Pochwały milczenia. Ignacy Krasicki

>

      Satyry, Część druga

      Pochwały milczenia

      Co nie jest do istności1, co brak w liczby rzędzie,

      Tym mniemamy milczenie – i jesteśmy w błędzie.

      Pozór go2 tak osądził, ale pozór zdradny.

      Jest w nim przymiot istotny, jest przymiot dokładny;

      Zgoła jest rzeczą dobrą, zdatną, pożyteczną.

      Pisarze i gadacze, znam waszą myśl sprzeczną,

      Przecież na was powstanę. Ty, co ci się marzy,

      Ty, co bredzisz, co zmyślasz, czasem ci się zdarzy,

      Że utrudzony krzykiem, którym drugich nudzisz,

      Umilkniesz, a że płochą powieścią nie trudzisz,

      Żeś dał uszom spoczynek, wielbią cię słuchacze,

      Oddawaj hołd milczeniu.Wy, sławni matacze,

      Wy, szalbierze z rzemiosła, wy, zdrajcy z urzędu,

      Profesy dzieł nieprawych, wy, niegodni względu,

      Wy, co słowem, co piórem umiecie kaleczyć,

      Wy, których dziełem, trudem: łgać, zdradzać, złorzeczyć,

      Zbyt poznani3, milczycie, a głupi wam wierzy.

      Hipokryty! wśród waszych wzdychań i pacierzy

      Zdradne milczenie wtenczas, gdy cnota nie milczy,

      Pod jagnięcym pozorem ukrywa jad wilczy.

      Wiecie, jak zdradniej milczyć niźli jawnie szczekać;

      Wiecie, a cnota jęczy: stąd zasługi tajne4,

      Stąd talenta w pogardzie, stąd dusze przedajne,

      Stąd nieszczęście poczciwych, a przeciw naturze

      Cnota w podłej siermiędze, występek w purpurze.

      Dworaki! w nieprawości wyćwiczeni szkole,

      Wy, co w sztucznej a zdradnej podstępów mozole

      Kładniecie cały polor, strzeżcie się widoku.

      Maszka5, coście przywdziali, patrzających wzroku

      Nie osłabi, odkryją zdradę omamienia.

      Dusze podłe, nurzcie się w otchłaniach milczenia!

      Trwożliwa jest poczciwość: nie jest jej kunszt głuszyć6,

      Jakże ją z zaniedbanych kryjówek wyruszyć7?

      Mógłbyś, Pawle, bo czujesz, choć pełen szkarady,

      Mógłbyś, bo masz czołgaczów, coś wysłał na zwiady,

      Mógłbyś, bo w twoim ręku los prawego człeka;

      Czegóż się cnota, Pawle, od ciebie doczeka?

      Milczeniem ją przytłumisz, więc skromna i cicha,

      Nieznajoma u dworów, narzeka i wzdycha.

      Wzdycha nie tak o siebie, bo sobie wystarczy,

      Ale gdy na nią podstęp niegodziwy warczy,

      Gdy wydziera sposobność, aby zdatną była.

      Jęczy, iż chcąc nie może, by uszczęśliwiła.

      Niegdyś służyć ojczyźnie hasłem było człeka.

      Święte hasło, gdzieżeś jest? Zmilczane od wieka.

      Odgłosie serc poczciwych, niezmazanej8 duszy,

      Już się o nasze płoche nie obijasz uszy.

      Dobrze milczyć, bo płacą; szukaj wpośród wiela —

      Jest gmin, ale kto znajdzie w nim obywatela?

      O wy, których powinność prawdę mówić jawnie,

      Mocnić9 słowo przykładem dzielnie a ustawnie,

      Milczenie was potępia, gdy myśl świecka trwoży:

      Świętą śmiałość, bezwzględną, niesie zakon boży.

      Zbyt trwożliwą roztropność nie godzicie z stanem:

      Znać, czuć, mówić, dać przykład – to jest być kapłanem.

      Milczenie, w skutkach bywasz złe, lecz nie w istocie;

      Zrzuć barwę10, co cię podli, a towarzysz cnocie —

      W świetnym się blasku wydasz. —

      W świetnym się blasku wydasz. —

      Co nie jest do istności11, co brak w liczby rzędzie,

      Tym mniemamy milczenie – i jesteśmy w błędzie.

      Pozór go12 tak osądził, ale pozór zdradny.

      Jest w nim przymiot istotny, jest przymiot dokładny;

      Zgoła jest rzeczą dobrą, zdatną, pożyteczną.

      Pisarze i gadacze, znam waszą myśl sprzeczną,

      Przecież na was powstanę. Ty, co ci się marzy,

      Ty, co bredzisz, co zmyślasz, czasem ci się zdarzy,

      Że utrudzony krzykiem, którym drugich nudzisz,

      1

      Co nie jest do istności – to, czego nie możemy zaliczyć do rzeczy istniejących; to, czego się nie da wymierzyć ani zliczyć. [przypis redakcyjny]

      2

      go – je: milczenie. [przypis edytorski]

      3

      Zbyt poznani – przejrzani. [przypis redakcyjny]

      4

1

Co nie jest do istności – to, czego nie możemy zaliczyć do rzeczy istniejących; to, czego się nie da wymierzyć ani zliczyć. [przypis redakcyjny]

2

go – je: milczenie. [przypis edytorski]

3

Zbyt poznani – przejrzani. [przypis redakcyjny]

4

tajne – zatajone przed społeczeństwem. [przypis redakcyjny]

5

Maszka – maska; dawniej: maszkaron. [przypis edytorski]

6

nie jest jej kunszt głuszyć – nie trudno zmusić ją do milczenia. [przypis redakcyjny]

1

Co nie jest do istności – to, czego nie możemy zaliczyć do rzeczy istniejących; to, czego się nie da wymierzyć ani zliczyć. [przypis redakcyjny]

2

go – je: milczenie. [przypis edytorski]

3

Zbyt poznani – przejrzani. [przypis redakcyjny]

4

tajne – zatajone przed społeczeństwem. [przypis redakcyjny]

5

Maszka – maska; dawniej: maszkaron. [przypis edytorski]

6

nie jest jej kunszt głuszyć – nie trudno zmusić ją do milczenia. [przypis redakcyjny]

7

wyruszyć – wydobyć na światło dzienne. [przypis redakcyjny]

8

niezmazanej – czystej, niepokalanej. [przypis edytorski]

9

Mocnić – umacniać. [przypis redakcyjny]

10

barwa – tu: cecha, znamię. [przypis redakcyjny]

11

Co nie jest do istności – to, czego nie możemy zaliczyć do rzeczy istniejących; to, czego się nie da wymierzyć ani zliczyć. [przypis redakcyjny]

12

go – je: milczenie. [przypis edytorski]