Szkoła przetrwania. Bear Grylls

się postarać, aby twoje buty sprostały takiemu zadaniu. Długie przemarsze mogą być bardzo wyczerpujące dla stóp. To ty sam musisz o nie zadbać.

      Zatroszcz się o własne obuwie, zanim będzie za późno. W wojsku oparzenie słoneczne uważa się za stan sprowokowany przez samego żołnierza – jest to wykroczenie, za które można trafić przed sąd. Tak samo jest ze stopami – wyłącznie ty za nie odpowiadasz. Gdy tylko masz kilka minut, zatroszcz się o nie: wysusz i skontroluj ich stan. O stopy musisz dbać, ponieważ życie bez nich – to pewne – będzie o wiele, wiele trudniejsze.

Buty

      Obuwie sportowe (adidasy) mogą wydawać się wygodne (a przy tym świetnie wyglądają), ale nie nadają się do większości zastosowań w terenie. Absorbują wilgoć, nie trzymają ciepła, ocierają stopy i szybko się niszczą. Ja zabieram adidasy na wyprawę tylko wtedy, gdy wiem, że będę się musiał dużo wspinać przy umiarkowanych temperaturach otoczenia, i gdy zależy mi na elastyczności i pewnej wszechstronności. Jednak, jak już powiedziałem, ceną, jaką się za to płaci, jest wilgoć – takie buty szybko stają się mokre i trudno je wysuszyć.

      Para solidnych, dobrej jakości butów turystycznych przeznaczonych do długich wędrówek wystarczy ci na długi czas i zapewni odpowiednią ochronę stopom. Idealnie byłoby, gdybyś mógł nosić ze sobą różne buty na różne rodzaje terenu, ale jest to zarówno niepraktyczne, jak i nieekonomiczne. Lepiej więc wybrać jedną parę butów uniwersalnych.

      Buty powinny być o pół rozmiaru za duże. Dzięki temu możesz nałożyć kilka par grubych skarpet (co zapewnia komfort i zapobiega tworzeniu się pęcherzy); pomoże ci to również, kiedy będzie gorąco i stopy nieco spuchną. Wysokie cholewki zapewniają odpowiednie trzymanie kostki, co jest istotne na nierównym podłożu. Buty muszą być solidne i wytrzymałe, ale powinny przy tym być lekkie – noszenie kilkunastu lub kilkudziesięciu gramów więcej w ciągu całego dnia wymaga całkiem sporej ilości dodatkowej energii. Systemy ułatwiające zawiązywanie buta, w postaci różnego rodzaju ściągaczy i zaczepów, przydadzą się, jeśli będziesz musiał to zrobić zziębniętymi dłońmi.

      Skóra to tradycyjny materiał do produkcji obuwia. Charakteryzuje się pewnym stopniem naturalnej wodoodporności (ten parametr można poprawić poprzez odpowiednią impregnację), a jednocześnie pozwala na odparowywanie potu ze środka. Niektóre buty skórzane mają wyściółkę z materiału, takiego jak goreteks, który zwiększa wodoodporność, ale kosztem oddychalności. Po długim dniu wędrówki może się to okazać problemem.

      Para dobrych, uniwersalnych butów turystycznych może zdecydować o sukcesie na szlaku.

      Przed wyprawą warto buty odpowiednio rozchodzić. W tym celu nałóż skarpety, w których zamierzasz maszerować podczas wyprawy, włóż buty, zawiąż je i stań na minutę lub dwie w miednicy z wodą. Następnie w mokrych chodź tak długo, aż nie wyschną. W ten sposób skóra zmięknie, a buty dopasują się do kształtu twoich stóp, co znacznie poprawi komfort chodzenia.

      Nigdy nie zapomnę swojego pierwszego dnia symulowanego szkolenia podstawowego francuskiej Legii Cudzoziemskiej w Afryce Północnej1. Natychmiast po otrzymaniu ekwipunku musieliśmy odbyć nasze pierwsze ćwiczenie – długi marszobieg. Wyposażeni jedynie w twarde, błyszczące i nowe buty oraz jedną parę cieniutkich skarpet, pokonywaliśmy kolejne kilometry skalisto-piaszczystej pustyni. Już po krótkim odcinku wszystkim krwawiły stopy i do dziś pamiętam, że byłem częścią tej kuśtykającej na paluszkach – niczym stare baby – hałastry byłych więźniów i najemników.

Skarpety

      Wełna jest zdecydowanie najlepszym materiałem na skarpety. Absorbuje pot ze stóp i w przeciwieństwie do innych materiałów pozwala na jego odparowywanie. Nigdy nie noś skarpet z dziurami. Nie dlatego, że narazisz się na burę od mamy, ale przede wszystkim dlatego, że gdy materiał wokół dziur stanie się wilgotny, zacznie się zwijać i powstanie twardy krąg. Rezultatem będzie bolesny pęcherz. (Widziałem kiedyś żołnierza, który wyżymał ze skarpet krew. Pęcherze to nic zabawnego).

Dbaj o stopy i obuwie

      Komandosi brytyjskiej piechoty morskiej – Royal Marines – jak również inne siły specjalne świata, włącznie z 21 SAS (Special Air Service), w którym służyłem, są świetnie wyszkoleni i potrafią pokonywać wielkie odległości pieszo. Dzięki temu zebrali ogromne doświadczenie i wypracowali mnóstwo technik związanych z dbałością o obuwie i stopy.

      Nie możesz zapobiec zmoczeniu butów, ale możesz przynajmniej je właściwie wysuszyć.

      • Jeśli twoje buty po zdjęciu okażą się mokre, wypchaj je gazetami. Susz je w miejscu ciepłym i przewiewnym, ale nie nazbyt ciepłym ani nie bezpośrednio przy źródle ciepła, bo w ten sposób odparujesz naturalne oleje zawarte w skórze, co może powodować jej pękanie.

      • Wosk, smar lub tłuszcz garbarski wtarty w sznurowadła zapobiegnie ich zmrożeniu, jeśli zamokną.

      • Jeśli skarpety (lub nawet buty) są zbyt ciasne, ograniczają przepływ krwi w stopie i zmniejszają warstwę ciepłego powietrza, która znajduje się między skarpetą a skórą. To może doprowadzić do przemarznięcia stóp. A wierz mi – nie chciałbyś tego. (Więcej informacji na temat ryzyka odmrożeń znajdziesz na stronie 222).

      • Zawsze noś ze sobą zapasową parę suchych skarpet. Jeśli stopy zamokną – a wcześniej czy później to nieuniknione – musisz jak najszybciej zmienić skarpety. Gdy nie będziesz mógł tego zrobić, przynajmniej wykręć mokre skarpety, a wieczorem włóż świeżą parę. (Podczas wędrówek w zimnej i podmokłej okolicy warto mieć ze sobą parę oddychających, nieprzemakalnych skarpet – przepuszczają parę wodną na zewnątrz, a blokują przenikanie jej do środka).

      • Dobrym rozwiązaniem jest włożenie dwóch par skarpet – dzięki temu buty nie będą ocierać spoconych stóp podczas długodystansowych wędrówek.

UBRANIA NA KAŻDĄ POGODĘ

      Głównym zadaniem ubrania jest ochrona przed wpływem warunków atmosferycznych. W ekstremalnych warunkach odpowiednia odzież może zadecydować o życiu lub śmierci. Nawet w bardziej umiarkowanym klimacie dobór ubrania odgrywa ważną rolę – od tego może zależeć sukces lub porażka całej ekspedycji.

      Dobór ubrań musi oczywiście uwzględniać warunki atmosferyczne jakich można się spodziewać w danym miejscu i czasie. Ale bez względu na to, co na siebie włożysz, zawsze powinieneś odpowiednio zadbać o ubranie. Dlatego w jednostkach wojskowych, włącznie z Amerykańskimi Siłami Powietrznymi (US Air Force), żołnierze poznają zasadę określaną akronimem COLDER (ang. chłodniej). Jest ona równie przydatna dla żołnierzy, jak dla cywilów. Oto poszczególne jej elementy:

      C (ang. clean) Zadbaj o CZYSTOŚĆ ubrań. W lecie czystość ubrań decyduje o higienie i wygodzie. W zimie czyste ubranie zwiększa komfort cieplny. Brudne i zabłocone – traci część właściwości termoizolacyjnych.

      O (ang. overheating) Unikaj PRZEGRZANIA. Gdy jest ci zbyt ciepło, zaczynasz się pocić – to naturalny mechanizm termoregulacyjny organizmu. Problem polega na tym, że pot jest wchłaniany przez ubranie, co zmniejsza jego właściwości termoizolacyjne. Gdy pot odparowuje, organizm się ochładza. W konsekwencji przegrzanie może doprowadzić do nadmiernego wychłodzenia, dlatego też lepiej nie dopuszczaj do pocenia się: noś ubrania, które łatwo rozpiąć lub rozluźnić, gdy zacznie ci się robić zbyt ciepło.

      L (ang. loose

1

W 2005 r., na potrzeby nagrania czteroodcinkowego programu telewizyjnego Escape to the Legion, autor wraz z dwunastoma ochotnikami wstąpił do francuskiej Legii Cudzoziemskiej (przyp. red.)