Атыыһыт Кырбаһааҥкын. Дабаччыма

хата онно син баар соҕус, ону хомуйан тыынан таҥнары уһуннаран аҕаллыбыт уонна уһаарар оһох таґыгар таһааран чөмөхтөөн кэбистибит, – Муттук сылаас алаадьыны ууллубут арыыга уган ыла-ыла минньигэстик быллаҥнатар.

      – Хата син булбуккут, мэлийбэтэххит, аны кыһын үлэлииргэр болгуоҥ баар буолбут, дьон үлэһиитэ элбэх, үгүстэр анньыы наада дии-дии ыксаталлар. Бэйи, анньыыта суох күһүн муус да ылыммаккын, ойбоҥҥун да тэспэт буоллаҕыҥ. Оччоҕо хайдах туспа ыал буолан, сүөһү ииттэн олоруоххунуй? Дьэ, накаас.

      – Оннук. Бүгүн күүстээх-уохтаах уол Өллµіт көмөлөһөн абыраата, эрдиигэ олус дьоҕурдаах оҕо эбит, кини баар буолан үлэбит үмүрүйдэ, – оҕонньор туран хамсатыгар чох уурунаары эҥэр оһоҕор чугаһаата. Сотору сылайбыт дьон уулара кэлэн утуйардыы оҥоһуннулар. Таһырдьа хараҥа халлааҥҥа аата-ахсаана биллибэт бачымах курдук сулустар чыпчыҥнастылар. Хотуттан тымныы тыал үрбүт.

      Күһүн кыстык хаар түспүтүн кэннэ Муттуктаах өрүс тэҥкэтигэр мас мастыы таҕыстылар. Бу хойуу мастаах сискэ кубарыччы хаппыт куруҥах тииттэри охтортоон уот оттон күөдэпчилээтилэр, сорохтор чугастааҕы кур тирэхтэри эбэн уматтылар. Көмөрү оҥорууга сүрдээх элбэх мас наада буолар, онон сүүрбэччэ сыарҕа мастан көмөр мустулар. Ону сойбутун кэннэ хаптаһын хоппоҕо кута-кута уһанар дьиэ таһыгар тастылар. Ол кэннигэр уус дьиэтин күн диэки өттүгэр тилийэ, хордоҕой эниэтигэр кэтит турбалаах, киһи үрдүгүн саҕа төгүрүк моһуоннаах улахан оһох турар. Бу уус дьиэтиттэн күөттэнэр тимири уһаарар оһох. Кини эниэ сирэйин диэки өттүгэр саамай аллара сиксигинэн дьөлөҕөстөөх, онон кэлин тимир сааҕа ууллан түһэр, онтон сабыытын аһан болгуо тимирдэрин оруохтаахтар.

      Били сайын бэлэмнээбит таастарын мунньубуттара сүүрбэччэ буут буолбута. Онтукаларын симии оһохторун турбатынан кутуохтарын иннинэ көмөрү түһэрэллэр, таастарын уматан кэбирэтэллэр, онтон сиидэлээн баран дьэ ол кэннэ биир холбо тааһы угаллар. Дьиэттэн биир лаппаахы умайа сылдьар чоҕу таһааран турба сурааҕынан куталлар. Ол аайы Муттук уолаттарга туһаайан:

      – Чэ, кытаатыҥ, туттумахтааҥ, чох умуллаары гынна, күөрдү үлэлэтиҥ, күүскэ баттаталааҥ, чэй-чэй, чэйиҥ эрэ! Эрэттэр!

      – Сөөп-сөп, саҕалаатыбыт, аҕаккаа, – дии-дии кµөрт ураҕаһынан үөһэ-аллараа күөрэҥнэтэн ыгыта баттаталаан истилэр.

      Сотору оһох тула итии салгын сатыылаата, оһох үөлэһинэн үрүҥ буруо сыыйыллан таҕыста, ол кэннэ аны күөх буруо унаарыйда. Дьэ ити курдук тимир уһаарыыта саҕаланан барда. Итини барытын Муттук Уус мындырдык кэтээн одуулаһан үс түөрт уолу утум-ситим салайан үлэлэтэ сырытта. Оһох турбатын устун угуллубут кэрдиистээх бэлиэни көрө сылдьан, уопсайа уончаҕа чугаһыыр холбо тааһы түһэрэ-түһэрэ солбуһа сылдьан күнү быһа күөртээтилэр. Били ойоҕоһугар баар кыра дьөлөҕөһүнэн тимир сааҕа тохторун күрдьэҕинэн тарыйан тэйиччи илдьэн чохчолоотулар. Киэһэ хойутуу көмөр даҕаны, таас даҕаны барыта умайан бүтэн, оһох үөлэһиттэн кыым кытыастыбат буолла. Оччоҕо Муттук аан бастаан саҥа таһаарар:

      – Бүтэн эрээр, бүтэн эрэр, өссө аҕыйахта