Білім беру аймағындағы конфликтология. Әлия Құдайбергенова

кезең – өз мүдделерін және өзге тарап тұрғысынан жасалатын сәйкес кедергіні түсіну. Әрине, бұл алдын болуы да немесе бірінші тараптың әрекеттерімен сәйкес келуі де не аталған саты мүлдем болмауы да мүмкін, сол себептен тараптардың мүдделері сәйкес келіп, кедергілер туындамауы да мүмкін.

      Тараптардың бірі өз мүдделерін қорғау бойынша нақты әрекеттерді жүзеге асыра бастады. Екінші тараптың жауап беру әрекеті конфликтінің басталуын білдіреді, себебі тараптардың позициялары нақты анықталып қана қойған жоқ, сонымен қатар бірбіріне қарама-қайшы практикалық әрекеттер де басталды.

      Конфликтінің жасырын дамуының көрсетілген реттілікке сәйкес алмасуы міндетті емес. Кейбіреуі түсіп қалуы, қалғандары қайталануы мүмкін, ал олардың реттілігі өзгеше бола алады.

      Конфликтінің жасырын кезеңінен ашық конфликтіге ауысу үш ерекшелікпен анықталады:

      1. Конфликтінің бар екендігі әрбір қатысушы үшін анық болады. Тараптардың әрқайсысы екінші тарапты «жеңуге» тырысатын рефлексивті ойындар іске түсуі мүмкін.

      2. Әрекеттер бұқаралық ақпарат құралдарын қолдануды, даулы нысанды басып алу, күштеу, қауіп-қатер және т.б. әрекеттерді қамти отырып, практикалық түрге, сыртқы формаға ие.

      3. Жасырын кезеңнен шыққан конфликт туралы үшінші тұлғалар, бөгде адамдар хабардар болады, олар конфликтіге әсер етуі мүмкін. Алайда бұл әсердің мүлдем бір мағыналы еместігін ескеру қажет. Жұртшылық, әдетте, «конфликтіні» өшіреді деп ойлаудың қажеті жоқ, керісінше, бір немесе бірнеше тараптардың агрессивті көңіл күйін көтере отырып, оған көмектесуі мүмкін, мысалы бұл жағдай ұлтаралық және отбасылық конфликтілерде көрінеді.

      Кейбір конфликтілерде жаңа деңгейге, мысалы, жеке қарым-қатынастан топтар, ұйымдар арасындағы конфликтіге ауысу және керісінше, билік саласындағы ірі әлеуметтік конфликт жеке адамдардың мінез-құлқы мен өмір сүру салтын өзгерте отырып, «микродеңгейге» де «төмендеуі» мүмкін.

      Өзін-өзі бақылауға арналған сұрақтар:

      1. Конфликтік жағдаят деп нені түсінеміз?

      2. «Жартылай түсінікті» конфликт қалай сипатталады?

      3. «Жалған конфликт» ұғымына анықтама беріңіз.

      4. «Әлеуметтік қысым» ұғымын сипаттаңыз.

      5. «Маргиналдық» ұғымын сипаттаңыз, ол ішкі конфликтімен қалай өзара қатынаста болады?

      6. Маргиналды адамның белгілерін атаңыз.

      7. Конфликтің латентті (жасырын) сатысын сипаттаңыз.

      Ұсынылатын әдебиеттер:

      1. Бородкин Ф.М., Коряк Н.М. Внимание: конфликт! – Новосибирск, 1983. – С. 55-57, 72-80.

      2. Дмитриев А.В. Конфликтология: учебное пособие. – М.: Гардарики, 2001. – С. 100-108, 112-124.

      3. Дмитриев А.В., Кудрявцев В.Н., Кудрявцев С.В. Введение в теорию конфликта. – М., 1994. – С. 95-112.

      4. Динамика социально-психологических явлений в изменяющемся обществе. – М., 1996. – С. 46-47.

      5. Иванова В.Ф. Социология и психология конфликтов. – М., 1997.

      6. Шибутани Т. Социальная психология. – М., 1969. – С. 475.

      5. Тұлғаішілік конфликтер

      5.1.