Nağıllar Diyarına Səyahət. Кнут Гамсун

himova

      Kompüter dizaynı: Turqut Q.

      Alatoran Publishing House www.alatoran.org

      e-mail: qaraca.tur[email protected] Tel.:[phone]

      ISBN:978-9953-8069-9-1

      This translation has been published with the financial support of NORLA

      I Bölüm

      Sentyabrın əvvəlidir. Sankt-Peterburqdayıq. Hələ məni dövlət təqaüdü ilə gedəcəyim Qafqaza, Şərqə, İran və Türkiyəyə səfərlər gözləyir. Axırıncı bir ili keçirdiyimiz Finlandiyadan buraya gəlmişik.

      Düz 200 il bundan qabaq Böyük Pyotr 19 bataqlıq adası üzərində bu şəhəri inşa edib. Təmtəraqlı Qərbi Avropaya xas kazarmaların Bizans tikililərini və əcaib daxmaları əvəz etdiyi, qəribə şəkildə hissələrə bölünmüş bu qarışıq şəhəri hər yerdən Neva çayı kəsib keçir. İri muzeylər, qalereyalar, köşklər, çardaq və qeyri-adi evlər günəşin şüaları altında mürgüləyir. Ruslar şəhəri daha quru bir əraziyə köçürmək hazırlığındadır, ancaq Rusiyanın özünün köçürülməsindən də bu cür asanlıqla danışmaq olar. Sankt-Peterburqda yerindən qaldırılması, sadəcə, mümkün olmayan şeylər var: Qış Sarayı, Ermitaj, Petropavlovsk Qalası, İsanın Dirilməsi kilsəsi, İsakiyev məbədi. Rusiyanın başqa yerə köçürülməsi ancaq elə Sankt-Peterburqun köçürülməsi deməkdir, çünki şəhər getdikcə genişlənir və böyüyürdü.

      Peterburqda çox az qaldıq. Tutqun və soyuq hava hakim idi, 10 dərəcə istilik vardı, parklar və bağlar çılpaq görünürdü. İlk dəfə həyatımda vəsiqəmi götürüb Birləşmiş Krallıq səfirliyinə getməli idim. Vaxtında gəlməmişəm. Kontor bağlıdır. Səfirliyin qabağında dayanan cavan bir oğlan məktub oxuyur. Əlində qızıl başlığında tac olan əsa var. Xarici görünüşündən rus olmadığı bilinir, şlyapamı götürüb ona norveç dilində müraciət edirəm. O isə isveç dilində səfirliyin qəbul saatlarını mənə izah edə biləcəyini deyir.

      Deyildiyi vaxtda qayıdıram. Həmin cavan oğlan da buradadır. Oğlan burada hərbi attaşe kapitanı Berlinqdir; sonradan adı qəzetlərdə polkovnik Börnşernlə münasibəti ilə əlaqədar olaraq tez-tez hallanacaq.

      Öz günahım ucbatından pasportu vaxtında almadığıma görə səfirlikdə bir sıra çətinliklər yarandı. Lakin məni vəziyyətdən baron Falkenberq çıxardı. O, qırmızı rəngdə üstündə gerb olan iri bir pasport yazdı. Daha sonra bütün Asiya səfirliklərini gəzib yazdığı kağıza qəribə, müxtəlif işarə, nişan və möhürlər vurdurdu. Həmin gün baronun köməyi olmasaydı, heç cür yola çıxa bilməyəcəkdik, bu səbəbdən ona hədsiz minnətdaram.

      Dünya necə balaca imiş! Mən Peterburqun küçələrindən birində qəfildən tanışlarımdan biri ilə qarşılaşıram.

      Axşam düşəndə zamanından öncə Nikolayev vağzalına gəlirik. İlk dəfə burada ikonaların qarşısında yanan şamlar görürəm. Qapılar açılanda həm lokomotivlərin fısıltı, həm də təkərlərin gurultu səsi gəlir, amma bu səslərə rəğmən ikonaların qarşısında şamlar gecə-gündüz yanır. Onlar sakitcə sayrışaraq ikipilləli kiçik səcdəgaha bənzəyirlər.

      Ruslar onların qabağında dayanıb xaç çəkirlər. Xaç çəkir, əyilir, təzim edir və yenidən xaç çəkirlər; bunu adət etdikləri üçün cəld icra edirlər. Deyilənə görə, ruslar bu ayinlər yerinə yetirilməmiş səfərə yollanmır, analar övladlarını müqəddəslərin yanına gətirirlər, sinələrində ordenlər düzülən zabitlər uzun müddət təzim edir, xaç çəkir, yaxşı yol üçün dualar edirlər.

      Bayırda isə lokomativ və təkərlər guruldayır; bağıran Amerika.

      Qvardiyaçılar daxil olur; onlar qırmızı haşiyəli papaq geyiniblər. Onlar Rusiyanın fərqli bölgələrindən gələn zadəganlardır. Peterburqa gəldikləri ilk gündən tövlədə dördatlı qoşqu, evdə isə xeyli nökər saxlayırlar. Bu yolla hərbi mükəlləfiyyətlərini yerinə yetirir və adi zabitlərdən uzaq gəzirlər. Cavan bir qvardiyaçı daxil olur, eyni cür geyinmiş 3 nökər isə onun əşyalarını stansiyaya daşıyır. İşləyərək qocalan bir nökər limitsiz qayğısı ilə gənc ağasını bezdirir, onu tərif edən isimlərlə çağırır. Sahibi hər dəfə təkəbbürlü gülümsəmə ilə cavab verir və işləri digər nökərlərə gördürərək onu qayğılardan xilas edir. Yol üçün nökərlərdən yalnız birini seçir.

      Biz sol əl barmaqlarına brilyant qaşlı üzüklər taxan gənc və gözəl xanıma diqqət edirik. Onun hər barmağında 3–4 üzük var, bu heyranedicidir, bütün oynaqları üzüklərlə örtülüb. Əsilli olduğu bilinən bu xanım girişdə faytonları dayanan 2 yaşlı xanımla sağollaşır. Qatar yola düşməyə hazırlaşır; xanımı isə 2 xidmətçisi müşayiət edir.

      Beləliklə, Peterburqu böyük sevinclə tərk edirik. Həyat yoldaşım plaşından başqa bir şeyi unutmayıb.

      Yol yoldaşlarımız fin mühəndis və arvadıdır – Bakıda Nobelin yanında xidmət etsələr də, uzun illər Rusiyada yaşamış ən mehriban və gülərüz ailə. Onlar bakılı olsa da, ana dilləri rus dilidir. Kiçik bir qızları da var.

      Qatarın bölmələri hamısı yataqlıdır. Sərnişinlərin sayı çoxdur, yol yoldaşlarım qatara dağılışır, məni isə aralarında içkili bir almanın olduğu 3 nəfərin güclə yerləşdiyi dar bir kupeyə salırlar. Vaqonun hər iki tərəfində qapısı olsa da, dəhliz elə dardır ki, üz-üzə gələn iki insan güclə keçə bilir.

      Biz böyük Rus diyarına ayaq basırıq.

* * *

      Təəssüf ki, gecənin bir yarısı oyanıram və sərxoşun xorultusu məni yuxuya getməyə qoymur. Dikəlib ona tərəf öskürürəm. O isə yuxudan durmadan tənbəl kimi digər tərəfə çevrilib xorultusuna davam edir. Ayağa durub oyatmaq üçün yatmış adama yaxınlaşıram, amma anidən xorultu kəsildiyinə görə yenidən yerimə qayıdıram. O xoruldamağa yenidən başlayır.

      Xeyli müddət hərəkətsiz gözlərimi belə qırpmadan uzanıram, amma nə qədər uzandığımı bilmirəm, ona görə ki, balışımın altındakı saatımı çıxarıb baxmaq üçün əməlli əziyyət çəkməliyəm. Sonra yuxuya gedirəm.

      Oyanıram. Qatar dayanıb. Hava artıq işıqlanıb, kupenin isti havası məni boğur, ona görə pəncərəni bir qədər açıram. Qəfildən bayırdan heyranedici səs eşidilir. Məndə bu səs zərif duyğular oyadır, bu səbəbdən sürətlə geyinib bayıra çıxıram. Bu, bir-birinin səsinə səs verən sığırçınlardır. Başa düşə bilmirəm ki, ilin bu vaxtı sığırçınlar buraya necə gəlib düşüb, cənuba qayıdarkən bəlkə də yolüstü dayanıblar və buranı bəyəniblər?

      Hava xoş olsa da, çiskin yağış yağır. Qatar tərpənir və sərnişinlər yuxudan durur. Biz kəndlilərin daxmalarının yanından keçib gedirik, mən ancaq köynək geyinmiş kişilərin qapılarının qarşısında dayandıqlarını görürəm, eynən vətənimdə olduğu kimi. Bir stansiyada saat 7-də qatardan düşüb qəhvə içirəm; mənə frak və ağ pambıq parçadan əlcək geyinmiş, ağ qalstuk taxan xidmətçilər xidmət göstərir. "Neçəyədir?" soruşmağı öyrənirəm. Amma cavabı yaxşı başa düşə bilməsəm də, heç nə olmamış kimi xırdalanması vacib olan sikkəni uzadıram. Qalığı alıb ciddi şəkildə sayıram ki, düz olub-olmadığını yoxlayım, baxmayaraq ki, puldan heç başım çıxmır. Sonra başqalarının etdiklərini görüb mən də çay pulu kimi siniyə 20 qəpik qoyuram və vaqona daxil oluram. Özlüyümdə düşünürəm ki, Rusiyaya səyahətdə ağıllı iş görmüşəm. Tanışlarımdan qəhvə içmək istəyən birinə rast gəlsəydim, necə etməli olduğunu başa salar və "neçəyədir?" deməyi öyrədərdim. Ümumiyyətlə, həmin adama köməklik göstərərdim.

      Mənə Parisdə Brede Kristensen yaxşı kömək etmişdi. Fransız dilini mənə öyrətməli idi. Deyirdi ki, fransız dilini öyrənəndən sonra italyan və ispan dillərini öyrənmək asan olacaq. Birdən-birə 3 dil deyə fikirləşirdim. “Bundan sonra portuqal dilinə keçmək bir az çətin olar” deyib məni qızışdırmaq istəyirdi, hətta baskların dilini öyrənmək üçün belə qismən də olsa məni ümidləndirmişdi. Ancaq fransız dilini heç bir vəchlə öyrənə bilmədim, digər dillər isə öz-özünə sıradan çıxdı. Məndən ikiqat az çalışsa