Mir Cəlal xatirələrdə. Коллектив авторов

burada “həbs olunmuş” yazıq məktubların qatını açıb diqqətlə oxumağa, yoxlamağa başladım. Bunların içində şeir, hekayədən başqa xəbər, şikayət də var idi.

      Məktubları düzəltməyə yox, əvvəlcə bir-bir oxuyub başa çıxmağa, məzmunlardan xəbərdar olmağa çalışırdım. Nə qədər qəribə və gözlənilməz olsa da, burada vaxtilə özümün Gəncədən, Gədəbəydən yazdığım məktub, oçerkləri, hekayələri tapdım və sevinclə onları təkrar oxuyub düzəltdim. Öz məktublarımı şöbə müdirinə yox, birbaş Əminbəyli yoldaşa oxuyub, çapına icazə istəməyi lazım bildim.

      Əminbəyli əsasən Gəncədən olan bu məktubları maraqla dinləyir, səhifə başa çatmamış hökmünü verirdi:

      – Yaxşıdır, ədəbiyyat səhifəsində ver, getsin çapa.

      Bu qayda ilə unudulmuş, tərk edilmiş ilk yazıların çoxu həyat işığı görməyə imkan tapdı. Mənim sevincimin hüdudu yox idi.

      Bir gün qəzetimizdə müsabiqə elanı verildi. Pambıq yığımından yazılan yaxşı oçerklərə mükafat təyin olunmuşdu. müsabiqə qapalı idi. Çoxları buraya əsərlər yazdılar, mən də gizli imza ilə “Qələbənin açarı” adlı bir oçerk yazdım. Bir neçə gün keçməmişdi ki, müsabiqə materialları yoxlanıb saf-çürük edildi. Bir gün məni baş redaktorun yanına çağırdılar. Əminbəylinin otağına girəndə qabağında öz yazımı gördüm.

      O, əsəri yazı manerasından, materialın məzmunundan tanımışdı. Mülayim və xoş əda ilə soruşdu:

      – Bu oçerki sən yazmısan?

      Redaktorun zənnini çaşdırmaq istəmədim:

      – Bəlim, – dedim, – mənimkidir!

      – Yaxşı yazmısan, – dedi, – sağ ol!

      Həmin oçerki qəzetdə nəşr etdirdi və mükafata da təqdim etdi.

      “Kommunist”də iki, “Gənc işçi”də dörd illik həvəsli işim müasir, canlı, operativ, ayıq mühakiməyə hazırlaşmaqda mənə mühüm təsir göstərirdi. Mətbuatın bu gözəl tərbiyə məktəbini mən heç vaxt unutmaram.

      İbrahim Əminbəyliyə, görünür, işim xoş gəlmişdi. Məni tamam təhsildən ayırmaq, redaksiyada saxlamaq fikirində idi. Mən isə oxumaqdan ayrılmaq istəmirdim. Aspiranturada qalmaq istəyirdim. Bu ixtilaf üzündən o kişi ilə danışmalı oldum. Sonra “Gənc İşçi” qəzetinə keçdim.

      İxtilafın təfsilatı belə oldu…

      Əminbəyli məni bir aylığa Bərdə rayonuna pambıq yığımı kampaniyasına səfərbərliyə göndərmişdi. Həmin ayı səy ilə işlədim, rayon həyatından çox yazılar yazıb çap etdirdim.

      Səfərbərlik vaxtını qurtarandan sonra Bakıya qayıtdım. Maaşımı almaq üçün redaksiyaya gələndə Əminbəyli acıqlandı:

      – Niyə gəlmisən?

      – Vaxtım qurtarıb.

      – Çox da qurtarıb, nahaq gəlmisən.

      – Nə üçün?

      – Hələ Bərdə rayonu planı ödəməyib.

      – O məndən aslı deyil.

      – Sən get rayona, maaşını da oraya göndərərik!

      – O halda məni aspiranturadan kənar eləyərlər, mən akademiyanın icazəsi olmadan gedə bilmərəm.

      Əminbəylinin deməyə sözü qalmadı. Ancaq mənim maaşımı verməyə də qol çəkmədi.

      – Yazın maaşımı versinlər.

      – Maaşı rayonda gedib alarsan!

      – Mən rayonda işə girməmişəm.

      – Get oraya, göndərərik!

      Yoldaşlarımdan birinə, Mehrab adlı bir hüquqşünasa bu əhvalatı danışanda dedi:

      – Maaşı saxlamağa sovet idarələrində heç kəsin haqqı yoxdur. Ver məhkəməyə, dərhal alsınlar.

      Tənbəllik eləmədim, balaca bir ərizə ilə məhkəməyə müraciət etdim.

      O vaxta qədər güman eləməzdim ki, məhkəmə sıravi bir əməkçinin ixtilafında yüksək vəzifəlilərə töhmət eləyə.

      Məhkəmə iclasına gedəndə gördüm ki, redaksiya öz nümayəndəsini – məsul redaktorun müavinini, bir nəfər də kimi isə bu iş üçün göndərib. Məni vahimə bürüdü.

      Məhkəmə sədri Rəsizadə familiyalı sadə bir qadın idi. Mənim ərizəmi oxudu və redaksiyanın nümayəndəsindən soruşdu:

      – Bu oğlanın maaşını niyə vermirsiniz?

      Redaktor müavini tribunada nitq deyən kimi, başladı nağıl danışmağa.

      – Mir Cəlal yoldaş özü komsomol təşkilatının məsul katibi ola-ola (mən, doğrudan da, redaksiya komsomol özəyinin katibi idim), özü pambıq kampaniyasının əhəmiyyətini bilə-bilə, işin bu qızğın vaxtında…

      Məhkəmə sədri onun sözünü kəsdi:

      – A kişi, nağıl açma! De görüm, oktyabr, noyabr aylarında bu oğlan sizdə işləyib, ya yox?

      – İşləyib!

      – Maaşını alıb, ya yox?

      – Zaddı…

      – Alıb, ya yox, cavab ver!

      – Maaşını rayona göndərmişik.

      – “Kommunist” qəzeti rayondadır, ya Bakıda?

      – Bakıda.

      – Maaşı niyə rayonda alsın?

      – …

      Sədr bir az da hirslə nümayəndəyə acıqlandı.

      – İşçi sənin redaksiyanda işləyir, maaşını da redaksiyadan alacaq, vəssalam!

      Üzünü katibə tutub əmr elədi:

      – Yazın, günü sabah bu oğlanın maaşını ödəsinlər!

      Məhkəmənin icra vərəqəsini təqdim edib, maaşımı alandan sonra məni Mərkəzi Komsomol Komitəsinə çağırdılar. “Gənc işçi”yə məsul katib təyin etdilər.

      Mən də çox həvəslə komsomol mətbuatının canlı, maraqlı və çoxcəhətli işinə girişdim. Bütün yazıçı, ədəbiyyatçıları, əli qələm tutan cavan yoldaşları qəzet işinə cəlb etməyə çalışdım və az bir zamanda burada yaxşı, maraqlı müzakirələr, məclislər keçrildi.

      “Gənc işçi” o zaman da canlı, hörmətli, fəal qəzet idi.

      Xoşbəxtlikdən mətbuatda çox çalışmalı olmadım. Aspiranturanı qurtaranda, ali məktəbdə, tələbələr ilə işləməli olduğumu görəndə qəzetdən çıxdım. Canlı aditoriyanı üstün tutdum.

      Gəncədə ilk müəllimlərimdən olan Vəli Xuluflu məni akademiyaya çağırdı. Hələ filial halında olan ictimai elmlər bölməsində işləməyi təklif etdi.

      Vəli Xuluflu hələ o zaman Azərbaycan qamusu (ensiklopediyası) nəşr etmək üçün lazımi tədbirlər görmüşdü. Hətta, sözlüklər də nəşr olunmuşdu.

      Respublikanın görkəmli ziyalı qüvvələri bu yeni və maraqlı işə cəlb olunmuşdu. Mən ictimai elmlər