40-cı gün. Xaliq Azadi Məmmədov

ection>

      1-ci hissə

      Hamımız ona “Qoca”-“Starik” adı ilə müraciət edirdik. Niyə, nə zamandan – bilən yox idi. Adı Viktor olsa da, avtobus parkının böyük kollektivi arasında onun əsl adı ilə tanıyanları barmaqla saymaq olardı. Amma, “Qoca” – desəydin, hamı biləcəkdi söhbət kimdən gedir.

      İş yoldaşlarımın sırasında Viktor hamıdan yaşlı idi, həm də çox kitab sevən olduğu üçün, ən çox dünyagörüşlü, savadlı sayılırdı. Onunla söhbət etmək tarixə, hansısa olmuş hadisələrə səyahəti xatırladırdı. Ona qulaq asdıqca, adama elə gəlirdi ki, Viktor oxumadığı kitab, bilmədiyi tarix yoxdur. Hansısa tarixi bir hadisədən elə həvəslə və bacarıqla danışırdı ki, qulaq asanlarda elə təəssurat yaranırdı ki, san ki, Viktor özü həmin tarixi hadisələrin iştirakçısı olub.

      Həmişə səliqəli geyinərdi. İşə dəqiqliklə ütülənmiş şalvar-köynəkdə və silinməkdən parıldayan ayaqqabılarda gələrdi. Bürünc rəngli yaraşıqlı sifəti, gözəl formalı burnu, iri çənəsi və təbəssümlü gözləri vəhdət təşkil edərdilər.

      Harada, hansı şəraitdə olmağından asılı olmayaraq, özünü olduqca sərbəst aparardı.

      Yaş cəhətdən görünüşü çox aldadıcı idi. Viktorun yaşını neçə olduğunu biləndə necə təəccübləndiyimi heç vaxt unutmaram.

      İstirahət günüm idi. Avtoparka getmək, avtobusumun texniki vəziyyəti ilə bağlı bəzi işlər görmək lazım idi. Dayanacaqda marşrut avtobusunu gözləyirdim. Nəhayət, lazım olan avtobus gəldi. Sükan arxasında Viktor idi. Avtobus parkında işlədiyim müddət hələlik az olsa da – 3 ay idi ki, işə düzəlmişdim- Viktorla aramızda artıq, gözəl yoldaşlıq münasibəti yaranmışdı. “İkarus” dayanan tək, Viktor qabaq qapını açdı. Keçdim yanına. Salamlaşdıq.

      – Səhər-səhər hara, belə?

      – Parka getmək lazımdır. Bir-iki xırda işləri görməliyəm, – dedim.

      Bir-iki dayanacaq keçmişdik ki, yanımıza, kabinəyə 12-13 yaşlı bir oğlan uşağı girdi. Uşaq salamlaşıb, nəsə dedi, Viktor cavab verdi. Amma, diqqətimi cəlb edən o oldu ki, uşaq danışanda, Viktora bir- iki dəfə “ata” deyə müraciət etdi. Bir-iki dayanacaq gedib, düşdü uşaq. Mən Viktordan sual etdim:

      – Uşaq sənə niyə “ata” deyə müraciət edirdi?

      – Bəs kimə deməlidir “ata”? Qonşuya deməliydi?

      – Sən demək istəyirsən, o oğlan uşağı sənin oğlundur? Sən 15-17 yaşında evlənmisən, yəni?

      O şən qəh-qəhə çəkərək, dedi:

      – Mən səni başa düşdüm! Hamı deyir ki, mən yaşıma görə cavan görünürəm. Sən mənim yaşımı bilmirsən, ona görə də təəccüblənirsən.

      Kabinədən asılmış pencəyinə işarə edərək, dedi:

      – Pasportum döş cibimdədir, götür oradan, aç!

      Pencəyinin cibindən götürdüm pasportu, açıb baxdım. 51 yaşı var idi! Mən bu günəcən onu özümə, az qala, həmyaşıd bilirdim. Ən uzağı, düşünürdüm ki, 30 yaşı var Viktorun! Belə bir görkəmi var idi bizim Qocanın. O gündən bizim münasibətimiz yeni təkan aldı. Mən Viktoru daha yaxından tanımağa başladım. Bu insanın sevinc yuvası olan xoş məramlı daxili dünyası məni özünə bağladı.

      Hərdən evlərinə qonaq gedirdim. Həyat yoldaşı ilə də tanış olmuşdum. Fəxr olunacaq qədər gözəlliyi olan 30-32 yaşlı bu qadın hərəkəti ilə, düşüncəsi ilə, ərinə münasibəti ilə əsl bəxtəvərlik dünyası idi. Yaradan bu iki insanı bir-biriləri üçün yaratmışdı.

      Gün-gündən güclənən dostluğumuz, mənə bu gözəl ailənin keçmişi ilə daha yaxından tanış olmaq imkanı yaratdı…

      2-ci hissə

      Viktorla Lena tanış olanda hər ikisinin 16 yaşları yenicə tamam olmuşdu. İsti avqust günlərindən birində, bol sulu Enisey çayının sahilində iki gənc bir-birlərinə ürəklərində olan sevgilərini etiraf etdilər. Və o gündən etibarən onlar ayrılmaz oldular. Məktəbi bitirdilər. Victor, göndərişlə sürücü kimi təhsil aldıqdan sonra orduya getdi. O vaxtlar əsgərlik müddəti hərbi birləşmələrin növündən asılı olaraq, 3 və 4 il təşkil edirdi.

      Viktor hərbi xidmətini başa vurub qayıtdıqda sevimli Lenası institutun 5-ci kursunda oxuyurdu. Viktor bir neçə gün dincəlib, avtobus parkına işə düzəldi. Altı ay sonra evləndilər, iki xoşbəxt gənc talelərini birləşdirdilər.

      Bir il tamam olmuşdu, Lena hamilə qaldı.

      O illərdə SSRİ-də yaşayıb hansısa xəstəliyə düçar olmaq dərdli-bəlalı bir dövrə qədəm qoymaq demək idi. Məsələn, 80-ci illərə kimi SSRİ-də “mədə xorası” ömürlük, əlacsız bədbəxtçiliyin, “xərçəng”, yaxud, “insult” 100%-li asta ölümün sinonimləri sayıla bilərdilər.

      Levomisetin, penisilin, analgin – sovet adamının tanıdığı, bildiyi və əldə edə biləcəyi "aptek məhsulları” bunlar idilər. Bir də "zelyonka" deyilən yaşıl rəngli məhlul var idi, bədənin hansı hissəsinə zərər toxansaydı, fərqinə varmadan, o hissəni həmin “zelyonka” ilə sürtərdilər.

      Xəstələrə təkrar olaraq istifadə edilə bilən şprislərlə iynə vurulurdu. Paslanmayan polad qutularda həmin iynə-şprisləri qaynadardılar. Qaynatmağa şərait olmayan yerlərdə isə, üzərlərinə qaynar su tökərdilər, ya da, spirtlə silərdilər. O illərdə dərmanların çətin əldə edilməyi bir yana, hətta, palatalardakı yataqlarda dəyişməyə mələfə bəzən olmurdu. O dövr üçün qadın xəstəlikləri, onların müalicəsi haqqında isə heç danışmağa dəyməz. İndi ən adi bir şey görünən gigiyenik materillar sovet qadını üçün fantastik bir mövzu sayıla bilərdi.

      Bir sözlə, “pulsuz müalicəmiz” Qərbdən çox-çox geri qalırdı.

      Bax, belə bir vaxtda Lena xəstələndi. Daha doğrusu, nə zaman xəstələnmişdi, heç kim bilmirdi. Sadəcə olaraq, xəstəlik özünü indi biruzə verdi. Qəfildən, günəşli gündə yağan dolu kimi.

      Lena düşdü xəstəxanaya. Onda hansısa qadın xəstəliyi tapdılar. Həkimlər müalicə etməyə çalışdılar. O zamankı müalicə üsulları indiki ingişaf dövrünün üsullarından çox-çox fərqli idi və ağır xəstəliklər zamanı müalicənin nəticələri nadir hallarda müsbət olurdu. Bir sözlə, həkimlər çox çalışdılar, əllərindən gələni etdilər. Və bu zaman doğum vaxtı özünü yetirdi.

      Doğuş çox çətin oldu, uşaq isə dünyasını hələ doğulmamış, ana bətnində dəyişdi. Bu faciəni müalicə üçün bədənə edilmiş radiasiyaya məruz qalmanın nəticəsi kimi izah etdilər. Və bundan sonra Lenanın səhhətində problemlər başladı.

      Bu ağır doğum prosesindən başlayan fəsadlar, gələcəkdə Lenanın ana ola biləcək imkanlarını əlindən almaqla bərabər, onun həyatını, yaşaya bilmək şansını şübhə altına aldı. Əməliyyat keçirmək lazım oldu. Nəhayət, müalicə müddəti bitdi, evə qayıtdı. Deyəsən, vəziyyəti yaxşılaşmağa başladı. Səhhəti indi qorxulu olmasa da, ömrü boyu ana ola bilməyəcəyini, sevimli ərinin də ona görə ata olmaq sevincindən məhrum olduğunu Lena unuda bilmirdi.

      Çox düşünüb, həyat yoldaşı ilə danışmağa qərar verdi. Bir axşam Viktoru qucaqlayaraq boşanma təklif etdi.

      – Sağlamlığım hansı yerdədir, bilirsən. Mənim bir daha ana olmaq imkanım olmayacaq. Sən cavansan, əzizim, sağlamsan. Yenidən evlənə bilərsən, bir dəstə uşaq atası olarsan!

      Victor qətiyyətlə etiraz etdi:

      – Necə deyə bilirsən bu sözləri, Lena, əzizim? Necə ola bilər ki, bir uşaq varlığını səndən üstün tutaram? Bu barədə bir daha eşitmək istəmirəm!

      Lenanı qucaqladı, nəvazişlə öpdü. Birdən, nəsə xatırlamış kimi dilləndi:

      – Əgər istəsən, uşaq evindən bir uşaq götürə bilərik!

      Bu sözləri eşidən Lenanın sevincinin həddi-hüdudu yox idi. Özünü saxlaya bilmədi, başını Viktorun sinəsinə sıxılaraq ağladı, göz yaşları ərinin sinəsinə yayılaraq, köynəyini islatdı. Viktor onun saçlarını öpür, “ay mənim ağılsızım!”–