Ahmet Baytursınulı. Nergis Biray

konusunda sıkıntılarımız var. Halkımız Kazak Türkçesini hiç umursamıyor. Yabancı dillerle yazmayı tercih ediyor. Kendi dilimize böyle yaklaşırsak bu bizim için iyi olmaz. Atalarımızın bin yıl yasamasının sebebi dillerini korumalarıdır. Biz de dilimizi korursak varlığımızı ebedî kılarız (Alibekiroğlu 2005: 44).

      17

      “Balalar bul jol bası danalıqqa, // Keliñder, tüsip, bayqap, qaralıq ta. // Bul jolmen bara jatqan öziñdey köp, // Solardı köre tura qalalıq pa?! // Danalıq – öspes jarıq, ketpes baylıq, // Jüriñder, izdep tavıp alalıq ta!” (Tartuv, 35)

      18

      “Men ölsem de ölemin jönimmenen, / Tännen basqa nemdi alar ölim menen?! / Ölgen küni aparıp tığarı-kör, / Men jok bolman kömilip tänimmenen. / Tän kömiler, kömilmes etken isim, / Oylaytıñdar men emes bir küngisin. / Jurt ukpasa-ukpasın, jabıkpaymın, / El büginşil, meniki erteñgi üşin.” (N.K.Hanımğa, 39).

      19

      Şığıs Kazakstan oblısı bilim baskarmasınıñ “Şığıs” öñirlik ortalığı; Ultumuzdıñ Ustazı – Ahmet Baytursınulı Halıkaralık ğılımiy-praktikalık konferantsiya (19 Sävir 2022) sunuldu. (Yayınlanmadı)

      20

      Gazete 1913’te 44 sayı, 1914’te 55, 1915’te 63, gösterilemeyen iki sayı bu arada, 1916’da 46, 1917’de 34, 1918’de 8 sayı olmak üzere toplamda 253 sayı olarak verilmekte, 265 sayı çıktığı söylenen gazetenin 12 sayısı hakkında bilgi verilmemektedir.

      21

      Bu konuda geniş bilgi için bk. İbrahim Kalkan (1999). 1913-1918 Yılları Arasında Kazaklarda Siyasi Fikir Oluşumu: Kazak Gazetesi ve Alaş Hareketi, (Dan. Prof. Dr. Nadir Devlet), Marmara Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Türk Tarihi Ana Bilim Dalı Genel Türk Tarihi Bilim Dalı, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul; Auyessova Lazzat (2010). Kazakistan’da Sovyet Siyaseti, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Tarih Anabilim Dalı, (Dan. H. Bal), İstanbul; Enver Kapağan (2015). ‘Alaş Orda Partisinin Kazak Aydınlanmasına Etkisi’, ZfWT Zeitschrift für die Welt der Türken, 7/1: 253-265; Murat Ceritoğlu (2012). ‘20. Yüzyılın Başlarında Millîyetçi Kazak Aydınlanması Kişiler, Yayın Organları ve Siyasi Parti’, Düşünce Dünyasında TÜRKİZ, 3/17: 185-199, vd.

      22

      Menşevikler Rus Sosyal Demokrat İşçi Partisinin 1903 yılında yapılan 2. Konferansında Lenin ile Julius Martov arasında yaşanan fikir ayrılıkları sonucu partinin bölünmesi sonucu ortaya çıkan iki gruptan birisidir.

      23

      Zemstvo: İmparatorluk Rusya’da Rusya İmparatoru II. Aleksandr tarafından yürütülen 1861’deki büyük kurtuluş reformu sırasında kurulan bir yerel yönetim kurumudur. Nikolay Milyutin zemstvo fikrini detaylandırdı ve ilk zemstvo yasaları 1864’te yürürlüğe girdi.

      24

      Yayın bilgisi bk.: Nergis Biray (2015). “Kazak Bozkırında Başkaldırı ve İsyanın Sesi: Ahmet Baytursınulı”, Gazi Türkiyat, Bahar 2015/16: 1-14.

      25

      Kıpırdamadan bu hâlinle yatarsan sonunda dere gibi olursun.

      26

      Bu ne kadar uykucu bir halk?

      27

      Anama Hat.

      28

      Anama Hat.

      29

      Sempozyumda sunulan ve yayınlanan bildirinin genişletilmiş hâlidir. bk. ‘Nergis Biray (2022). ‘Ana Dili Bilinci, Kimlik, Ahmet Baytursınulı’, Ahmet Baytursınulı – Kazaktın Bas Adebiyet Tanuvşısı Halıkaralık Ğılımiy-Teoriyalık Konferantsiya Bayandamaları (31 Navrız 2022), Almatı. S. 36-42’.

      30

      bk. Nergis BİRAY, “Ahmet Baytursınulı – Kazak Dilbilimi ve Terim Dünyasındaki Yeri”, Köroğlu, Mart-2016, Yıl:2, Sayı:7, s. 31-34.

      31

      “hece, ses, nokta, ünlüler, yarı ünlü ses, alıntı, inceltme işareti, harf”.

      32

      “isim, sıfat, sayı sıfatı, zamir, fiil, zarf, tümleç, çekim eki, yapım eki”.