Tryna du Toit-omnibus 10. Tryna du Toit

jou rus nodig. Ek hou van Jim Muller. Ek is seker hy kom uit ’n goeie huis. Het jy opgelet watter mooi tafelmaniere hy het?”

      “Dit kon ’n mens definitief nie van ons vorige bestuurder sê nie,” sê Susan. “Wel, dis nou nie meer lank nie, dan is ons ontslae van Tiervlei en die hele ou spul hier. Ek tel die dae!”

      “Ek ook,” sê Aletta. Sy wonder soms of haar susters ’n benul het van wat sy alles opgeoffer het om hier by hulle op Tiervlei te kom bly. Nie net haar lekker pos en twaalf kosbare maande nie, maar ook haar vriende, haar belangstellings, die reg om haar eie lewe te lei. Onder haar mansvriende was daar ’n paar van wie sy baie gehou het, maar sy het alle kontak met hulle verloor en teen die tyd dat sy weer teruggaan stad toe, sal die meeste van hulle seker al verloof of getroud wees. Nie dat sy ’n martelaar is nie – inteendeel. Sy is bly sy kon die gesin help, en haar teenwoordigheid op die plaas het Susan ’n paar maande langer hier by hulle gehou, haar tyd gegee om te herstel van haar siekte en egskeiding.

      Die volgende oggend, terwyl Susan en Betsie nog in die bed is, gesels sy met Jim Muller oor die boerdery en sy pligte.

      Sy het net vir elkeen van die laatslapers ’n skinkbord met ontbyt kamer toe gestuur, toe hy in die eetkamer verskyn. Hy het ’n skoon kakiehemp en ’n kort kakiebroek aan en sy sien dat hy netjies geskeer is. Hy groet beleef en vra hoe laat hulle gewoonlik ontbyt eet.

      “Net wanneer dit jou pas.”

      “En die res van die gesin?”

      “Wel, Sondae kry Susan en Betsie hul ontbyt in die bed. Betsie is in die koshuis op die dorp en kom net naweke huis toe. Susan werk ook op die dorp, maar sy kom gewoonlik saans huis toe.”

      “Dan is jy bedags alleen hier op Tiervlei?”

      “Die werksmense is hier, en ek het darem bure ook.”

      “En as juffrou Susan saans op die dorp bly?”

      Aletta haal haar skouers op. “Partymaal bly ek ook op die dorp – as dit my pas. Gewoonlik bly ek maar hier op die plaas. Maar ek het ’n rewolwer en ek is nie bang nie.” Sy sien die frons op sy gesig en vervolg: “’n Ouer vrou het ’n ruk lank by ons ingewoon. Sy het my die laaste twee maande gehelp om my stiefpa te verpleeg en ná sy dood het sy nog ’n rukkie by ons gebly. Maar haar dogter het siek geword en sy is toe weg om haar te gaan help.”

      Mietjie bring die ontbyt en hulle begin eet. Jim Muller verneem na die werk wat gedoen moet word.

      “Ons moet ploeg, maar ons kan nie ploeg voor dit gereën het nie,” sê Aletta. “En ek begin twyfel of ons in hierdie wêreld ooit weer reën sal kry.” Sy kyk na buite, na die bruin, verskroeide veld en kaal groenbruin rantjies en sê skouerophalend: “Oktobermaand – volgens ons digters die mooiste, mooiste maand, maar kyk hoe lyk dit daar buite.” Sy dink aan die jaar wat verby is, met al sy hartseer en teleurstellings, en dis of sy skielik tot ’n besluit kom: “Ek dink in elk geval ons moet vanjaar die ploeg en plantery maar los – al reën dit ook binnekort.”

      ’n Oomblik is dit stil in die kamer.

      “Waarom dink jy so?” vra Jim Muller beleef.

      “As ons Tiervlei gaan verkoop – soos ek van harte hoop – sien ek geen sin daarin om nou al die moeite en onkoste aan te gaan nie.”

      Hy aarsel, dan sê hy stil: “Ek is maar net die bestuurder – dis nie my werk om vir jou voor te skryf wat om te doen nie. Maar ek het ook ’n verpligting teenoor doktor Naudé. Ek het hierheen gekom om toesig oor die boerdery te hou – te doen wat daar gedoen moet word. En ek is seker dat as die reën betyds kom, hy sal verwag dat daar soos gewoonlik geploeg en geplant word.”

      Aletta voel haar wange word warm. Skerper as wat sy bedoel het sê sy: “Doktor Naudé is in Amerika. Dis nie vir hom om te besluit wat hier op Tiervlei gedoen moet word nie.”

      Hy antwoord nie en na ’n rukkie vervolg sy kalmer: “Jy sal in elk geval uitvind dat hier meer as genoeg werk is om te doen. Die plaas is die afgelope jare baie verwaarloos en die laaste twee maande, vandat die vorige bestuurder weg is, het ons net die allernoodsaaklikste werk gedoen.”

      “Jy is reg,” sê hy saaklik. “Hier is genoeg werk. Dit sal tyd en geld kos om weer die plaas op te bou.”

      “Ek het nóg die tyd nóg die geld nóg die belangstelling daarvoor,” sê Aletta. “Ek het genoeg sonde en ergernis hier gehad, genoeg gesien van mislukte oeste. En ek is nie van plan om ’n dag langer as wat nodig is hier op Tiervlei te bly nie.”

      Jim Muller skink vir homself nog ’n koppie koffie in.

      “Jy sê doktor Naudé wil nie verkoop nie?”

      “Hy sê ons moet wag tot hy terugkom. Maar teen daardie tyd stel die koper dalk nie meer belang nie. Hy het vir ons ’n goeie aanbod gemaak, maar hy wil dadelik koop.”

      “As ek mag vra – wat beskou jy as ’n goeie aanbod?”

      Aletta noem die bedrag. Jim Muller antwoord nie en sy vervolg koel: “Dit klink miskien nie vir jou baie nie, maar Tiervlei is nie groot nie – net ’n paar honderd morg – en daar is omtrent net tien morg wat besproei kan word. Die res is droë landerye. Vroeër het my stiefpa heelwat beeste aangehou, maar met die droogtes wat jaar ná jaar erger geword het, was hy verplig om baie van sy vee te verkoop.”

      “Die beeste wat weggeraak het – het jy al iets van hulle gehoor?” Sy kyk verbaas na hom en hy vervolg: “Meneer Brand het my vertel van die moeilikheid wat jy met die vorige bestuurder gehad het, ook van die aanbod wat jy vir Tiervlei gekry het.”

      “Ek sien,” sê sy stil.

      “Dit is natuurlik alles vertroulike inligting, juffrou,” sê Jim Muller beleef. “Jy hoef nie bang te wees ek sal jou sake met enigiemand anders bespreek nie.”

      Aletta kyk belangstellend na hom.

      “Ken jy doktor Naudé?” vra sy onverwags.

      ’n Oomblik aarsel hy, dan antwoord hy: “Ek ken sy swaer, meneer Brand, goed. Meneer Brand boer in die Nelspruitse distrik en ek het ’n tyd lank op die plaas langsaan gebly. Met vakansies het Frans Naudé soms daar gekuier. Soos jy weet, is hy die afgelope drie jaar in Europa en Amerika.”

      Aletta haal weer haar skouers op.

      “As jy die omstandighede ken, hoef ek niks verder te sê nie. En as jy voel dis jou plig om, ten spyte van wat ek gesê het, met die ploeëry aan te gaan … wel …”

      “’n Goeie oes op die land is altyd ekstra geld in die sak, juffrou,” sê hy toe sy stilbly. “Al besluit julle ook om die grond te verkoop. Ons het die werksmense en die gereedskap. Al waarop ons wag is die reën.”

      “Dis jou verantwoordelikheid,” sê sy kortaf. “Ek het genoeg ander bekommernisse …”

      “Ek sal jou nie lastig val nie,” belowe hy. Jim Muller is ’n rukkie stil, dan sê hy: “Daar is iets wat my hinder.” Aletta kyk ondersoekend na hom en hy vervolg: “As die grond, of die grootste gedeelte daarvan, feitlik waardeloos is vir boerderydoeleindes – soos jy te kenne gee – waarom stel die vreemdeling dan skielik soveel in Tiervlei belang?”

      “Ek weet nie. Tensy hy ook, soos die vorige bestuurder, visioene van rykdom en welvarendheid sien wat nie vir ons duidelik is nie.” Sy aarsel ’n oomblik, bewus van sy belangstellende blik, en sê toe onwillig: “Die vorige bestuurder, Jan Gouws, het my een aand ’n voorstel gemaak en toe gesê hy het planne met Tiervlei wat ons binne ’n paar jaar ryk sal maak. Maar of dit goud, olie, diamante of ander rykdom is wat hy in gedagte gehad het, het ek nooit gevra nie.”

      Haar stem is spottend en Jim Muller se wenkbroue lig effens. Toe sê hy: “Die voorstel wat Jan Gouws jou gemaak het …”

      “Ek het dit nie aanvaar nie,” sê sy kortaf. “Dis ’n persoonlike saak wat niks met die boerdery te doen het nie.”

      Daar is ’n frons op Jim Muller se gesig.

      “Is