Әсәрләр. 3 томда / Собрание сочинений. Том 3. Мухаммет Магдеев

бәхетле икәнсең, юньле җиргә эләккәнсең, – диде. – Фатир төшәргә тәгаен генә урының булмаса, йә безнең кода Рамазан абзыйларга, йә минем баҗай Хәсәннәргә сугыл. Керәнлеләр – юньле халык…

      Тау башындагы куе чикләвек урманын күргәч, безнең авылдагы Өчиле Зөлкамал сүзе искә төште:

      – Безнең урман, – дип сагынып сөйли иде ул, – баш өстенә егылам-егылам дип тора.

      Мин ул вакытта күз алдына китерә алмый идем. Урман тау башында буламыни? Урман бит ул, бездәгечә, басу түрендә генә булырга тиеш! «Егылам-егылам» дип торган чикләвек урманының каравылчысы мине Керәнлегә таба озатып калды.

      Өчилене чыгып бераз баруга, мин яшел тугайга – борыла-сарыла киерелеп яткан елганың киң болынына килеп чыктым. Бу хәтфә тугайлы Керәнле болыны иде. Таллыкка терәп салынган буа куенында тегермән утыра. Дамба шактый таза, ул тотып калган су бөтен болынны бүрттереп зур куәтен кыса төшеп тын җәелгән. Суның итәге ике чакрымнарга килеп җиткән. Тегермән дамбасы өстендә киң кара фуражка кигән мәһабәт бер ир күренде. Күкрәгендә юл-юл тельняшка.

      Керәнле буасында районда беренче буларак динамо куелган, һәм кичләрен авыл гөлт итә икән. Хәби – шушы авыл егете, Тын океан флотында тугыз ел хезмәт итеп кайткан алтын куллы диңгезче. Электростанция начальнигы икән.

      Мәктәптән мине туп-туры квартирага озаттылар. Минем өчен гаҗәеп бер дөнья башланды.

      Еллар әле авыр иде, ипи карточкасы беткәнгә дә тугыз ай чамасы гына, магазиннар әлегә юка, бик юка…

      Әмма Керәнледә тормыш икенчерәк икән.

      Бу республикага мәшһүр «Кызыл партизан» колхозы икән. Председателе Шәех абзый – мәһабәт гәүдәле өлкән яшьтәге кеше – республика Верховный Советының депутаты икән.

      Минем, квартирага урнашып, әби белән чәйгә утыруым булды – ишекне кактылар. Әби җәһәт кенә чыгып китте һәм зур бер түгәрәк ипи, бер йомарлам май тотып керде.

      – Моны сиңа мәктәптән җибәргәннәр, – диде.

      1948 ел җәендә бер бөтен ипи һәм бер йомарлам май! Мәктәп сыер асрый, иген чәчә, сыерның бозавын үстерә икән…

      Малайлыктан чыгып егет булу чорын мин шул авылда уздым…

      Сугыш елларына туры килгән балачакта без кино карамыйча, радио тыңламыйча үстек. Безнең нәрсәбездер җитмидер, ниндидер сәләтләребез үсеп китә алмыйча һәлак булгандыр. Керәнле мәктәбенә килеп эшли башлауга, мин юньле ике кеше белән дуслашып алдым. Болар – математика укытучысы, фронтовик, Берлинны алган, 1945 елның Җиңү парадында катнашкан өлкән лейтенант Тәлгать Ибраһимов һәм тугыз ел чамасы Тын океан флотында хезмәт иткән, Керәнле «электростанциясе» начальнигы Хәби Фазуллин иде. Яшь аермасы безнең дуслыкка комачау итмәде. Мин дәрескә әзерләнеп төннәр буе мәктәптә, укытучылар бүлмәсендә утырам, шунда Тәлгать Ибраһимов белән Хәби дә килә иде. Менә китә сүз, җыр. Хәби миңа тарих, география буенча ярдәм итә, идәнгә картаны җәеп салабыз да, сузылып ятып, иртәгесен минем дәрескә кирәк булачак вулкан, тау, күлләрне эзлибез.

      Тәлгать абый сугыш хәлләрен сөйли – информациягә,