O krasnoludkach i sierotce Marysi. Maria Konopnicka

      1

      zapiecek – w dawnych wiejskich domach miejsce za piecem lub na piecu. Były to przeważnie duże piece kaflowe, czasami budowane z cegły, na których również gotowano posiłki. [przypis edytorski]

      2

      komora (daw.) – w dawnych wiejskich domach było to małe pomieszczenie mieszkalne lub miejsce, gdzie przechowywano np. żywność. [przypis edytorski]

      3

      rynka (reg.) – mały rondelek. [przypis edytorski]

      4

      w obiad – tu: podczas obiadu. [przypis edytorski]

      5

      spląta – dziś popr. forma: splącze. [przypis edytorski]

      6

      chyżo – szybko. [przypis edytorski]

      7

      odżegnać się – wyrzec się związku z kimś lub czymś, stanowczo czemuś zaprzeczać. [przypis edytorski]

      8

      licho – tu w znaczeniu: coś drobnego, niepozornego. [przypis edytorski]

      9

      ganić – strofować, krytykować. [przypis edytorski]

      10

      okiść – gruba warstwa przymarzniętego śniegu. [przypis edytorski]

      11

      opończa – rodzaj płaszcza, z kapturem, bez rękawów, noszonego między XIV a XVII wiekiem. [przypis edytorski]

      12

      szuba (daw.) – rodzaj wierzchniego, obszernego okrycia, bez zapięcia. Szuby przeważnie podbijano futrem w taki sposób, by stworzyć dodatkowe obszycie na brzegach materiału i uformować duży kołnierz. [przypis edytorski]

      13

      spencer (daw.) – krótka, dwurzędowa kurtka. [przypis edytorski]

      14

      uzbieranych w boru – dziś popr. forma: Ms.lp: w borze; bór: duży las iglasty. [przypis edytorski]

      15

      odziewać się (daw.) – ubierać się. [przypis edytorski]

      16

      ile że (daw.) – ponieważ. [przypis edytorski]

      17

      przędza – nitka służąca do wyrobu m.in. tkanin. [przypis edytorski]

      18

      srodze – silnie, mocno, strasznie. [przypis edytorski]

      19

      tedy – dziś w znaczeniu: zatem, wtedy. [przypis edytorski]

      20

      kornie – dziś: pokornie. [przypis edytorski]

      21

      soplów – dziś popr.: sopli. [przypis edytorski]

      22

      jąć (daw.) – zacząć; tu forma 3 os.lp: jęła: zaczęła. [przypis edytorski]

      23

      obaczyć (daw.) – zobaczyć, dostrzec. [przypis edytorski]

      24

      kojec – rodzaj ogrodzenia tworzącego zagrodę dla zwierząt domowych np. kur, kaczek itp. [przypis edytorski]

      25

      rogatka (daw.) – posterunek na granicy miasta, na którym pobierano opłaty za wjazd. [przypis edytorski]

      26

      kufel kwarciany – kufel o pojemności 1/4 części garnca (w przybliżeniu 1/4 l); garniec: daw. miara objętości cieczy. [przypis edytorski]

      27

      tabaka – rodzaj tytoniu do wciągania nosem, by wywołać kichanie. [przypis edytorski]

      28

      utracać – dziś: tracić. [przypis edytorski]

      29

      piędź – daw. miara długości mierzona jako odległość między końcem kciuka a końcem palca środkowego, lub małego, rozpostartej, męskiej dłoni, równa ok. 21 cm. [przypis edytorski]

      30

      kałamarz – naczynie do przechowywania atramentu. [przypis edytorski]

      31

      zwiedzieć się – dziś: dowiedzieć się [przypis edytorski]

      32

      spokojność – dziś: spokój. [przypis edytorski]

      33

      poglądać – dziś popr.: spoglądać. [przypis edytorski]

      34

      ruń – rodzaj niskiej, gęstej roślinności rozwijającej się na łąkach i pastwiskach. [przypis edytorski]

      35

      struga – niewielka rzeczka lub strumień. [przypis edytorski]

      36

      czerwieniały pręty wikliny – młode pędy wikliny (rodzaj krzewiastej wierzby) mają kolor czerwony i długie, szarozielone liście. [przypis edytorski]

      37

      zgoła – zupełnie, całkiem, wcale. [przypis edytorski]

      38

      chruściany płot – płot upleciony z chrustu, tj. suchych gałązek. [przypis edytorski]

      39

      gawiedź – pogardliwie o grupie gapiów. [przypis edytorski]

      40

      ona hołota – czyli: ta hołota. [przypis edytorski]

      41

      kompanii nie trzymać – nie bratać się, nie spędzać z kimś czasu. [przypis edytorski]

      42

      przydrożek – obszar przydrożny, znajdujący się blisko drogi. [przypis edytorski]

      43

      chaty