Aya Səyahət. Жюль Верн

qəliz məsələni sadələşdirməkdə ustasınız!.. Bəs bu yolla Ay işığının parlaqlığını nə qədər çoxaltmaq fikrindəsiniz?

      – Qırx səkkiz min dəfə! – Barbiken cavab verdi. – Onda biz Ayı sanki beş mil məsafədə görəcəyik. Bu məsafədənsə uzunluğu doqquz futa çatan cisimləri görmək mümkündür.

      – Lakin icazənizlə deyim ki, – mayor Elfiston bu dəfə etiraz etdi, – belədə mərminin çəkisi həddən artıq böyük olacaq. Bu isə o deməkdir ki…

      – Mayor! – Barbiken heç kimin gözləmədiyi halda amiranə səslə onun sözünü kəsdi. – Mərminin çəkisini müzakirə etməzdən öncə yadınıza salım ki, bizdən əvvəlkilər bu sahədə misilsiz möcüzələr yaratmağa nail olublar. Elə isə, biz özü də ballistikanın günbəgün inkişaf etdiyi bir vaxtda niyə möcüzə yarada bilməyək?!

      – Söylədiklərinizi sübut edin! – Maston hərarətlə çığırdı.

      – Bundan asan nə var ki! – Barbiken yenidən sakit səslə dedi. – Sizə bir neçə nümunə gətirə bilərəm: 1453-cü ildə II Mehmet[13] Konstantinopolu mühasirəyə alarkən Osmanlı toplarının atdığı mərmilərin çəkisi min doqquz yüz funta çatırmış.

      – Paho! – mayor ucadan dilləndi. – Min doqquz yüz funt!

      – Bəs dövrümüzdə nə baş verir? – Barbiken davam etdi: – Bəzi toplar çəkisi, sadəcə, beş yüz funt olan mərmilər, bəziləri isə yarım tonluq mərmilər atırlar. Belə çıxır ki, bu gün mərmilərin uçuş məsafəsi artıb, ancaq çəkisi azalıb. Biz indi Osmanlı mərmilərinin çəkisini on qat artırmağa nail olmalıyıq. Başqa yol yoxdur.

      – Bəs hazırlayacağımız mərmi üçün hansı metaldan istifadə olunmasını təklif edirsiniz?

      – Zənnimcə, çuqundan, – general Morqan dedi.

      – Tfu!.. – Maston dərin nifrətlə dilləndi. – Ay belə materialdan hazırlanmış mərmiyə qətiyyən layiq deyil.

      – Dostum, bu qədər də tələbkar olmağa gərək yoxdur, – Morqan dedi. – Bir halda ki çuqun işimizə yarayır, qoy olsun!

      – Bir dəqiqə! – mayor Elfiston qəfildən söhbətə qarışdı. – Mərminin çəkisi onun həcminə mütənasibdir. Belə çıxır ki, diametri doqquz fut olan mərminin çəkisi də kifayət qədər çox olacaq.

      – Hə, əgər o, bütöv olarsa, – Barbiken cavab verdi, – və yox, əgər onun içi boş olarsa.

      – İçi boş! Söhbət bombadan gedir?

      – Bəli, bombadan! – sədr təsdiqlədi. – Bizə bomba lazımdır! Mən onun çəkisinin iyirmi min funt olmasını təklif edirəm.

      – Bəs divarlarının qalınlığı nə qədər olmalıdır? – mayor soruşdu.

      – Nisbətlərdən çıxış etsək, – Morqan dedi, – yüz səksən düym[14] diametrlik mərminin divarlarının qalınlığı haradasa iki fut olmalıdır.

      – Bu, həddən artıq çoxdur, – Barbiken dilləndi. – Mərminin divarları barıt qazlarının təzyiqinə tab gətirməlidir. Beləcə, çuqun bombanın çəkisinin iyirmi min futdan çox olmaması üçün divarların qalınlığı nə qədər olmalıdır? Maston indi bizim üçün bunu hesablayar.

      – Bundan asan nə var ki! – Maston bunu söyləyib cəld hesablamağa başladı və çox keçmədən nəticəni açıqladı: – Divarların qalınlığı cəmi iki düym olacaq!

      – Məgər bu, kifayətdir? – mayor şübhə içində soruşdu.

      – Yox, – Barbiken cavab verdi. Azca fikirləşib əlavə etdi: – Zənnimcə, başqa bir metaldan istifadə etməliyik.

      Примечания

      1

      Mortira – qısalüləli top

      2

      Kolumb – Amerika qitəsini kəşf edən məşhur səyyah Xristofor Kolumb (1451–1506) nəzərdə tutulur.

      3

      Yard – 81 sm-ə bərabər olan ingilis uzunluq ölçüsü

      4

      Reflektor – İşıq mənbəyindən çıxan şüaları əks etdirən cihaz

      5

      Selenit – Ayda yaşayan xəyali adam

      6

      Ballistika – mərminin silahın lüləsi içərisində və bu lülədən çıxdıqdan sonrakı hərəkət qanunlarını tədqiq edən elm

      7

      Herakl – qədim yunan mifologiyasında qəhrəman. Haqqındakı ən məşhur rəvayət «Heraklın on iki qoçaqlığı» hekayəsidir.

      8

      Mil – 1609 metrə bərabər uzunluq ölçüsü

      9

      Perigey – Günəş orbitinin Yerə ən yaxın nöqtəsi

      10

      Finikiyalılar – indiki Suriya, Livan və İsraili əhatə edən, Aralıq dənizi sahilində yerləşən qədim ölkənin əhalisi

      11

      Selenoqrafiya – Ayın quruluşunu, strukturunu, relyefini, təbiətini və Ayda baş verən prosesləri tədqiq edən elm sahəsi

      12

      Tuaz – 1,949 metrə bərabər ölçü vahidi

      13

      I

13

I Mehmet – 1299–1923-cü illərdə mövcud olmuş Osmanlı dövlətinin 7-ci padşahı Fateh Sultan Mehmet. 1453-cü ildə 21 yaşında Konstantinopolu (indiki adı İstanbul) fəth edərək min əsrlik yaşı olan Bizans imperatorluğunun varlığına son qoymuşdur.

14

Düym – 2,54 sm-ə bərabər uzunluq vahidi