Яралы кош авазы / Крик раненой птицы. Саида Зыялы

ул аңа, хәлсез куллары белән малаеның битләрен сыпырып. – Безнең нәселдә ир балалар әз булды. Мин үзем дә өч кыз янында бер малай булдым. Син алты кыз туганыңа – берәү. Ир-атсыз хатын-кызга авыр.

      – Әти, син бар ич, – дип, борынын тартып алды Гата.

      – Әй улым… – дип куйды авыру. – Ичмаса, җизнәләрең дә башка авылда… Ялланып урак урырга бардылар да… кияүгә чыгып калдылар… Калган апайларыңа үз авылыбыз кешеләре насыйп булсын инде… Нык бул, улым. Иң элек үзең турында кайгырт. Бу кырыс дөнья киң күңелле, олы йөрәклеләрне өнәп бетерми.

      – Олы йөрәкле кеше нык буладыр ич инде, әти? Көчле буладыр?

      – Анысы шулай. Көчле була. Әмма андыйлар йомшак. Андыйлар кеше жәлләүчән була. Кеше дигәнең – катлаулы җан. Ул үзенә авыр чакта гына сиңа килә. Сиңа авыр чакта читтән карап тора… Шуны онытма, улым: йомшак агачны корт баса…

      Малай уйга калды. Бераз тын торгач, әтисенең сүзләрен түкми-чәчми хәтеренә сеңдерергә теләгәндәй, кабатлап сорады:

      – Алайса, олы йөрәкле, йомшак күңелле булу әйбәт түгел инде, әти?

      – Йомшаклык – синең үзең өчен әйбәт түгел ул, улым. Кеше иң элек үзе турында кайгыртырга тиеш. Мин менә яши-яши шушы фикернең хаклыгына инандым. Әнә старостаны гына ал: үзебез өчен эшлибез, җәмәгать, дип сөйли халыкка. Э-э. Ул ничек яши дә… Без ничек?..

* * *

      Әтиләрен җирләгәч, Гата өлкәнәеп киткәндәй булды. Кич җитүгә, урамга чыгып йөгерү ягын гына карый торган малай уйчанланып калды. Әтисенең соңгы киңәшләре аңа тынгылык бирмәде.

      «Җизниләр үзебезнең авылныкы булса, әйбәт икән дә бит. Кышлык утынны моннан соң ничек әзерләрләр? Ерактагы җизниләр килә алмас шул».

      Шулай уйланып йөргәндә, малайның башына матур бер фикер килде. Яшьтәше Сабитның өйләнмәгән ике абыйсы бар. Аның ике апасына менә дигән кияү инде алар. Зариф белән Касыйм абыйсын ничек җизни итәсе соң? Менә минем ике апай бар. Өйләнегез әле, дип әйтеп булмый бит. Малай, апаларын кияүгә бирү юлын тапмаса да, татлы хыялга чума. Әнә ул Сабит белән бергә атлар коендырырга төшә. Апалары берәм-берәм сыер сава. Кергән арада Гатаны каймак белән сыйлыйлар. Сабит Гатаның терсәгенә төртеп ала. «Аша син, аша. Оялып утырма. Минем җиңгиләр юмарт», – дия-дия, аны кыстый…

      Гатаның аяклары хыяллар тәэсирендә еш кына Зариф белән Касыйм янына атлый. Басуда эшләүче егетләр, Гатаны күргәч, елмаеп:

      – О-о, Гатаулла! Ни хәлләрең бар? Ниләр кырып йөрисең? – дип, елмаеп исәнләшәләр.

      – Кырган нәрсә юк ла, – ди Гата, өлкәннәргә җавап бирергә тырышып. – Кыр бәрәңгесен карап кайтыйм, дигән идем.

      – Әйдә, бераз ял итеп кит!

      Бу тәкъдим малайның күңеленә сары май булып ята. Зариф белән Касыймның үз итеп сөйләшүләре аны үсендереп җибәрә. Егетләрнең кояшта янган йөзләренә, нык беләкләренә карап соклана ул. «Болар минем җизни булсамы?.. Мин яра алмаган тумранга болар калун белән бер генә суга инде», – дип уйлап куя.

      Узган көзне утын әзерләүдә Гата да катнашты. Иң элек урман хуҗасының өенә әниләре барды. «Ике корыган имән бирермен. Килегез, карагыз», – дигән. Иртәгесен бер апасына ияреп, Гата урманга китте.

      Көзге