Tale ilə təkbətək. Antoni Zqorj

çörəkçi olmasaydım, onda bəlkə də musiqiyə başqa gözlə baxardım. Siz, möhtərəm cənab, gecə yatır, gündüz isə işləyirsiniz. Amma məndə hər iş tərsinədir. Gecələr mən çörək bişirirəm, deməli, gündüz yatmaq lazım gələrdi. Ancaq bu mümkün deyil… Səhərdən axşamacan sizin musiqiniz adamı göz yummağa qoymur. Sizin yanınıza gələnlərdən və pilləkəndəki irəli-geri qaçhaqaçdan isə heç danışmasaq yaxşıdır! Cənab van Bethoven, mənim üçün heç xoş deyil, ancaq siz başqa mənzil axtarmalı olacaqsınız!

      Əynində kətan şalvar, una bulaşmış köynək, yalın ayaqlarında ev ayaqqabısı olan çörəkçi Fişer əsəbi halda öz köhnə evinin darvazasına doğru, sifəti heyrətamiz dərəcədə qırmızı olan qırx yaşlı kişinin qarşısına yüyürdü. Onun göz qapaqları yuxudan yarımçıq durmuş adamlarda olduğu kimi şişkin, gözləri bulanıq idi. O, tünd yaşıl frak, ağ ipək corab və iri gümüş toqqalı tufli geymiş olsa da, etimad doğurmurdu. Bu geyimlərin hamısı artıq xeyli köhnəlmişdi, qara bantlı pariki isə elə bil lap bu saat başından sürüşüb düşəcəkdi. Əlindəki qəribə düyünçəyə, deyəsən nə isə əski-üskü doldurulmuşdu.

      Həmin cənab evə yaxınlaşarkən təkəbbürlü baxışlarını çörəkçiyə zilləyərək bir kəlmə də danışmadı. O, bu baxışları ilə ev sahibini ram etmiş olduğunu qət edərək birdən güldü, sifəti aydınlaşdı:

      – Siz nə vaxtsa Motsarta qulaq asmısınızmı? – O, əlini çörəkçinin çiyninə qoydu.

      Fişer gözlərini döydü. Lakin qəribə sual yenə də eşidildi:

      – Mən sizdən soruşuram: siz Motsartın necə çaldığını heç eşitmisinizmi?

      – Yox, bilmirəm… – Çörəkçi özünü itirdi.

      – Belə, deməli siz onu eşitməmişiniz, – cənab bunu təəssüflə dedi. – Amma heyf! Qəribə uşaqdır! On dörd il bundan əvvəl, o, bizim Bonnda mahir bir pianoçu və bəstəkar kimi çıxış etmişdi. Bilmək istəyirsinizmi, o vaxt onun neçə yaşı var idi, cənab Fişer? Yeddi yaşı, cənab Fişer!

      – Mən bircə bunu deyirəm ki, yuxudan lazımınca doya bilmirəm, – deyə çörəkçi mızıldandı.

      Cənab, pərtləşmiş çörəkçiyə qulaq asmadan ağ parikli başını bir neçə dəfə tərpətdi.

      – Motsart dünyanın əsl möcüzəsi idi. Özü də, istəyirsiniz inanın, istəyirsiniz – yox, amma bu uşaq Parisdə kral və onun arvadı üçün çalmış, Londonda isə ingilis kraliçasını lap məftun eləmişdi! Knyazlar və kurfürstlər onu öz qəsrlərinə dəvət edir, qızıl isə onun üstünə hər tərəfdən su kimi axıb gəlirdi!

      Nəhayət, gombul çörəkçi başa düşdü ki, knyaz orkestrinin musiqiçisi və tenor səsli müğənnisi olan İohann Bethoven onu ələ salır. Bəlkə o, sadəcə olaraq keflidir? Belə şeylər az olmamışdı! Qeyri-adi Motsart barədə söhbət çörəkçini artıq boğaza yığmışdı və o, özündən çıxdı:

      – Yaxşısı budur, boş-boş danışmayın! Zəhmət çəkib mənzili boşaldın! Qəşəng sözlərinizi hədər yerə sərf edirsiniz.

      Köhnə tülkü özünü heyrətlənmiş kimi göstərdi:

      – Axı, cənab ev sahibi, biz məhz elə bu barədə danışırıq: İndi Motsart artıq bütün dünyada tanınmış bəstəkardır. İmperator paytaxtı Vyana ona baş əyir.

      Əyanlar özləri üçün şərəf sayırlar ki, o onların sarayında fortepianoda nə isə dınqıldatsın.

      – Qorxuram ki, bu gün siz bir qədər içmiş olasınız, cənab Bethoven. Başqa bir vaxt danışarıq! – Qəzəblənmiş Fişer çörəkxananın qapısına tərəf yönəldi.

      – Zərrə qədər də içməmişəm, əziz ev sahibi! Mən heç ömrümdə belə ayıq olmamışam! Amma xahiş edirəm, mənə qulaq asın. Motsart uşaq ikən onu konsertdə dinləyənlər indiyəcən bununla fəxr edirlər. Onun doğma evində tezliklə xatirə lövhəsi vurulacaq. Bəs siz? Siz öz daxmanız üçün bu cür şərəfdən boyun qaçırırsınız. Doğrudanmı siz istəyirsiziniz ki, gələcəkdə sizi söysüenlər ki, çörəkçi Fişer möcüzə-uşağı öz evindən qovmuşdur.

      – Siz nə danışdığınızı özünüz bilmirsiniz, cənab Bethoven! Gənc Motsartı mən heç yerdən qovmamı şam, çünki heç vaxt onun üzünü görməmişəm. Xudahafiz!

      – Yox, xudahafiz yox, cənab ev sahibi! Söhbətimizi davam etdirəcəyik. Mənim böyük oğlum Lüdviq eynən belə bir qeyri-adi uşaqdır. Onun da adı bütün dünyada məşhur olacaq. Özü də tezliklə! Lap tezliklə! Budur, bircə bura baxın.

      Bethoven əlindəki düyünçəni darvazanın yanındakı skamyanın üstünə qoydu. Və mətni yağlı qotik şriftlə çap olunmuş bir afişanı açıb uzatdı.

      Heyrətlənmiş çörəkçi oxudu:

B İ L D İ R İ Ş 26 mart 1778-ci il

      Saray tenoru Bethoven akademik musiqi salonunda öz şagirdlərini:

      saray altçalanı madmuazel AVERDONKU və özünün altı yaşlı oğlunu nümayiş etdirmək şərəfinə nail olacaqdır.

      Bunlardan birincisi müxtəlif gözəl ariyalarla, ikincisi – müxtəlif klavir konsertləri və trio ilə çıxış etmək şərəfinə nail olacaqdır.

      O, ali cənablara tam məmnuniyyət bəxş edəcəyinə ümid edir, axı bütün saray lütf edərək bu artistləri böyük məmnuniyyətlə dinləmişdir.

      Başlanış axşam saat 5-dədir.

      Abonementi olmayan cənablar və xanımlar bir qulden pul verirlər.

      – Hə, buna nə deyirsiniz, cənab Fişer? – çörəkçinin nəzərləri afişanın aşağı hissəsində dayandıqda tenorist soruşdu.

      Çörəkçi söz tapa bilməyib bir dəqiqəyə qədər susdu. Sonra bir qədər cəsarətsizliklə dilləndi:

      – Mən deyərdim ki, afişada səhv var, cənab Bethoven. Əgər yaddaşım məni aldatmırsa Lüdviqin yaşı altı yox, yeddi yaş yarımdır.

      İohann van Bethoven qəşəng əlini laqeydliklə yellədi:

      – Bir il az, bir il çox, bunun nə mənası var! Möcüzə-uşaq mümkün qədər kiçik olmalıdır. Başlıcası odur ki, əziz cənab ev sahibi, konsert Lüdviqə şan-şöhrət gətirəcək, mənə – pul, sizin evə isə – şərəf!

      – Əgər gecə katorqasından sonra yatıb doya bilsəm, şərəfdən imtina etmərəm. Mənzili isə sizə verməkdən imtina edirəm.

      – Yox əşi, yox əşi, siz bunu etməzsiniz! – Tenorist təbəssümünə ara vermirdi. O, heç vaxt, heç nəyi ciddi qəbul etmirdi, ev sahibinin qəzəbini isə lap bayaqdan.

      – Siz mənə bircə bunu deyin görüm nə vaxt dincəlmək istəyirsiniz, o vaxt biz pianissimo çalarıq. Ya bəlkə sizin üçün layla çalaq!

      – Siz mənə bəzi başqa əziyyətlər də verirsiniz. Ötən dəfə mənzil kirayəsini verməmisiniz, elə, ikincisinin də vaxtı tezliklə bitir.

      Birdən çörəkçi şikayətlərinə ara verdi, çünki açıq darvazanın içində qəribə bir fiqur peyda oldu. Müsahiblər həyətə doğru geri çəkilib, gələn adama təəccüblə baxaraq susdular.

      Orta yaşlı, çəlimsiz və donqabel, başında çoxdan daranmamış parik olan bir adam onlara fikir vermədən həyətə girdi. Onun əynindəki qara frak sallanmışdı, amma qısa şalvar və nə vaxtsa ağ rəngdə olduğu güclə seçilən corab geydiyi ayaqları cəhdlə və ahəngdar surətdə irəliləyirdi.

      – Son zamanlar o bura hər gün gəlir!

      – Sakit… – tenorist çörəkçinin sözünü kəsdi.

      – Baxaq, görək o nə edəcəkdir.

      Onlar hər ikisi gələn adamı yaxşı tanıyırdılar, şəhərdə hamı onu tanıdığı kimi. Deyilənə görə, onun oxumaqdan başı xarab olmuşdu və beynində bir qarmaqarışıqlıq hökm sürürdü. Musiqiçi özünün hörmətli vətəndaş rolunu artıq oynamışdı və indi şəhər dəlisi rolunda çıxış edirdi. O heç vaxt heç kimlə danışmır və yalnız dirijor çubuğunu, bir də boru şəklində bükülmüş not kağızlarını yellədə-yellədə şəhərboyu veyllənirdi.

      İndi o, qulağını evə tərəf əyərək həyətin ortasında hərəkətsiz halda donub qalmışdı.