Автор
Все книги издательства АвторИстория города Заволжье
Книга является обобщающим материалом серии книг: «Заволжье – 40 лет», «Город Заволжье: версии, слухи, факты», «Прощай Заволжье – здравствуй Заволжье», «Неизвестное Заволжье». Основной задачей, которую мы перед собой ставили, можно считать наше намерение побудить горожан к написанию своих воспоминаний о жизни города Заволжье. Благодаря нашим первым книгам, свои воспоминания о нашем городе написали Ю.К. Тола-Талюк «Опыт присутствия» и Павел Маленёв «Пацаны выходят из бараков». Хорошее начинание всегда полезно продолжать. В связи со сменой общественного устройства страны и новых ориентиров развития промышленности и сельского хозяйства, город пережил массу трудностей, но, похоже – устоял. Раз город устоял, значит, будет жить дальше. История нашего города чрезвычайно интересна и в наше время, и для будущих поколений, как опыт «выживания» имперского города, вдруг ставшего провинцией при крушении Империи СССР.
Никто мне ничего не обещал. Дневниковые записи последнего офицера Советского Союза
Никого не желая обидеть. Бессмертие – естественное состояние жизни. Наши поступки – это причины каких-то будущих следствий. Скверные поступки – скверные следствия. Люди не верят в своё бессмертие и потому творят мыслимые и немыслимые безобразия, уповая на то, что смерть всё спишет. Но смерти нет. Верующие знают суровое предупреждение Евангелия: «Не обольщайтесь. Бог поругаем не бывает». Книга представляет собой размышления на эту тему.
Ընկ. Բ. Փանջունի տարագրության մեջ
«Ընկ. Բ. Փանջունի» վեպը քաղաքական սատիրայի գլուխգործոց է, որի մասին Օտյանն ասել է. «Իրական դեմք մը չէ Փանջունին, այլ տեսակ մը ընդհանուր տիպար է, խտացումը այն օրերու «հեղափոխական տիպարներու»։ Փանջունու օրինակով նա անխնա ծաղրում ու ծանակում է ազգային այն գործիչներին, որոնք խոսքով «հեղափոխական» են, «ազգային հերոս», մինչդեռ իրականում ոտնահարում, արատավորում են ամեն մի սուրբ գաղափար՝ դառնալով հասարակական չարիք։
Դավիթ Բեկ
«Խամսայի մելիքություններ» պատմական հետազոտության մեջ Րաֆֆին հանդես էր գալիս իբրեւ 18-րդ դարի շարժումների տարեգիր: Վեպում նա լայն ծավալ էր տալիս իր ստեղծագործական երեւակայությանը, միաժամանակ օգտագործելով թեկուզեւ այն սակավաթիվ աղբյուրները, որ կային այն ժամանակ եւ որոնցից օգտվել է վիպասանը: Այդ աղբյուրներից մեկը 1870-ական թվականներին արտասահմանում գրաբար լեզվով տպագրված մի գիրք էր` «Դավիթ բեկ», ընտիր պատմություն Դավիթ-բեգին եւ պատերազմաց հայոց խափանու վերնագրով: Ենթադրություն կա, որ այդ գիրքը գրված լինի շարժման ղեկավար դեմքերից մեկի` Ստեփաննոս Վարթանեսյան-Շահումյանի ձեռքով: Վեպում Րաֆֆին երկու անգամ ուղղակի մեջբերում է կատարում այդ գրքից, ինչպես նաեւ պատմական այլ փաստաթղթերից, դիմում է նաեւ ժողովրդի մեջ պահպանված զրույցներին, որոնք հետագայում, վեպը լույս տեսնելուց շատ տարիներ անց, հավաքել եւ իբրեւ մի ամբողջական, շարժման ժողովրդական պատմություն, հրատարակել է բանասեր եւ բանահավաք Երվանդ Լալայանը:
Անբախտ Հռիփսիմե
Իրականտւթյան ռեալիստական պատկերմամբ եւ գաղափարական բովանդակությամբ շատ արժեքավոր է Րաֆֆու «Անբախտ Հռիփսիմեն» պատմվածքը։ Եթե «Գեղեցիկ Վարդիկը» պատմվածքում հայ կնոջ, ֊աղջկա կյանքի ողբերգական անկման պատճառը օտար հարստահարիչն էր, ապա այստեղ ընդհակառակը։ Րաֆֆին պատմվածքում ցույց է տվել հայ եւ պարսիկ շահագործողի դասակարգային կապր։ Նրանք հովանավորում են միմյանց։ Պատմվածքում ցույց է տրված դրամական հարաբերությունների զարգացման հետեւանքով մարդկանց կյանքի, մտայնության վերափոխումը։ Հռիփսիմեի հայրը՝ Մահտեսի Հակոն, պարզապես վաճառում է աղջկան՝ շլացած Մելիքի հարստությունից եւ այն հեռանկարից, որ սպասվում էր Մելիքի բարեկամությունից։ «Շատ բաշլրղ կառնենք, նա կօգնի մեզ գյուղի գործերում, մեզ թեւ ու թիկունք կդաոնա, գյուղացիք մեզանից կվախենան, մեր ցանքի ջուրը չեն կտրի, մեր արտերը չեն փչացնի։ Խանը մեզանից ավելի հարկ չի կարող առնել, մի խոսքով նա մեզ ամեն չարից կպաշտպանե » ։ Այսպես է դատում Հռիփսիմեի հայրը։ Հռիփսիմեն ծնողների բռնության զոհն է: Րաֆֆին եւ' այս, եւ' հետագա մեծածավալ գործերում գեղարվեստորեն պատկերել Է հայ կնոջ ծանր, ստրկական վիճակը, նրա ողբերգական անկումը դրամական հարաբերությունների զարգացման հետեւանքով։ Բարձր համոզում ունի Րաֆֆին մարդու մասին։ Ըստ նրա բոըոր մարդիկ, անկախ իրենց ազգային պատկանելիությունից եւ կրոնական դավանանքից, ստեղծված են իրար սիրելու, միասին ապրելու համար։
Գեղեցիկ Վարթիկը
Րաֆֆին 1972թ. գրում է«Գեղեցիկ Վարթիկը» վեպը, որտեղ իր արձագանքել է տալիս ժամանակաշրջանի կենսական հարցերին՝ լուսաբանելով սոցիալական եւ ազգային-քաղաքական հրատապ խնդիրները, ուղղորդելով մտավոր եւ գրական շարժումը։ Վեպում արտացոլում է պարսկական ավատատիրական իրականութունը, հայ գյուղացիության ստրկական, ընչաքաղց ու տառապալից առօրյան: Վարթիկը տասնյոթամյա գեղեցիկ մի հայուհի է, ով իր երիտասարդ տարիքում արդեն զգացել էր օտարի ծանր ու դաժան լուծը: Երիտասարդ աղջկան առեւանգում է խանի որդին՝ պահանջելով սիրել իրեն, սպառնալով Վարթիկին հաշվեհարդար տեսնել վերջինիս ընտանիքի հետ: Սակայն անմեղ Վարթիկը անձնազոհ է լինում՝ չցանկանալով դառնալ խանի որդու սիրուհին ու արատավորել իր ընտանիքի պատիվը:
Կայծեր Մաս 2
Րաֆֆի «Կայծեր» վեպում կրթությունն ու ինքնակրթությունը կենտրոնական թեմաներն են: Վեպի հերոս Ֆարհատն անընդհատ նեղվում է իր կրթության պակասից, որն ի վերջո լրացնում է Ասլանի հետ ճամփորդելու ու Համրի մոտ սովորելու շնորհիվ: Իսկ նրա ընկերները դրսում կրթություն ստանալու շնորհիվ լիքը լավ բաներ են անում: Կարոն հասնում է նրան, որ մի փոքրիկ գյուղ քրդերի հետ լեզու է գտնում, հետն էլ իր գիտելիքներով օգնում է, որպեսզի այդ գյուղում տնտեսությունը զարգանա: Դա բերում է այն բանին, որ մարդիկ սկսում են լավ ապրել, անգամ հրաժարվում են առողջությանը վնասակար գետնափոր տներից եւ նորմալ բնակարաններ կառուցում: Ասլանն էլ որակյալ բժիշկ է դառնում: Ճիշտ է՝ արտագաղթում է, եւ իր երեխաներն այդպես էլ հայերեն չեն խոսում (ինձ թվում է՝ այստեղ Րաֆֆին լուրջ բացթողում է ունեցել. երեւի մտքով չի անցել, թե որքան վատ է, որ Ասլանն Ամերիկայում ապրելիս իր երեխաներին հայերեն չի սովորեցրել), բայց ի վերջո ողջ ընտանիքով վերադառնում է ու իր մասնագիտությունը հայ ժողովրդին ծառայեցնում: Մարոն ինքնակրթության ու տնային դասերի շնորհիվ գիտելիքների մեծ պաշար է ձեռք բերում ու պարտադիր ամեն առավոտ թերթ կարդում:Կերպարների մեծ մասը կրթություն է ստանում Որսորդ Ավոյի շնորհիվ: Հենց ինքն է, որ հասկանում է գիտելիքի կարեւորությունն ու երեք ընկերներին ուղարկում Ամերիկա սովորելու, որ ավելի ուշ զբաղվում է իր դստեր կրթությամբ, իսկ Ֆարհատին վարակում կրթության հանդեպ սիրով: Հենց նա է, որ կայծեր է լցնում ժողովրդի մեջ, որոնք հետո պիտի կրակ դառնան: Գրքի ավարտը հուշում է` մի ժողովուրդ փոխելու համար նախ որակյալ կրթություն ստացած անհատներ են պետք, որոնք գործունեություն կծավալեն հենց ժողովրդի կողքին:
Կայծեր Մաս 1
Րաֆֆի «Կայծեր» վեպում կրթությունն ու ինքնակրթությունը կենտրոնական թեմաներն են: Վեպի հերոս Ֆարհատն անընդհատ նեղվում է իր կրթության պակասից, որն ի վերջո լրացնում է Ասլանի հետ ճամփորդելու ու Համրի մոտ սովորելու շնորհիվ: Իսկ նրա ընկերները դրսում կրթություն ստանալու շնորհիվ լիքը լավ բաներ են անում: Կարոն հասնում է նրան, որ մի փոքրիկ գյուղ քրդերի հետ լեզու է գտնում, հետն էլ իր գիտելիքներով օգնում է, որպեսզի այդ գյուղում տնտեսությունը զարգանա: Դա բերում է այն բանին, որ մարդիկ սկսում են լավ ապրել, անգամ հրաժարվում են առողջությանը վնասակար գետնափոր տներից եւ նորմալ բնակարաններ կառուցում: Ասլանն էլ որակյալ բժիշկ է դառնում: Ճիշտ է՝ արտագաղթում է, եւ իր երեխաներն այդպես էլ հայերեն չեն խոսում (ինձ թվում է՝ այստեղ Րաֆֆին լուրջ բացթողում է ունեցել. երեւի մտքով չի անցել, թե որքան վատ է, որ Ասլանն Ամերիկայում ապրելիս իր երեխաներին հայերեն չի սովորեցրել), բայց ի վերջո ողջ ընտանիքով վերադառնում է ու իր մասնագիտությունը հայ ժողովրդին ծառայեցնում: Մարոն ինքնակրթության ու տնային դասերի շնորհիվ գիտելիքների մեծ պաշար է ձեռք բերում ու պարտադիր ամեն առավոտ թերթ կարդում:Կերպարների մեծ մասը կրթություն է ստանում Որսորդ Ավոյի շնորհիվ: Հենց ինքն է, որ հասկանում է գիտելիքի կարեւորությունն ու երեք ընկերներին ուղարկում Ամերիկա սովորելու, որ ավելի ուշ զբաղվում է իր դստեր կրթությամբ, իսկ Ֆարհատին վարակում կրթության հանդեպ սիրով: Հենց նա է, որ կայծեր է լցնում ժողովրդի մեջ, որոնք հետո պիտի կրակ դառնան: Գրքի ավարտը հուշում է` մի ժողովուրդ փոխելու համար նախ որակյալ կրթություն ստացած անհատներ են պետք, որոնք գործունեություն կծավալեն հենց ժողովրդի կողքին:
Սալբի
«Աալբիում» ըստ Րաֆֆու, գլխավոր հարցը, որի ստեղծմամբ կարելի է կանխել հայ գյուղացիության քայքայումն ու հողազրկությունը, ապահովել ժողովրդի ազատ, անկաշկանդ զարգացումը. այդ հայ ժողովրդի քաղաքական ինքնուրույն պետականության հաստատումն է։ Եվ հենց այս էլ հանդիսանում՛ է Րաֆֆու «Սալբի» վեպի իդեական բովանդակությունը, որի համար եւ պայքարում են վեպի դրական հերոսները՝ Ռոստամը, Սալբին, Մելիքզադեն։ Րաֆֆու սիրելի հերոսի՝ Ռոստամի ազատության քարոզը հանգում է հայ ժողովրդի ինքնուրույն պետականության, հայ ժողովրդին ի մի հավաքելու քաղաքական բաղձանքին: «Սալբի» վեպի առաջաբանում առկա այս համարձակ եւ ճշմարտացի, նալբանդյանական շնչով գրված քննադատությունն առավել սրությամբ արտահայտվել է բուն վեպում։ Այստեղ արդեն Րաֆֆին պատկերել է փոքր ժողովուրդների վիճակը, մերկացրել գաղութարարների ահաբեկման քաղաքականության ողջ նողկալիությունը։ Րաֆֆին վեպի մեջ ավելի խորացրել ու խստացրել է այդ քննադատությունը, գեղարվեստորեն մարմնավորել այս կարգի հայ հոգեւորականներին։ Նա այստեղ վանքերը որակել է որպես «թամբալխանաներ», ծույլերի եւ տխմարների բնակարաններ: Րաֆֆին ոչ միայն մերկացրել է այս դասի շահագործողական, ժողովրդի հաշվին ապրելու ձգտումր, այլեւ հակադրվել է հոգեւորականության քարոզած «մի կաւ հակառակ չարին» մտայնությանր, այն մանկասպան դաստիարակությանը, որ կատարվում է այս դասի միջոցով:
Տնային փեսա
Սեր, նվիրական զգացումներ, ամեն բան ի սպաս է դրվում մերկ շահի, փողի համար։ Այս ստոր առեւտուրը խորապես հասկանում են Րաֆֆու հերոսները, որն ավելի ողբերգական է դարձն ում նրանց առօրյան, թունավորում կյանքը, ինչպես այդ տեսնում ենք Րաֆֆու «Տնային փեսա» երկում։ Պատկերելով հայ կնոջ այսօրինակ վիճակը, Րաֆֆին խորտակվող մարդկանց բախտին ցավակից, խորին կարեկցանքով այս մասին գրում է. «Ցավալի դրություն, երբ ամուսնական շղթան դարբնվում է արծաթի օղակներով»: Րաֆֆին իր բոլոր երկերում հետեւողականորեն պաշտպանել է ազատ սիրո, փոխադարձ համաձայնությամբ կատարվող ամուսնական ուխտը, մի ցանկություն, որ, սակայն, դատապարտվել է անիրագործելիության՝ դիպչելով դաժան իրականության ժայռին։ «Տնային փեսա» պատմվածքում ավելի կենդանի եւ ռեալիստական են մարդիկ։ Ահա Շուշանը։ Կարիքի, խեղճության տակ կքած մի կին։ «Խեղճութիմնր դժար բան է,– ասում է նա,– էսօր առտումեն կցած մատ֊ներս տրորվեցան շատ լվածք անելեմեն»։ Րաֆֆին կարողանում Է մարդկանց պատկերել իրենց կոնկրետ բնորոշ միջավայրում։ Այսպես Է Շուշանը, այսպես Է միջնորդ Մաքթաղը մի ճարպիկ, լեզվանի կին, որի համար շահից զատ չկա ոչ մի սրբություն։ Ամենից ծանր նման պայմաններում նոր սերնդի դրությունն Է, ՛որը հասկանում Է իր տրագիկական վիճակը» զգում Է իր անզորությունը։ Սիրո, կենցաղի հարցերն արծարծելիս, Րաֆֆին գրեթե միշտ ավելի կամ պակաս չափով շոշափում Է կանանց ընտանեկան դաստիարակության հարցերը: Ըստ Րաֆֆու մարդկանց, հատկապես նոր սերնդի անձնական երջանկությունը խորտակվում Է ոչ միայն փողի իշխանության, այլեւ հետամնացության, սնահավատության պատճառով: