Hekayələr. Исмаил Шихлы

gecəni narahat yatan Arif ertəsi gün instituta tez gəldi. Axşam maşının vurduğu qızdan bir xəbər tutmaq məqsədilə komsomol komitəsinə getdi. Arif içəri girən kimi Əli sözünə ara verib: "İkimiz də bir yerdəydik. Hər şey gözümüzün qabağında oldu", – deyə sözünü yekunlaşdırdı. Arif Əlinin dediklərini təsdiq etdi. Söhbət qurtarandan xeyli sonra otaqda oturub deyilənlərə qulaq asan bir oğlan Əliyə yaxınlaşdı:

      – Zəhmət olmasa, bunu oxuyub qol çəkin.

      Əli rəsmi vərəqədə yazılanları ötəri gözdən keçirib təəccüblə soruşdu:

      – Siz kimsiniz?

      Oğlan qalstukunu düzəltdi. Dəri qovluğu qoltuğuna daha möhkəm sıxıb özünü təqdim etdi:

      – Mən müstəntiqəm. Hər bir vətəndaş canilərlə mübarizə aparmaqda rəsmi təşkilatlara kömək etməlidir. Bir də bu mənim ilk istintaq işimdir. Yenicə fəaliyyətə başlayan müstəntiqə kömək etməkdən boyun qaçırmayın.

      – Mənim vaxtım yoxdur.

      – Cinayət məcəlləsinin…

      – Filan maddəsinə görə, cinayəti görüb üstünü açmayanlar cəzalanırlar, eləmi? – deyə Əli onun sözünü kəsdi.

      – Bəli. Özünüz savadlı adamsınız, hər şeyi bilirsiniz, yaxşı olar ki, qol çəkəsiniz.

      Əli qızardı. Başını tərpədib hamının görəcəyi tərzdə dilini çıxartdı və dodaqaltı deyindi: "Səni dilim-dilim olasan, dilim!" və kağıza qol çəkdi.

      Əlinin ifadə vərəqəsinə diqqətlə baxıb gülümsündükdən sonra müstəntiq eyni rəsmi əda ilə Arifə yaxınlaşdı:

      – Elə bilirəm yoldaşınızın dediklərini təsdiqdən boyun qaçırmazsınız.

      Arif mübahisəni yersiz hesab etdiyindən dinməz-söyləməz kağıza qol çəkdi.

      Bir aydan sonra onu məhkəməyə çağırdılar. İki saat gözləmə otağında saxladılar. Günortaya yaxın katibə hakimin əvəzindən üzr istəyib dedi ki, bu gün məhkəmə olmayacaq, başqa vaxt sizi çağıracağıq.

      Bu hadisədən xeyli keçdi. Xoşbəxtlikdən maşın vuran qız sağaldı. Yay imtahanlarını da verdi. Şahidlər də arxayınca istirahətə getdilər. Arif ürəyində sevindi ki, elə yaxşı oldu qız da sağaldı, maşındakılar da cəzalanmadılar, bizi də get-gələ salmadılar. Deyəsən, hər şey unuduldu. Ancaq Arifin gözlədiyinin əksinə, çənli-çiskinli bir payız günü onları yenidən məhkəməyə çağırdılar. Şahidlər nəmlənmiş paltarda, deyilən vaxtda, deyilən yerdə oldular. Makinada nə isə döyəcləyən və arabir balaca güzgüdə özünə sığal verən qız gələnləri gözaltı süzdü. Arif bu baxışdakı istehzanı duysa da, mənasını başa düşmədi. Saçına qırov kimi qonmuş narın yağış damlalarını əli ilə quruladı.

      – Hakimə deyin ki, gəlmişik.

      – Lazım olsa, özü çağırar.

      – Axı çox gözləməyə vaxtımız yoxdur.

      – Gözümüz aydın. Sizə kim demişdi ki, şahid olun!

      – Onu düz deyirsən, bacı, dilimizin bəlasına düşmüşük.

      Otağa sükut çökdü. Katibə makinanı daha hirslə döyəcləməyə başladı.

      Divar saatı danqıldayanda Arif ayağa durdu. Katibədən icazə almadan hakimin otağına keçdi.

      – Biz çoxmu gözləyəcəyik?

      – Sizi nə üçün çağırıblar?

      – Şahidliyə görə.

      – Hə, o maşın məsələsi? – Hakim stəkanındakı çayın son qurtumunu arxayınca içdi. Cibindən qat kəsmiş ağ dəsmal çıxardı. Ağzını ehmalca sildi. – Bu gün də iclas olmayacaq.

      – Nə üçün?

      – Çünki düzgün ifadə vermirsiniz. Biz dəqiqləşdirmişik ki, qızı "ZİM" yox, "Pobeda" vurub.

      – Görən mənəm, yoxsa siz?

      – Yəqin, pis görmüsünüz.

      Arif institutda söylənənlərin həqiqətə oxşadığını yəqin etdi. Ona demişdilər ki, qızı maşınla vuranlar pul veriblər ki, ifadəni dəyişsinlər. Arif hakimə yaxınlaşdı. Onunla məsləhətləşəcəkmiş kimi aşağı əyildi:

      – Qızı "ZİM" vurub. Ancaq deyəsən, sizə "Pobeda" xeyirlidir.

      Sədr yerindən dik atıldı:

      – Bu nə deməkdir?

      – Bu o deməkdir ki, qurtarın alverinizi və bizi az incidin!

      – Həddini bil! Ədalət məhkəməsini təhqir eləmə!

      – Tüpürüm sənin kimisinin ədalətinə!

      Qapının çırpılmasına katibə dik atıldı. Arifin arxasınca Əli də küçəyə güllə kimi çıxdı…

      Dəniz sahilində oturub bütün bunları xatırlayan Arif yenidən papiros çəkmək istədi. Əlini cibinə atdı və başa düşdü ki, çəkməyə bir şeyi yoxdur. Ayağa durdu. İnstituta yollandı. İçəri girəndə yoldaşları xəbər verdilər ki, bu gün təqaüd günüdür. Arif kassaya çatanacan alacağı pulu, borclarını, yeni çıxan kitabların dəyərini hesabladı. Kassanın önündə adam az idi, çox gözləməli olmadı. Cədvələ qol çəkdi. Kassadan uzaqlaşmamış pulunu saydı və təəccüblə kassirin üzünə baxdı:

      – Yüz manat çatmır.

      – Cəriməni tutmuşam.

1973

      MƏNİM RƏQİBİM

      Unudulmaz müəllimim Əli Sultanlının əziz xatirəsinə

      Qapını açan kimi mənə hərbi xəstəxanadan yaxşı tanış olan yodqarışıq qan qoxusu üzümə vurdu. Düz səkkiz il bundan əvvəlki kimi ehtiyat və sevinclə pillələri qalxdım. Geniş foyelərdə gəzişənlərin səsi uğultuya çevrilib qulaqlarımda güyüldədi. O zaman mənə elə gəlirdi ki, dünyada bu binadan böyük, bu binadan geniş, bu binadan işıqlı və uca ev yoxdur. İndi isə elə bil hər şey kiçilmiş, tavan aşağı enmiş, foyelər daralmış, divarlar da bir-birinə yaxınlaşmışdı.

      İkinci mərtəbəyə qalxdım. Biz oxuyan zaman mərmər pilləkənlərin üstünə kənarı yaşıl zehli, tünd-qırmızı rəngli ayaqaltı gəbələr salardılar. Bu gəbə yollar uzanıb koridorun ortası boyu düzülmüş iri gül dibçəklərinin altına sərilər, sonra da şaxələnib sağa-sola burulardı. İndi isə heç nə yox idi. Mərmər pillələrin bəzi yerləri çatlayıb ovxarlanmışdı. Pilləkəndə tünd-qırmızı ləkələr gözə dəyirdi. Mən pillələri qalxdıqca divarlara, auditoriyalara açılan qapılara göz qoyurdum. Hər yerdə bir baxımsızlıq, ağır günlərin izi, yenicə boşaldılmış hərbi xəstəxananın əlamətləri görünürdü.

      Divardakı bədənnüma güzgünün qabağında ayaq saxladım. Müharibədən əvvəl tənəffüslərdə qol-qola girib foyelərdə gəzişən qızlar bu güzgünün qabağından keçəndə oğrunca özlərinə baxar, zəriflik və gözəlliklərindən qürrələnərdilər. Çox vaxt utancaq oğlanlar kənarda dayanıb ürəklərindən keçirdikləri qızların