Hekayələr. Василий Шукшин

qarıma da öyrət.

      Nənə onun üçün bir stəkan da pivə süzdü.

      – Nə vaxt xəsisliyi tərgitsəniz, onda pivəniz də yaxşı olacaq.

      – Necə yəni? – Yeqor deyiləni anlamadı.

      – Şəkərini bir az çox edin. Yoxsa siz onu həm ucuz, həm də tünd eləməyə çalışırsınız. Mayagöbələyinə şəkəri çox qatın, bax onda əsl pivə olacaq. Tütündən süzüb şirəsini çıxarmaq isə əsl biabırçılıqdı.

      – Həə, – Yeqor fikirli-fikirli dedi. Stəkanı qaldırıb bir nənəyə, bir də Şurkaya baxıb başına çəkdi. – Həə… Belə olmağına belədi. Ancaq Novosibirskdə olarkən baxın ki, səhv etməyəsiz.

      – Nə ola bilər ki?

      – Heç, elə-belə… Hər şey ola bilər. – Yeqor tənbəki kisəsini çıxarıb papiros eşdi və bığlarının altından iri bir ağ tüstü buludu buraxdı. – Əsas, əlbəttə, odur ki, Tolmaçevoya çatan kimi kassaları dəyişik salmayasınız. Yoxsa səhvən Vladivostoka da uçmaq olar.

      Nənə həyəcanlandı və üçüncü stəkanı Yeqorun qabağına qoydu.

      Yeqor onu dərhal içdi, qaqqıldadı və fikrini inkişaf etdirməyə başladı:

      – Bəzən elə olur ki, kimsə şərq kassasına yanaşıb deyir: “Mənə bilet verin”. Amma hara? – onu deməyi unudur. Beləliklə də o, tamam ayrı səmtə uçur. Odur ki diqqətli olun.

      Nənə Yeqor üçün dördüncü stəkanı süzdü. Yeqor tamamilə açılışdı. İndi o hər şeyi məmnuniyyətlə danışırdı.

      – Təyyarədə uçmaq çox əsəb tələb edir. Təyyarə elə yenicə havaya qalxır ki, sənə dərhal konfet verirlər…

      – Konfet?

      – Bəs necə! Yəni ki, konfeti ye, özünü unut və heç nəyə fikir vermə. Əslində, bu ən təhlükəli məqamdı. Yaxud da, tutaq ki, sənə deyirlər: “Kəməri bağla”. – “Nə üçün?” – “Qayda belədi”. Bəh… qayda belədi. Düzünü de! De ki, çevrilə bilərik və… Yoxsa “qayda belədi”.

      – Aman Allah! Aman Allah! – nənə dilləndi. – Əgər belədirsə, nə vacibdi təyyarə ilə getmək…

      – “Qurddan qorxan meşəyə getməz” deyiblər. – Yeqor pivə şüşəsinə baxdı. – Ümumiyyətlə, reaktiv təyyarələr daha təhlükəsizdir. Amma pərli təyyarələr istənilən an qırıla bilər və buyur… Sonra onların mühərrikləri tez-tez alışır. Bir dəfə mən Vladivostokdan qayıdırdım… – Yeqor stulda yerini rahatlayıb oturdu, yeni papiros büküb təkrarən pivə şüşəsinə baxdı. Nənə yerindən tərpənmədi. – Deməli, uçuruq, mən də pəncərədən baxıram ki, yanır…

      – Allah göstərməsin, Allah göstərməsin! – nənə dedi.

      Şurka hətta ağzını ayırıb qulaq asırdı.

      – Hə, mən, əlbəttə, qışqırdım. Səsimə təyyarəçi qaçıb gəldi. Məni yaxşıca söyüb islatdı. Dedi ki, nə hay-küy qaldırıb çaxnaşma salırsan? Ora yanır, qoy yansın, sən narahat olma, sakit otur… Bu aviasiyada qaydalar belədir.

      Şurkaya bu, ağlabatan görünmədi. O gözləyirdi ki, təyyarəçi alovu görən kimi sürətin hesabına yanğını söndürməyə çalışacaq, ya da məcburi eniş edəcək. O isə əvəzində Yeqoru söyüb. Çox qəribədi.

      – Mən bir şeyi başa düşmürəm, – Yeqor Şurkaya üz tutub sözünə davam etdi, – görəsən, sərnişinlərə niyə paraşüt vermirlər?

      Şurka çiyinlərini çəkdi. Əslində, o, sərnişinlərə paraşüt verilmədiyini bilmirdi. Əgər bu, Yeqorun dediyi kimidirsə, əlbəttə, qəribədi.

      Yeqor papirosunu gül dibçəyinin içinə basıb ayağa qalxdı, özü üçün şüşədən pivə süzdü.

      – Əcəb pivən var, Malanya!

      – Sən çox ağ eləmə, keflənərsən…

      – Pivə, sadəcə… Yeqor başını bulayıb pivəni içdi. – Fu! Amma reaktiv təyyarələr də təhlükəlidir. Bir yeri qırıldımı, balta kimi yerə doğru uçur. Burada artıq dərhal o söz… Heç sümüklərin də ələ gəlməz. Ölən adamdan 300 qram ancaq qalır. Hələ geyimli-zadlı.

      Yeqor qaşqabağını sallayıb diqqətlə pivə şüşəsinə baxdı. Nənə şüşəni götürüb dəhlizə apardı. Yeqor bir qədər də oturduqdan sonra ayağa qalxdı. Yüngülcə səndələdi.

      – Ümumiyyətlə, qorxmayın, – dedi. – Sadəcə, kabinədən aralı, quyruq hissədə oturub gedin. Yaxşı, mən getdim.

      O, ağır-ağır qapıya doğru irəlilədi, yarımkürkünü və papağını geyindi.

      – Pavel Sergeyeviçə salamımı yetirin. Amma pivənə söz yoxdu, Malanya, çox…

      Yeqorun belə tez keflənməyi nənənin xoşuna gəlmədi. Ətraflı danışa bilmədilər.

      – Sən yaman zəifləmisən, Yeqor.

      – Yorğunam, ona görədi. – Yeqor kürkünün yaxalığından saman çöpü çıxartdı. – Bizim xadimlərə deyirdim ki, gəlin quru otu yayda daşıyaq. “Yox” dedilər. İndisə, bu çovğundan sonra yollar keçilməz olub. Bütün günü əlləşib güclə yaxınlıqdakı tayalara yol açmışıq. Üstəlik də sənin pivənin təsiri… – Yeqor başını yelləyib güldü. – Yaxşı, mən getdim. Ağciyər olmayın, uçun. Ancaq kabinədən aralı oturun. Xudahafiz.

      – Sağ olun, – Şurka dedi.

      Yeqor çölə çıxdı. Hündür artırmadan çox ehtiyatla düşdü və həyətdən çıxarkən doqqazın cırıltısı aydın eşidildi. O, küçədə hətta zümzümə də etdi:

      Ucsuz-bucaqsızdır dəniz – gen, geniş…

      Sonra səsi kəsildi.

      Nənə fikirli və kədərli halda qaranlıq pəncərəyə baxırdı. Şurka isə Yeqor getdikdən sonra yazdıqlarını oxuyurdu.

      – Qorxuludu, Şurka, – nənə dilləndi.

      – Bəs bu camaat necə uçur?

      – Yaxşısı budur, qatarla gedək?

      – Qatarla getsək mənim bütün tətilim yollara gedəcək.

      – Of, Allah, of, Allah! – nənə dərindən ah çəkdi. – Gəl Pavelə məktub yazaq, teleqramı isə ləğv edək.

      Şurka dəftərindən daha bir vərəq cırdı.

      – Deməli, uçmayacağıq?

      – Necə uçaq, çox təhlükəlidir, aman Allah! Sonra 300 qramlıq cəsədimizi yığarlar…

      Şurka fikrə getdi.

      – Yaz: əziz oğlum Paşa, mən burada başı çıxan adamlarla məsləhətləşdim.

      Şurka kağızın üzərinə əyildi.

      – Onlar bizə özlərinin təyyarədə necə getdikləri barədə danışdılar. Biz Şurka ilə qərara aldıq ki, yayda qatarla gələk. O, rahatdır. İndi də gələ bilərdik, ancaq Şurkanın tətili çox qısadır.

      Şurka bir-iki saniyə dincəlir, sonra yazmağa davam edirdi:

      “İndi isə, Paşa dayı, mən öz adımdan