,

      Şah xəlqi qorusun göz bəbəyitək.

      44. Döyüşə mərdanə qılınc tutmağı,

      Ordunu qaldırıb cəngə atmağı

      45. Nə cür darmadağın edib atmağı,

      Əzməyi öyrətdim, başa düş məni.

      46. Göstərdim kitabda hər bir tədbiri,

      Xalqı xilas edən hərbi tədbiri.

      47. Qüdrətli sultanı çox sevər ellər,

      Üzünü görməyi təbərrik bilər.

      48. Şah gərək ucaltsın xidmət əhlini,

      Dərgahdan qovlasın illət əhlini.

      49. Tanısın dürüstü, nadürüstü də,

      Alov boğulmasın küldə, tüstüdə.

      50. Burda yırtıcı da, baş kəsən də var.

      Canını verməyə tələsən də var.

      51. Cəsur, vəkalətli, qəhrəman ürək,

      Nə umar: dağ boyda xəzinə gərək.

      52. Şahın rəiyyətə varsa rəğbəti,

      Gedər əziyyəti, olmaz möhnəti.

      53. Sultan, ucuz tutma nəsihətimi,

      Dua qıl, alqışla bu adətimi.

      54. Nəzər sal, anla ki, kitab yazan ər,

      Ən böyük sərvərdi, ən böyük hünər.

      55. Şah bəxtiyar olar, gedər irəli,

      Dərk etsə öydüyüm fəzilətləri.

      56. Anlayar cahanda nədir kişilik,

      Mərdlik, pakizəlik, əndişə, bilik.

      57. Əslimdən, nəslimdən söz açır dilim,

      Nə cür çiçəkləndi vətənim, elim.

      58. Öz doğma elimdən çıxandan bəri,

      Yazdım, tamamladım bu şah əsəri.

      59. Yetirdim kəmala Kaşğar elində,

      Verdim hər vəsfini ana dilində.

      60. Xanlar xanı Tavğac Qara Buğranın,

      Önündə səsləndi şerim, dastanım.

      61. Verdi qələm haqqı, ənam mükafat,

      Məni əzizlədi o qüdrətli zat.

      62. Mənə xas haciblik ünvanı verdi,

      Yaxınlıq, doğmalıq imkanı verdi.

      63. Yusif xas hacibi əzizlədilər,

      Sayıldı hünərvər, müdrik, mötəbər.

      64. Bu kitab – şairin müqəddəs yükü,

      Xəlqə nişan verir dörd təbərrükü.

      65. Birinci ədalət – haqqın əsası,

      İkinci dövlətdir – iqbal arxası.

      66. Üçüncü – idrakdır insana şöhrət,

      Dördüncü – qənaət, məğzində səhhət.

      67. Mənəm nişan verən nədir səadət -

      Ədalət, qənaət, təfəkkür, dövlət.

      68. Verdim ədalətə Gündoğdu adı,

      Şahlıq, sultanlıqdır onun muradı.

      69. Vəzirlik mövqeyi tutan Aydoldu,

      Doğrudan dövlətin dayağı oldu.

      70. İdraka vermişəm Ögdülmüş adı

      Vəzirin oğludur, əqlin ustadı.

      71. Ozğurmuş adını aldı qənaət,

      Yaxındır vəzirə bu ülvi xilqət.

      72. Kitabın məğzidir bu dörd fəzilət,

      Yazıb bitirmişəm, qanımda qeyrət.

      73. Ərəbcə, tacikcə bu cür kitab çox,

      Bizim dilimizdə heyhat misli yox.

      74. Bunun qiymətini bilənlər bilir,

      Bu cür zəkalara arif deyilir.

      75. Türkcə təranələr qoşmuşam sənə,

      Oxu da, unutma, dua qıl mənə.

      76. Mən ötdüm aləmdən, sən eşit özün,

      İbrət al, qüdrət ol, açılsın gözün.

      77. İlahi, aləmdə hər kəsə yar ol,

      Möminə ruzu ver, ilk pərəstar ol.

      FƏSİLLƏR SADALIĞI:

      1.