Belfast. Aleksandra Łojek

młodą kobietą z ogromną, zgubną władzą.

      Starsza siwa pani w lekko pomiętej bluzce z dekoltem odsłaniającym pomarszczoną skórę, pani, która powinna niańczyć wnuki lub planować weekend z rodziną – wraca do przeszłości i ją zapija. Zagłusza.

      Pub zamknięto, później znów otwarto, ale już nigdy nie zobaczyłam Jenny. Mam ciągle przed oczami jej zastygłą postać z kuflem przy ustach, ale jednocześnie widzę mocną, wyprostowaną sylwetkę silnego człowieka, który dokonał swoich wyborów. Jak sam sądzi – dobrych.

      Peter ma czterdzieści lat i pracuje jako pośrednik-mediator między organizacjami paramilitarnymi w jednej z dzielnic Belfastu i jako community worker. Jest lojalistą, ale uczestniczy w wielu projektach, które skupiają młodzież z dwóch stron. Nie wstąpił do paramilitarnych, choć bardzo chciał. Jego ojciec pilnował, żeby syn błądził w miarę rozsądnie w ramach młodzieńczego buntu, bez ekscesów, które by go zaprowadziły do paramilitarnych.

      Peter znał wszystkich członków. I dzięki temu może robić to, co robi.

      Jako mediator wie niemal tyle samo co członek organizacji. Wie, z kim można prowadzić negocjacje, z kim nie. Wie, kiedy organizuje się akcje przeciwko tym, którzy handlują narkotykami bez błogosławieństwa, wie, kto handluje narkotykami, ale oczywiście nie mówi tego nikomu. Wie, z kim należy rozmawiać, gdy coś komuś grozi. Gdzie kogoś przesiedlać, jeśli podpadł organizacjom paramilitarnym.

      Zatem teraz wszyscy mu ufają. I policja, i organizacja – ta ostatnia do pewnego stopnia.

      Peter jest zdecydowanie człowiekiem, który wierzy w proces pokojowy. Nie chce wyrzucać katolików z prowincji. Nie nienawidzi ich.

      Ale gdy podwozi mnie do domu i podaję mu adres, nagle twarz mu ciemnieje.

      Bo mieszkam w dzielnicy republikańskiej, w której działał na przykład Freddie Scappaticci, mistrz tortur i wydobywania informacji od swoich, podejrzanych o to, że byli informatorami służb specjalnych.

      Mieszkają tu republikanie z wieloma zawieszonymi wyrokami.

      – Nie wjadę tam, wysadzę cię obok – informuje mnie Peter.

      Uśmiechnięty wiecznie Peter miał ukochanego wujka, brata swojego ojca. Wujek został zastrzelony przez mojego sąsiada.

      Sąsiad ma się dobrze.

      – Gdybym go zobaczył, nie byłoby już procesu pokojowego – mówi Peter.

      Joe, lat pięćdziesiąt, był w UVF. Kiedy miał szesnaście lat, czynnie brał udział we wszystkim, w czym brał udział UVF. Rabunki, pobicia, grożenie śmiercią – wszystko to miało wytłumaczenie ideologiczne, jak mówił Joe, który za pomocą przestępczości chronił swoje państwo, czyli Wielką Brytanię, przed republikańskimi Irlandczykami. A przecież cel uświęca środki. Rabowało się więc, by UVF miał pieniądze na walkę ideologiczną (broń, szkolenia żołnierzy), groziło się śmiercią wrogom (wewnętrznym i zewnętrznym), a nieposłusznych biło się za karę.

      I tak Joe żył. Nie chodził do szkoły, biegał po ulicach i wyobrażał sobie, że jest żołnierzem.

      Widział krew, martwe ciała, słyszał wybuchy bomb. Zresztą – jak każdy wtedy, kto żył w Belfaście.

      Trafił wreszcie do więzienia, w którym nauczył się pisać. Z nudów. Miał wówczas trzydzieści lat. Pierwsze litery stawiał za kratkami, usiłując pisać listy do rodziny. Potem odkrył bibliotekę więzienną, a w niej książki na temat konfliktu, w którym brał udział. Zobaczył, że miał on więcej wymiarów, zobaczył, że mógł być postrzegany też z innej perspektywy, nie tylko z jego dzielnicy, której nigdy w życiu nie opuścił. Jego pierwszą wycieczką poza własne śmieci był transport do więzienia.

      Kiedy z niego wyszedł, nie mógł spać.

      Męczyły go różne myśli. Dręczyły pytania. Wracały twarze ofiar. Choć te mniej. Najbardziej nigdy niewidziane twarze rodzin ofiar.

      – I pewnego dnia obudziłem się i zacząłem płakać – mówi mi. – I nie przestałem przez trzy lata.

      Joe pracuje teraz z dzieciakami z własnej ulicy, zwłaszcza z tymi, które są już notowane przez policję. Wyprowadza je poza własną dzielnicę i pokazuje inne domy, innych ludzi. Pokazuje horyzont. I mówi, że za nim też coś jest.

      Joe zdaje sobie sprawę, że Irlandia Północna potrzebuje wielopłaszczyznowej edukacji, otwarcia na świat, który ją wyprzedził – przez lata zamknięta na wszystkie nowości ukisiła się we własnym sosie. Młodzież, niepamiętająca Kłopotów, ale z pewnością słuchająca o nich opowieści snutych w domu przez rodziców, znudzona i pozbawiona perspektyw, marzy o tym, by coś się w jej życiu działo. Żeby mieć jakiś cel. A hormony połączone z nudą powodują, że pojawiają się głupie pomysły owocujące chuligańskimi wybrykami.

      – Bo wiesz, te dzieciaki wracają do domów, do pijanych rodziców, do czterech ścian, w których albo nie dzieje się kompletnie nic, albo jest patologia. Tam dostają szału, więc wychodzą i szukają możliwości, żeby się wyżyć.

      Dziewczyny organizują ustawki przez Facebooka. Wcześniej wąchają klej albo piją cydr, by się jak najmocniej nabuzować. Poziom ich agresji przeraża – bywa, że to one rządzą na ulicy. Otumanione narkotykami, zamulone tanim alkoholem, złe, wściekłe. Używają seksu i agresji, by osiągnąć swoje cele, czyli popularność na osiedlu.