Ac həriflər. Абдурагим-бек Ахвердов

belə güman edirəm.

      Şeypur səsi gəlir.

      Tavad Sereteli (daxil olur). Gürcüstanın qəyur sərkərdələrinə salam olsun!

      Sərkərdələr. Xoş gəlibsiniz, Tavad! Allah sizin qədəminizi xeyir eləsin!

      Tavad Sereteli. İnşallah, xeyir olar. Gürcüstana 8000 oğlan gətirmişəm. Hər biri yüz qan əvəzi və hamısı vətən yolunda canından keçmiş.

      II İ r a k l i (daxil olur). Əziz qardaşım İmeretiya padşahı Solomonun qəyur qoşununu və onun qəyur sərkərdəsi Tavad Seretelini təbrik edirəm!

      Tavad Sereteli. İmeretiya padşahının duasını hüzuri-padşaha yetirməkdə özümü xoşbəxt hesab edirəm! (Dizi üstə çöküb kağız verir).

      II İrakli (oxuyur). Əziz qardaşım Gürcüstan padşahı II İrakliyə salam yetirirəm! Bəd, vətənə üzü verən hadisəni eşidib, Gürcüstana tərəf yaxınlaşmaq-da olan ittifaqnaməyə əmələ edib, İmeretiya qoçaq atlılarından bir qədər Tavad Zöhrab Seretelinin təhtirəyasətinə verib göndərdim ixtiyarınıza. Ümidvaram ki, Gürcüstanın, İmeretiyanın və bizim sair qonşumuz xanların qoşunu birləşib bu gələn bəlanı tezliklə dəf edə. Sizin qardaşınız Solomon. (Katibə) Tavad, bir yaxşı rizaməndlik kağızı mənim əziz qardaşım İmeretiya padşahı Solomona yazarsan. (Gəlib baş əyib gedir.) Sən də, Tavad, get, rahat ol, qoşun da bir neçə gün rahat olsun.

      Tavad Sereteli. Mən o vaxt rahat olaram ki, cəmi Gürcüstan rahatlaşa.

      Pişxidmət (daxil olur). Gəncədən, Ağa Məhəmməd şah tərəfindən elçi gəlib, izin istəyir.

      II İrakli. Bu nə deyir? Bu xəbər yaxşı olmadı! Belə olan surətdə bir həftəyədək Tiflisdə ola bilər. (Pişxidmətə) Elçiyə deginən, gəlsin. (Pişxidmət çıxır.) Ağa Məhəmməd şah!.. Bihəyalığa bax!..

      Sadıq xan elçi sifətində daxil olub, baş əyir, kağızı verir.

      Sadıq xan. Əlahəzrət şahənşah tərəfindən bu məktubu vali xidmətinə gətirmişəm.

      II İrakli (kağızı verir sərkərdəyə). Oxu!

      Tavad Amilaxvari (oxuyur). Şahənşahi-İran Ağa Məhəmməd şah Qacar tərəfindən Gürcüstan valisi II İrakliyə. Necə ki sənə məlumdur, Gürcüstan valiləri indiyədək İran şahlarının təhti-himayəsində olub, şahlar tərəfindən həmişə lütfü mərhəmət və izzət görüblər. İran şahlarının sayəsində Gürcüstan həmişə salamat və camaatı kamal-asayişlə dolanıblar. Səbəb nədir ki, sən İrakli bizim sayəyi-mərhəmətimizdən qaçırsan? Hətta İrəvan, Gəncə və Qarabağ xanları ilə bizim əleyhimizə ittifaqnamələr bağlayırsan? Məlum olsun ki, İrəvan və Gəncə xanları cəmi qoşunları ilə mənə beyət elədilər. Qarabağı bir halətə salmışam ki, camaatı yeməyə çörək tapmır. Bunu yazmaqda qəsdim sənə bunu bildirməkdir ki, sən heç bir yerdən köməyə ümidvar olmayıb, necə ki ata və babaların İran şahlarına itaət ediblər, elə də, sən İrakli, mən Ağa Məhəmməd şah Qacara beyət elə ki, ta sən və sənin camaatın həmişə fəlahətdə66 olub, mənim iltifatıma nail olasınız. Əgər bu təklifi qəbul etməyəsən, biləsən ki, Gürcüstanın başına hər nə müsibət gəlsə, hamısına bais olan sən İrakli olacaqsan. Çünki mən 80000 qoşunla Gürcüstana qonaq gəlirəm.

      II İrakli (kağızı alır, sonra elçiyə). Get, öz şahına deginən, çox da öz zoruna məğrur olmasın! Nəinki 80000, bəlkə, 180000-lə gələ, yenə ona beyət eləməyəcəyəm. Mən dalımı Rusiyatək möhkəm dağa söykəyib onunla söhbət eləyəcəyəm. Buyura bilər…

      Sadıq xan. Mürəxxəs olum…Vali sağ olsun! Qorxuram, dalınızı söykədiyiniz şimal dağı buzdan olub məşriqdən67 çıxan günün hərarətinə davam etməyə.

      İkinci İrakli (ayağa qalxıb). Get, hər nə dedim, öz şahına yetir. Xoş gəldin. (Elçi çıxır.) Siz Allah, bir rövşən dünyaya tamaşa edin. Dünənki xacə, Kərim xanın pişxidməti padşahlıq arzusuna düşüb Keyxosrov, Keykavus məsnədində əyləşib, Gürcüstan padşahının adını vali qoyub, ona hökm yazır, hökm!.. (Ağa Məhəmməd şahın kağızını cırır.) Tar-mar olasan sən, ey çərxi-gərdun68! Qara yas libasına dönsün sənin buludların! Gurultun calalları pozulmuş, şövkətlərindən düşmüş bədbəxt hökmranların ciyər sədalarına bənzəsin! Bərqin Tehranla Qarabağın arasında xacə istibdadından düzlərə dağılan yetimlərin ahının şöləsi olub, səni yandırıb puç etsin! Puç, puç!.. Ey insafsız, mürüvvətsiz fələk!.. Baranın69 minlərlə günahsız qırılmış balalar və qardaşlar üstündə tökülən anaların, bacıların göz yaşlarına dönsün! Ulduzlarının hər biri bir sağalmaz yara olub, sənin namərd bədənini əridib yox eləsin! İnsafa gəl, ey biinsaf fələk! Gözlərini bir aç, ey kor fələk! Gör dünyada nə qəhti-ədalət törədibsən! Rəva deyil ki, gədalar padşah mərtəbəsinə çatıb, padşahlara fərman yazalar! Bax belə fərman, belə fərman! (Ağa Məhəmməd şahın kağızının parçalarını tapdalayır.)

      Tavad Sereteli (irəli yeriyir). Padşah sağ olsun, darıxdırmayın ürəyinizi, sizin bu səngərdə hirslənməyin sizə ziyanı var. Allah kərimdir, ümidini Allaha bağla.

      II İrakli. Əlbəttə, Gürcüstanın Allahı böyükdür. Heç vədə qəbul etməz ki, Gürcüstanın övrətləri, uşaqları dübarə İran qoşununun qabağında pay-piyada qoyun sürüsütək İsfəhana gedə. Mənim əvvəl ümidim Allahadır, sonra qoşuna. Öz oğlanlarımı və bir qoca canımı vətənə qurban demişəm. Qeyrət yeridir, həzərat! Namus yeridir! Namus! Namus! (Bihalət yıxılır səndəlin üstünə.)

PƏRDƏ

      İkinci məclis

      Tiflisin ətrafı. Pərdə qalxanda bərk top-tüfəng səsi gəlir. II İrakli uca yerdə durub, yanında Tavad Amilaxvari, Tavad Maçabeli və üç ayrı sərkərdə.

      II İrakli. Qoşun şirtək dava eləyir. Tiflisin yolunu oğlum David kəsib və onun toplarının nərəsinin müqabilində Ağa Məhəmməd iki gətirdiyi qoşunca qoşun gətirsə, davam edə bilməz. Qoşunun yasarında Tavad Muxrani, deyəsən, acizlik göstərir. Bu saat bir adam getsin, ona yetirsin ki, möhkəm dursun.

      Sərkərdələrdən biri gedir.

      Tavad Amilaxvari. Padşah sağ olsun, biz qoşunu 3 dəstə etmişik. İranın qoşunu 14 dəstə olub.

      II İrakli. Gürcüstan qoşunu hamısı canından keçib. Canından keçmiş qoşunun müqabilində İran qoşunu hər neçə dəstə olsa, davam edə bilməyəcək. Ələlxüsus Sereteli 8000 qoşunu ilə dalda durub, hər anda özünü köməyə yetirməyə hazırdır.

      Tavad Amilaxvari. Padşah sağ olsun! Bir söz demək istəyirəm. Amma dilim gəlmir.

      II İrakli. Nə olub? De görüm!

      Tavad Amilaxvari. Solomon padşah bizə xəyanət edib.

      II İrakli. Necə, xəyanət?

      Tavad Amilaxvari. Göndərdiyi qoşun cümlətanı 2000 adammış. Tavad Sereteli qoşunu topa-topa edib düzlərə dağıdıb imiş ki, çox görünsün. Bu gecə özü də, qoşunu da çıxıb qaçıblar və yollarda da hər nə

66

Fəlahət – əkinçilik

67

Məşriq – şərq

68

Çərxi-gərdun – çərxi-fələk

69

Baran – yağış