Seçilmiş əsərləri. Абдурагим-бек Ахвердов

yıxılmasın, yoxsa Hacı Ağa Bala səni tapdı?

      Dedim:

      – Lazım deyil, danışma. Söz müxtəsər yaxşıdır.

      Sabahdan Hacı Seyid Ağa Bala və Məşədi Həsən gəldilər. Bala seyidi çağırıb hesabını çəkdim. Bir fayton tutub getdik vağzala. Hacı Seyid Ağa Bala yol uzunu minacat oxuyurdu. Gəldik vağzala. Saat dördə on bir dəqiqə işləmiş maşın gəldi. Hacı Seyid Ağa Bala məndən iyirmi beş manat səlaməti alıb, “iltimasi-dua” deyib qayıtdı şəhərə. Məşədi Həsən maşın yola düşüncə dayandı. Maşın üç dəfə fışka29 verdi. Məşədi Həsənlə öpüşüb ayrıldıq. İndi, necə ki ərz elədim, Bakıda “İslamiyyə” nömrələrindəyəm. Bakını səyahət etməyə macal yoxdur, çünki bu axşam saat onun yarısında gərək paraxoda minəm. İnşallah, qayıdanbaş bir neçə gün Bakıda qalıb, oradan da əhvalat yazaram. Hələ ki, xudahafiz.

      Qarabağa on manat göndərin, seyid qəbrinin üstündə Yıxılqo əmiyə bir gün təkiyə edin. Bəlkə mənə İranda Mədəli30 tərəfdarlarından bir xəta toxunmasın.

      Dilinin ucundan avara düşən:

      1

      Sədinin “Gülüstan” əsərindən bir beytdir. Məzmunu: yaxşı ad qazanan daimi bir zənginlik tapmışdır. Çünki dalınca xeyir danışılan adamın adı ölməz.

      2

      Bir məclis ki, hər iki dünyanın şahidləri oraya gəlirlər.

      3

      Eşitmək hara, görmək hara!

      4

      Borc

      5

      Biabır olmaq istəməyirsənsə, camaatla həmrəng ol.

      6

      Bu acı piyaləni şirin əldən al.

      7

      Lutun arvadı pis adamlarla yoldaş oldu, peyğəmbərlik xanədanı itdi.

      8

      Mozalan – Heyvanları sancan və qan soran iri milçəkdir. Burada məcazi mənada işlədilmişdir.

      9

      “Səyahətnameyi-İbrahimbəy” – Marağalı Zeynalabdin Məşədi Əli oğlunun (1837-1910) əsəridir. Üç cilddən ibarət olan həmin əsər İstanbulda, Qahirədə, Kəlkətədə və Tiflisdə (“Qeyrət” mətbəəsində) çap olunmuş və Yaxın Şərqdə geniş şöhrət qazanmışdır. Əsərin bir hissəsi inqilabdan əvvəl Azərbaycan dilinə tərcümə edilmişdir. Səyahətnamədə İran dövlət quruluşundakı yaramazlıqlar, törənən cinayətlər və özbaşınalıq qüvvətli vətənpərvərlik duyğusu ilə kəskin tənqid atəşinə tutulmuşdur.

      10

      Mən sənə adbaad nə sayım?

      11

      Səngə – səngək çörək çeşidi, səngəkçi – səngək bişirib satan.

      12

      Zərrab – metal pula sikkə vuran. Görünür, bu küçədə zərrablar varmış.

      13

      Məhəmməd peyğəmbərin təvəllüd günü.

      14

      Kufə – Ərəb İraqının məşhur şəhərlərindən olmuş, Fərat çayı qollarından birinin üzərində idi. İndi bir kənd vəziyyətindədir.

      15

      Şam – Suriyənin köhnə adı. Bunun mərkəzi olan Dəməşq şəhəri bu adla adlanırdı.

      Burada “Kufə hara, Şam hara” məfhumu bir şəxsin gözlənilməyən yerdə görünməsi mənasında işlənir.

      16

      Düyməli

      17

      Mövtufat – vəqfə verilmiş şeylər: vəqf – xeyrat, ehsan: məscid, məktəb xeyrinə sərf olunmaq üçün qoyulmuş mal, mülk və sairə.

      18

      Nəqib – Bir qövmün və ya qəbilənin rəisi, yaxud vəkili.

      19

      İran şahı Ağa Məhəmməd şah Qacara (1742-1797) verilən addır.

      20

      Cahandidə – dünya görmüş, təcrübəli.

      21

      Cəngamudə – müharibələrdə sınaqdan çıxmış, təcrübəli.

      22

      Əslində belədir:

      Bəni-adəm əzaye yekdigərənd,

      Ke dər afərineş ze yek cohərənd,

      Ço ozvi bedərd avərəd ruzqar

      Digər ozvhara nəmanənd qərar.

      Mənası: İnsanlar bir bədənin üzvləridir. Onlar bir cövhərdən yaradılmışdır.

      Ruzigar bir üzvü ağrıtdıqda digər üzvlər də ağrıya dözə bilmir.

      23

      Əslində belədir:

      Əgər zebağe rəiyyət məlik xorəd sibi,

      Bəravərənd qulamane u derext əz bix.

      Mənası: Əgər şah rəiyyət bağından bir alma yesə, onun qulları ağacı dibindən çıxararlar.

      24

      Müqəddəs yerlərə ziyarətə gedənlərə

29

Fit, fışdırıq.

30

Məhəmmədəli şah.