Pochwała głupstwa. Ignacy Krasicki

      Pochwała głupstwa

      Pochwała głupstwa (1509) to tytuł satyry jednego z najsłynniejszych humanistów, Erazma z Rotterdamu, w której krytyka stosunków średniowiecznych ujęta została w ironiczną formę niby panegiryku. Przesyłając królowi autograf wiersza, pisał Krasicki w liście z 7 IX 1781 r.: „Poprzednikiem moim w tej mierze był Erazm; żart jego dowcipny zdał mi się być sposobną materią do satyry”. (I. Krasicki, Pisma wybrane, t. IV, s. 267). [przypis redakcyjny]

      „A ja mówię, że głupstwo niezłym jest podziałem”.

      „Mądrość przecież zaszczytem, nierozum zakałem1”.

      „Nie wchodzę ja w dysputę, rzecz jest niby jawna,

      Maksyma teraźniejsza tak jako i dawna

      Każe szukać mądrości, a głupstwa się chronić.

      Umieli zawżdy ludzie od dobrego stronić,

      A że głupstwo jest dobrem, stronili od niego.

      Patrz na mędrca – tetryka2, głupca – wesołego:

      Tu pryska z twarzy zdrowie, tam zapadłe oczy,

      Wlecze się chuda mądrość, spasłe głupstwo toczy.

      A co lepsza, kto głupi, mądrością jest dumny,

      A co gorsza, kto mądry, zna, że mniej rozumny.

      Nasz pan Paweł, choć w głupstwie dni swoje postradał,

      Skoro wszedł, wszystkich zgłuszył, Michała przegadał,

      Michała, co wiek z księgą trawi w gabinecie.

      Prawda, Paweł raz po raz nic do rzeczy plecie,

      Ale żwawo i głośno, więc go zgraja słucha,

      Zmiłuje się na koniec, przecie udobrucha,

      Da mówić Michałowi, który w kącie wzdycha,

      Zaczyna, dobrze mówi, ale mówi z cicha,

      Aż w śmiech, co go słuchali, więc milczy, zlękniony;

      Dopieroż tym tryumfem głupiec uwielbiony3

      Łże, bredzi, decyduje, a w zgrai nacisku4

      Odbiera plauz5 mądrości i ma sławę w zysku.

      Ale – rzeczesz – pan Paweł nie probuje rzeczy6,

      Że czasem przykład jeden doświadczeniu przeczy,

      Nie idzie, żeby zawżdy podobne bywały.

      Prawda, ale w tej mierze dowód okazały,

      Pawłów jest tysiącami, a rzadki w złym stanie.

      Każdy w podobnym sobie ma upodobanie,

      Więc głupi prędko znajdzie, komu się podoba.

      Mędrzec, wieku okrasa i kraju ozdoba,

      Laur ma, prawda, ale ten ni grzeje, ni tuczy,

      Głupstwo go jawnie nęka, zazdrość w kącie mruczy.

      Półmędrków rodzaj zjadły7 z bliska i z daleka,

      Gdy nie może ukąsić, jak szczeka, tak szczeka.

      1

      zakałem – wadą. [przypis edytorski]

      2

      tetryk – człowiek zrzędliwy, marudny, ponury, schorowany. [przypis edytorski]

      3

      uwielbiony – wywyższony, podniesiony. [przypis redakcyjny]

1

zakałem – wadą. [przypis edytorski]

2

tetryk – człowiek zrzędliwy, marudny, ponury, schorowany. [przypis edytorski]

3

uwielbiony – wywyższony, podniesiony. [przypis redakcyjny]

4

nacisk – natłok, ciżba. [przypis redakcyjny]

5

plauz – aplauz. [przypis edytorski]

6

nie próbuje rzeczy – jeden przykład nie stanowi wystarczającej próby. [przypis edytorski]

7

zjadły – zajadły, zaciekły. [przypis edytorski]

1

zakałem – wadą. [przypis edytorski]

2

tetryk – człowiek zrzędliwy, marudny, ponury, schorowany. [przypis edytorski]

3

uwielbiony – wywyższony, podniesiony. [przypis redakcyjny]

4

nacisk – natłok, ciżba. [przypis redakcyjny]

5

plauz – aplauz. [przypis edytorski]

6

nie próbuje rzeczy – jeden przykład nie stanowi wystarczającej próby. [przypis edytorski]

7

zjadły – zajadły, zaciekły. [przypis edytorski]