– łatwo. [przypis edytorski]
23
podobno – tu: podobnie; analogicznie. [przypis edytorski]
24
N. – skrót od: najświętszej. [przypis edytorski]
25
poczęli 1597 w Ponarach na gruncie kapitulnym budować pomnik (…) – Ob[acz] cytowane wyżéj Akta ks. Herburta. Jezuici, pomimo hojnego uposażenia, nie wahali się wyciągnąć ręce po drobne datki, nie tylko do możnowładców, lecz nawet do duchowieństwa. Za gorszącą uważamy okoliczność, którąśmy w aktach kapitulnych znaleźli pod r.1577, iż światło ich zakonu, złotousty Piotr Skarga musiał podawać piśmiennie prośbę do kapituły wileńskiéj o pomoc łaskawą do wydrukowania jednego ze swych pism polemiczno-religijnych; kapituła wydała mu 8 kop gr. lit. Jezuici nie byli w stanie swojemu dzielnemu bojownikowi wypłacić téj kwoty! [przypis autorski]
26
ks. Wysocki (…) był gorliwym procesyj owych promotorem – ob[acz]: Niesiecki, Herbarz polski, wyd. Bobrowicza, [Lipsk 1839–1845], t. IX, s. 460. [przypis autorski]
27
Metryka litewska – pochodzący z XV w. zbiór odpisów wszystkich dokumentów wychodzących z kancelarii wielkoksiążęcej oraz dokumentów sejmowych. [przypis edytorski]
28
prośba, którą Tatarowie-koloniści zanosili do Zygmunta I (…) Czacki przytacza – [Tadeusz] Czacki, Dzieła wyd. Raczyńskiego, Poznań, 1843, t. III, s. 311. [przypis autorski]
29
W 1508, kiedy hordy tatarskie (…) Litwinów, co nas mają za braci – Czacki Dzieła, Poznań 1843, t. III; Kraszewski Wilno. [przypis autorski]
30
porównanie – tu: zrównanie (w prawach). [przypis edytorski]
31
snadź (daw.) – widocznie, prawdopodobnie. [przypis edytorski]
32
kędyś (daw.) – gdzieś. [przypis edytorski]
33
czernidło – tu: paszkwil; por.: oczerniać. [przypis edytorski]
34
ziemny – tu: ziemski. [przypis edytorski]
35
według Sarbiewskiego obrazek – ob[acz]: [Władysław Syrokomla], Przekłady poetów polsko-łacińskich, t. V, s. 110. [przypis autorski]
36
cychoreum (łac.) – cykoria. [przypis edytorski]
37
pieśnia – dziś: pieśń. [przypis edytorski]
38
jeograficzny (daw.) – geograficzny. [przypis edytorski]
39
azali (daw.) – jednakże; tu: czy, czy aby. [przypis edytorski]
40
z owemi wysokiemi – formy N.lm zaimka i przymiotnika odnoszących się do rzeczowników niemęskoosobowych (tu: lasy). [przypis edytorski]
41
lasy – daw. forma N.lm; dziś: lasami. [przypis edytorski]
42
mury – daw. forma N.lm; dziś: murami. [przypis edytorski]
43
dachy – daw. forma N.lm; dziś: dachami. [przypis edytorski]
44
większeje – dziś popr.: powiększa się. [przypis edytorski]
45
kędy (daw.) – gdzie; tu: gdzieś. [przypis edytorski]
46
zapoznany (daw.) – zapomniany a. niepoznany; pozostający poza poznaniem (poza kręgiem rzeczy poznawanych). [przypis edytorski]
47
estamp – miedzioryt. [przypis edytorski]
48
czemu też Troki nie leżą kędy w Anglii (…) – widok zamku trockiego był u nas wydawany w kilku lichych litografiach i drzeworytach. Ze znakomitszych artystów zwiedzali to miasto: W. Smokowski, W. Dmuchowski, W. Gerson (z którego akwareli dajemy tutaj kopię), a już w napisaniu tego artykułu, uczeń S. Petersburskiéj Akademii Sztuk Pięknych, p. Sokrat Werebiew bawił tu całe lato 1855 i w ślicznym obrazie utrwalił ruiny zamku na wyspie. Godzien widzenia jest widok Trok w obrazie olejnym jakiejś damy, który posiada dr. Tytius w Wilnie. [przypis autorski]
49
przed wieki – daw. forma N.lm; dziś: przed wiekami. [przypis edytorski]
50
ewikcjonować (z łac.) – gwarantować. [przypis edytorski]
51
Stanisław Pokrytski w 1688 zapisał na ich klasztor – obacz: Dzieje Dobroczynności, rok drugi, s. 162 i Tamże, s. 584, oraz Mapę Nieświeżską Klasztorów Bernardyńskich przez Hirsę Lejbowicza. [przypis autorski]
52
Jerzy Pac, zabity (…) od Szwedów w Białymstoku – ob[acz]: Niesiecki, t. VII, s. 223. [przypis autorski]
53
smakownie – dziś popr.: ze smakiem; gustownie. [przypis edytorski]
54
starożytny obraz N. Panny słynący cudami (…) znany z wielu obrazków rozsianych pomiędzy ludem – zasługuje tu na wzmiankę obrazek Matki Boskiéj Trockiéj rytowany na blasze przez Bartłomieja Strachowskiego. [przypis autorski]
55
Hołowczyce, Droboły i Czubajowka – dla tych to snadź wiosek w powiecie pińskim starał się o plebanię trocką w 1788 sławny historyk polski Adam Naruszewicz rodem Polesianin (obacz: Znakomici mężowie polscy, przez J. Bartoszewicza, s. 50). Nie wiedząc o tém polskiém uposażeniu trockiéj parafii, nie mogliśmy pojąć, o jakich tu Trokach mowa i rumieniliśmy się naszéj niewiadomości o probostwie trockiém czyniącém rocznie 30 000 dochodu i leżącém całkiem w powiecie pińskim; aż zajrzenie do kroniki kościelnéj trockiéj oświeciło nas. Nie dziwimy się, napotykając nieraz u literatów warszawskich małą znajomość rzeczy litewskich; ale kiedy taki historyk jak p. Julian Bartoszewicz Troki przenosi na Poleś, to już uważamy za niedarowaną niebaczność. [przypis autorski]
56
Połowa funduszu szła na proboszcza i szkołę (…) – obacz: Dzieje Dobroczynności, t. I, s. 254. [przypis autorski]
57
Eustachy Wołłowicz (…) ołtarz Najświętszej Panny – obacz: Akta kapituły wileńskiéj. [przypis autorski]
58
W r. 1718 mury kościoła (…) – Obacz: [Adam Benedykt] Jocher, Obraz bibliogr[aficzno-historyczny literatury i nauk w Polsce, od wprowadzenia do niej druku po rok 1830 włącznie], nr 9051, [uzup. red. WL]. [przypis autorski]
59
Skarbiec kościelny (…) posiada (…) dwoje dużych złotych zausznic (…) – obacz: Kronikę Kościoła w rękopiśmie. [przypis autorski]
60
Skarbiec pościelny (…) posiada (…) czterdzieści dziewięć sztuk rozmaitych kosztowności ze złota (…) – obacz: Dzieje dobroczynności, rok III, s. 1281. [przypis autorski]
61
buława hetmańska złożona jako votum przez Michała Paca, hetmana wielkiego litewskiego – obacz: testament Paca w Wizer[
