Mirvari. Джон Эрнст Стейнбек

təsadüfdür, belə tapıntı nadir xoşbəxtlikdir, allahın, yaxud allahların insana verdiyi bəxtdir.

      Kinonun iki kəndiri var idi: biri daşa, biri də səbətə bağlanmışdı. O, köynəyini və şalvarını soyundu, şlyapasını qayığın dibinə qoydu. Su hamar idi, elə bil yağlanmışdı. O, bir əlinə daşı, o birinə səbəti aldı və ayaqlarını irəli uzadıb bortdan suya düşdü. Daş onu dərinə apardı. Başı üzərində hava qabarcıqları yaranıb itdi və suyun dərinlikləri göründü. Yuxarıda, suyun güzgü kimi tərtəmiz səthində üzən qayıqların altını görürdü.

      Kino suyu lil, yaxud qumla bulandırmamaq üçün ehtiyatla hərəkət edirdi. Ayağını daşın bağlandığı kəndirə keçirtmişdi, əlləri sürətlə işləyir, laylardan gah bir, gah da bir neçə molyusk qoparıb səbətə doldururdu. Bəzi yerlərdə balıqqulağılar bir-birinə elə bitişmişdi ki, iri parçalar şəklində qopurdu.

      Kinonun xalqı öz başına gələn və dünyada baş verən hər şeyə mahnı qoşmuşdu. Balıqlar, qəzəbli və sakit dəniz, işıq və zülmət, ay və günəş haqqında olan bu nəğmələrin hamısı, hətta unudulmuşları belə Kino və xalqının yaddaşında qalmışdı. İndi balıqqulağıları öz səbətinə yığanda da daxilində mahnı səslənirdi və bu mahnının ahəngi onun içinə çəkib saxladığı nəfəsinin verdiyi oksigenlə qidalanan ürəyinin döyüntüləri, sözləri isə gah bir yerə toplaşan, gah da yoxa çıxan balıq sürüləri, bir də boz-yaşıl su və onun xırda canlıları idi. Ancaq bu mahnının dərinliklərində, lap özəyində güclə eşidilən, mehriban, inadkar və əsas melodiyanın arxasında gizlənən başqa bir səs duyulurdu. O, Mirvarinin, həmin an tapıla biləcək Mirvarinin şəninə səslənirdi, çünki mirvarini səbətə atılan hər bir balıqqulağı hədiyyə edə bilərdi. Uğur və uğursuzluq təsadüf məsələsidir, uğur tanrılar insanın tərəfində olanda qazanılır. Kino bilirdi ki, qayıqda oturmuş arvadı Xuana duaların möcüzəsinə inanır, üzü donub-qalmış, əzələləri gərginləşmişdir: uğuru zorla da olsa tanrıların əlindən qoparmağa hazırdır; bu bəxt ona o səbəbdən lazımdır ki, Koyotitonun çiynindəki şiş çəkilsin. Ona görə də uğura ehtiyac və həvəs böyük olduğu üçün tapıla biləcək mirvarinin incə musiqisi bu səhər daha ucadan səslənirdi. Onun bütün notları öz aydınlığı və zərifliyi ilə sualtı aləmin Mahnısına qarışmışdı.

      Qürur, gənclik və güc Kinoya su altında iki dəqiqədən artıq maneəsiz qalmağa imkan verir və o tələsmədən ən iri balıqqulağıları seçirdi. Qıcıqlandırılmış molyusklar sıx bükülmüş laylarda yerləşmişdilər. Kinodan azacıq sağda başdan-başa cavan, hələ yararsız mirvarilərlə örtülmüş daş qalağı vardı. Kino bu daşlara tərəf üzdü və orada, kiçik bir çıxıntının altında tənha, çox böyük bir balıqqulağı gördü. Bu qədim mirvari molyuskunun qatları açılmışdı, çünki onu daş çıxıntı qoruyurdu. Dodaqlara bənzəyən dəri qırışlarının arasında nəsə şəffaf parıltı verirdi, lakin mirvarinin qatları yığıldığı üçün parıltı dərhal yoxa çıxdı. Kinonun ürəyi bərk-bərk döyündü, qulaqlarında tapılacaq dəfinənin mahnısı yenə də ucadan səsləndi. O, yavaş hərəkətlə mirvarini yatağından qoparıb sinəsinə sıxdı. Ayaqlarını daşa bağlanmış kəndirdən çıxartdı, bədəni suyun səthinə qalxdı, qara saçları günəş işığında parladı. Əlini borta tərəf uzadıb balıqqulağını qayığın içinə qoydu.

      Xuana sağ borta tərəf əyilib onun qayığa çıxa bilməsinə kömək etdi. Kinonun gözləri alışıb-yanırdı, ancaq özünü ləyaqətli aparmağa çalışaraq sudan əvvəlcə daşı, ardınca da balıqqulağı dolu səbəti çıxartdı. Xuana onun həyəcanını hiss edib baxışlarını kənara çəkdi. Bir şeyi həddindən çox arzulamaq heç nəyə yaramır, bəzən uğursuzluğa da gətirib çıxarır. Arzu edirsənsə, gərək inadla istəməyəsən, bu, tanrıya, yaxud tanrılara qarşı ədəbsizlikdir. Xuana nəfəsini içinə çəkdi. Kino tələsmədən öz gödək, iti bıçağını çıxartdı. Səbətə fikirli-fikirli baxdı. Bəlkə, həmin balıqqulağını lap axırda açsın. Səbətdən kiçik bir molyusk çıxartdı, yığılan əzələlərini kəsdi, barmağıyla mantiya qırışlarını yoxladı və molyusku suya tulladı. Elə bu zaman böyük mirvarini sanki birinci dəfə gördü. Dizi üstə çöküb onu əlinə götürdü və hərtərəfli gözdən keçirməyə başladı. Balıqqulağının qırışları işıqda parlayır, qara rəngdən qəhvəyi rəngə çalırdı, üstündə yalnız iki-üç balaca xərçəng var idi. Kino onu açmadı. Gördüyü sədəf qatının adi parıltısı, ya da təxəyyülün təmiz oyunu ola bilərdi. Bu Körfəzin düzgün olmayan işığı reallıqdan çox, illüziya yaradır.

      Amma Xuana baxışlarını Kinodan çəkmirdi. Daha gözləyə bilmədi. Əlini Koyotitonun şalla örtülmüş başına qoydu. Güclə eşidiləcək səslə:

      – Aç, – dedi.

      Kino cəld hərəkətlə bıçağı balıqqulağının layları arasına soxdu. Molyuskun əzələlərinin necə gərildiyini hiss etdi. Bıçağın sapını dəstək kimi aşağı dartdı; hər iki qatı birləşdirən əzələ partladı və yuxarı lay qopub düşdü. Dodağa bənzəyən molyusk büzüşdü və yumşaldı. Kino dəri qırışını qaldırdı – parlaqlıqda ayın özündən belə geri qalmayan mirvari orada idi. O, işığı özündə toplayır, sanki təmizləyir və gümüşü şüalar şəklində geri verirdi. Təxminən dəniz qağayısının yumurtası boyda olardı. Bu, dünyanın ən böyük mirvarisiydi.

      Xuananın nəfəsi kəsildi, az qaldı ki, inildəsin. Kinonun qulaqlarında təmiz, gözəl, şirin, zəfərlə dolu Mirvari nəğməsi səslənirdi. Bu böyük mirvarinin içində onun arzuları, xəyalları yatırdı. O, mirvarini ölən molyuskdan aralayıb ovcuna qoydu və ovcunun içində diyirləməyə başladı. Gördü ki, onun forması da mükəmməldir. Xuana gözlərini Kinonun əlindəki mirvaridən çəkmədən ona tərəf gəldi. Bu həmin əl idi ki, həkimin evinə məxsus hasarın doqqazını sındırmışdı və sümüklərinin çapılmış dərisi duzlu dəniz suyundan boz rəngə çalırdı.

      Xuana qeyri-şüuri olaraq atasının adyalında yatan Koyotitoya tərəf əyildi. Yosunlardan hazırlanan təpitməni çıxarıb oğlunun çiyninə baxdı. Qulaqbatırıcı səslə:

      – Kino! – deyə qışqırdı.

      Kino gözlərini mirvaridən çəkib gördü ki, uşağın şişi çəkilir, bədəni zəhərə üstün gəlməyə başlayır. Mirvarini əlində sıxdı və özünü saxlaya bilməyərək başını dala atıb qalibanə səslə uzun-uzadı bağırdı. Gözləri bərəlmiş, boğazına güc vermiş, bədəni qıc olmuşdu.

      O biri qayıqlardakı adamlar qorxu içində onlara baxdılar, dərhal da avar çəkə-çəkə bir-birinin ardınca Xuana və Kinonun qayığına tərəf yönəldilər.

      III fəsil

      Hər şəhər bir canlı orqanizmə bənzəyir. Hər orqanizmin öz əsəb sistemi, başı, çiyinləri, ayaqları var. Şəhərlərin hamısı bir-birindən fərqlənir, iki eyni şəhər yoxdur. Bu şəhərlər hiss-həyəcanla doludur. Hər hansı xəbərin şəhərə yayılması isə həlli çətin olan tapmacadır. Xəbərlər hətta oğlan uşaqlarının qaçıb onları aləmə car çəkməsindən, qadınların hasarlardan bir-birinə ötürməsindən də tez yayılır.

      Hələ