Adam`ın dirilməsi. Йорам Канюк

holda çamadanlar yan-yana qoyulub; keyfiyyətli dəridən hazırlanmış, Prusiya istehsalı, dəstəyi fil dişindən beş çamadan. Hər çamadan qabağındakından on santim yüksəkdir, bu səbəbdən pilləkanlardan baxanda başqa bir pilləkan kimi görünürlər. Ya da Adamın dediyi kimi: “Maraqlı səhnə əlavəsi”. Sanki qabağına düzülmüş bütün həyatına baxırmış kimi Adam çamadanlarına baxır. Nə xanım Edelsonun incə boynunu və ya gənc, sürüşkən bədənini düşünür, nə itlərin yal qablarını, nə də başqa ağrılı xatirələri. Dənizləri və okeanları tanıyır. Gümüş, pul və güc istəyir. O güclü və yaraşıqlıdır; çamadanları da ona yaraşır. Keçən gecə, hadisə olub qurtarandan və o yatandan sonra xanım Edelson onun əşyalarını toplayıb. Hətta əşyaları yığdığı müddətdə ağladı da və Adam paltarların arasından onun göz yaşlarını tapacaq; bədəninin şəklini almış vəziyyətdə, toxunarkən gənclikdəki hisslərdən çox da fərqlənməyən hisslər keçirdiyi boynunu xatırlasın deyə. Yaxşı bəs o? Hər bir corabı, hər bir köynəyi, hər şalvarı, hər qalstuku yerləşdirən o qadın? Çamadanlara onları axırıncı dəfə görürmüş kimi baxır.

      Qadın olaraq, hər şeyin bədəli olduğunu bilir. İndi, artıq ağlamır və göz yaşlarının Adama yoldaşlıq edəcəyini bilir. O isə burada qalacaq, sərv və evkalipt ağacları arasında, təzə çıxan günəşin işığıyla zənginləşmiş çayın sahilində. Və günlər keçəcək. Keçib gedəcək – o yaşlanacaq və qıvraq bədəni sual işarəsinə dönəcək.

      Dırnaqlarını gəmirməyə başlayır və didilmiş dırnaqları mahnı oxuyur: “Adam gedir… Adam gedir…” Uşaqlığındakı o rahatlıq üçün burnunun ucu göynəyir. Əgər bacarsaydı ip üstündən tullanardı. Amma onun yerinə səssizlik var, qulaq deşən səssizlik. Adam gözlərini qaldırır və gözləriylə bir neçə ay öncə, bura gələndə Rutinin almanca danışığı və gözəl bədəniylə birlikdə içini evə qayıdan bir uşağın rahatlığıyla dolduran bu otağın şəklini çəkir.

      Bir neçə ay öncə atasını bu köhnə mebellərin qabağında çağırmamışdımı? Bəyəm bura deyildi, Ruti qırmızı qədəhlərə konyak süzürdü, özü də qapqara pəncərənin qabağında dayanıb atasına səslənmişdi? Birdən-birə qaranlıq şüşədəki əksinin ona baxdığını görmüşdü; atasından daha yaşlıydı bu sima. O vaxt xanım Edelsona belə demişdi: “Bax, Ruti! Atamı çağırdım. Atam öldü. Əlli üç yaşındayam. Atam qırx səkkiz yaşında öldü. Bu gün mən onun atası ola bilərəm”. Və gülməyə başlamışdı. İndisə bir anlıq başqa şeyi xatırlayır. Kleyn, cənab Kleyn, komandir Kleyn düşərgənin qapısında dayanıb boş nəzərlərlə təzə gələnlərə baxır. Və Adam özü orada, başqa canlıların arasında dayanıb; sanki harasa tətilə gedəcəkmiş kimi, əlində üstünə “İŞLƏMƏK AZADLAŞDIRIR” yazılı çit çəkilmiş qəşəng, yaşıl çamadanla. Və anidən cənab Kleyn qışqırmışdı: “Ey, bu Adam Steyndir”. Səsində heyranlıq, böyük bir heyranlıq hiss edə bilərdiniz. Adam cənab Kleynin ondan imza istəyəcəyini də gözləyirdi, amma cənab Kleyn ondan imza istəmədi, onun həyatını bağışladı! İmza istəmədi, dörd ayaq üstə dayanıb itin qabından yemək yedim; Rekslə bərabər.

      Burada, Rutinin otağında köhnə günlərə qayıtmışdı. Məsələn Vyana Kral Sarayının yanında heybətli bir vəziyyətdə dayanan atların qızıl çərçivəli şəkli. Və imperatriça Mariya Tberesanın şahanə qırmızı at arabası. Və qazlara baxan qırmızı yanaqlı bir qız. Şəklin altında qotik hərflərlə “Gesundheit, çox yaşa” yazılıb. Və gənc bir qadının porterti; üzü gəncliyin ağrısıyla bəyazlaşmış və kədərə boğulmuş, saçları geriyə daranmış və almas sancaqla bəzənmiş – xanım Edelson olduğu dəqiqdir, Ruti gənclik günlərində. Tanrının lütfü ya da möcüzə sayəsində bədəni hələ gəncdir. Bəli, hər şeyi yaxşı qorunub, o zərif Şiller şivəsi, Jan Paul, Vasserman, mebellər, komod, tablolar, üstünə mavi rənglə bəzək çəkilmiş ağ keramik nimçələr… 1911-ci il modeli iki nəfərlik, üstüaçıq Maksvell açıqcası. Bunların hamısı o atasına qışqırdığı vaxt ona baxdılar, var olmadıqlarına Adamı xəbərdar edən bir boşluqla baxdılar ona. Sanki qabağındakı hər şey çox öncədən sönmüş bir ulduzdu, sanki gördüyü şəkillər ölü bir işığa, yerüzü şüasını alsa da hələ min il öncə ölüb daha parıldamayan bir ulduzun işıltısına dönüb.

      Bəli, komandir Kleynin yanından duman kimi itib xanım Edelsonun yaxşı qulluq edilib saxlanılmış – ancaq Adam üçün saxlanılmış – bədənində təkrar təzahür edən uşaqlığı da daxil, sanki pərdə salınıb, amma tamaşa hələ davam edir. Çünki eynilə ulduz kimi, son başlanğıca bağlıydı, başlanğıcsa hələ də közərirdi, canlıydı. Özəlliklə də burada, Yarkonun mənsəbində. Gəncliyinin Berlini də buradaydı və oradakından daha canlıydı.

      Qapı zənginin səsi onları düşüncələrin əlindən qurtarır. Qorxunc səssizliyə son verir. Qapı öz-özünə açılır və iki cavan adam içəri girir. Qapı çırpılıb bağlanır.

      Bu cavan adamlar xanım Edelsona təmsilçilər kimi görünür; pisliyin təmsilçiləri, deyir özlüyündə; Şeytanın təmsilçiləri. Adamlarsa heç ona baxmırlar. Mədəni şəkildə, amma mübahisəyə yer verməyəcək tərzdə Adama getmək vaxtının çatdığını işarə edirlər.

      Adam gülümsəyərək onları süzür. Kim olduqlaını təxmin edir. Çamadanların üstünə gedir, ən balacasını qamarlayıb yanakı qoyur, açıb içinə baxır. Bir köynək, iki qalstuk, plastilin və içində elektrikli üzqırxan maşın olan bənövşəyi rəngli dəri çantanı götürür, amma xanım Edelsonun göz yaşlarını çamadanda qoyur. İtirdiyi bir şeyi axtarırmış kimi əşyalarını qarışdırır və bir-bir xalçanın üstünə qoyur. Üzündə etinasızlıq var. Onu izləyən adamların gözündə sərvətini qabalıqla təmin edən yorğun və bezgin Rotşild də ola bilər. Adamlar, nə elədiyini bilirik, deyirmişlər kimi başlarını tərpədirlər. Bilirlər, buna görə də xanım Edelson çaşıb qalır, hirsləndiyini gizlətmir. Çünki hadisə özbaşına, qaçılmaz acı sonluqla bitir, onların anlayışına gərək yoxdur. Xalçanın üstündəki plastilin onlara ipucu verir: asan ovlanmayacağam. Adamın əllərinin hərəkətlərini izləyir onlar. Bu hərəkətlər heyrətvericidir, nə qədər qəti və sürətlidir. Biri danışır: “Bu nə incəlikdir belə. Bir azdan qızıl qol düymələrindən göyərçin də çıxarar”.

      O birisi başının hərəkətiylə təsdiqləyir. Çamadana yapışdırılmış etiketləri oxuyur: Qrand Otel; Zülih; Plaza; Nyu York; Corc V, Paris. Sonrasa Adamın qəşəng kostyumuna, papağına baxır. Hər ikisi başlarını yellədirlər. Xanım Edelson öyrəncəli görünməyə çalışır. Nə də olsa ev sahibəsidir. On beş ildir bu pansiyonu işlədir, amma onu bu cür maraqlandıran belə bir hadisə birinci dəfədir baş verir. Baxışları cavanlardan Adama, sonra yenə cavanlara sürüşür. Adam bu işi ertələmək üçün gülür, deyir özlüyündə. Fəqət Adam indi çiyinlərini silkələyir, cavanların vəd etdiyi acı sonluqdan qaçış olmadığı üçün yox, həqiqətən o sirli qəlbinin bir yerində bu cür sonu məmnuniyyətlə qarşıladığı üçün.

      Özünə – hələ bir il öncə, Heydelberq universitetində normal bir tələbəykən – hansısa caninin cəzalanmasına sevinməli olduğunu, çünki bu cəzanın onun ən ulu amalı, bu səbəblə də gizli arzusu olduğunu açıqlayanda professor Şveyzerin üzündəki coşqunluğu