Hekayələr. Проспер Мериме

yerini tutdu; biz də yavaş-yavaş onların ardınca getdik və iyirmi dəqiqə keçəndən sonra rusların bütün ön dəstələrinin arxaya çəkildiklərini və istehkama girdiklərini gördük.

      Bir topçu dəstəsi gəlib bizim sağ tərəfimizdə, digəri isə sol tərəfimizdə yerləşdi; hər ikisi də güclü dəstə idi. Onlar düşmən üzərinə sıx atəş açmağa başladılar, qarşı tərəf də var gücü ilə cavab zərbəsi endirdi və çox keçmədi ki, Şövörino istehkamı qatı tüstü-duman içində görünməz oldu. Çala-çuxur bir yer bizi rusların atəşindən mühafizə edirdi. Nadir hallarda üstümüzə gələn düşmən qumbaraları (ruslar, əsasən, bizim topçularımızı nişan alırdılar) ya başımızın üstündən sovuşub keçir, ya da ki, yaxınlıqda düşüb partlayaraq toz-torpağı, xırda daş-kəsəyi üstümüzə sıçradırdı.

      Hücuma keçmək əmri verilən kimi kapitanım mənə elə mənalı baxdı ki, istər-istəməz əlimi iki-üç dəfə təzəcə düzəltdiyim bığıma çəkdim. Açığını deyim ki, mən qorxmurdum və istəmirdim ki, kimsə mənim qorxduğumu ağlına gətirsin. Bu qumbaralar isə əksinə, məni dəyanətimi daha da möhkəmləndirməyə sövq edirdi. Hiss edirdim ki, üstümü almış təhlükə sovuşub. Məni öz şəxsi inamım valeh etmişdi və kefim də elə kök idi ki, Parisdə, madam B.-nin Provans küçəsindəki salonunda Şövörino istehkamının alınması barədə necə həvəslə danışacağımı düşünürdüm.

      Polkovnik bizim alayın qarşısından keçdi. O, mənə müraciətlə dedi:

      – Hə, sizin üçün bu, ilk döyüş olduğundan, deməli, möhkəm vuruşmalısınız.

      Otuz addımlıq məsafədə partlayan qumbaranın zərbindən qoluma sıçrayan toz-torpağı çırpıb təmizləyərək əsl cəngavər görkəmilə gülümsədim.

      Deyəsən, qumbaralarının hədəfə dəymədiyini rusların özləri də hiss etdilər. Çünki onlar qumbaraları minomyot mərmilərilə əvəz etdilər. Bunlar da, yəqin ki, yerləşdiyimiz xəndəkdə bizi tuta bilərdi. Lap yekə bir qəlpə mənim papağımı başımdan aldı və yanımdakı adama dəyib öldürdü.

      – Təbrik, edirəm! – Papağımı yerdən təzəcə qaldırmışdım ki, kapitan mənə müraciətlə dedi. – Siz bütün günü rahat ola bilərsiniz, payınızı aldınız!

      Məhkəmə salonunda olduğu kimi, döyüş meydanında da özünü doğruldan “heç ola bilməz ki, güllə eyni yerə iki dəfə dəysin” aksiomunun nə demək olduğunu yaxşı başa düşürdüm. Mən papağımı yenidən başıma qoydum, təşəxxüslə, özümü sındırmadan cavab verdim:

      – Yanındakıları, heç olmasa, bir nəfər salamlamalıdır, yoxsa yox?

      Bu sarsaq zarafat, görünür, lap yerinə düşdü.

      – Sizi təbrik edirəm, – kapitan mənə müraciətlə yenidən sözə başladı, – daha sizə ölüm yoxdur və bu axşam bölüyə siz komandanlıq edəcəksiniz, çünki əlimin içi kimi bilirəm ki, indi mənim növbəm çatıbdır. Hər dəfə mən yaralananda yanımdakı zabit güllədən ölür. – O, astadan, demək olar ki, utana-utana əlavə etdi: – Nədənsə onların adları həmişə “P” hərfilə başlayırdı.

      Özümü ağıllı, təmkinli apardım, mənim yerimə kim olsaydı, belə hərəkət edərdi. Kim olsaydı, peyğəmbərcəsinə deyilmiş bu sözlərdən mənim kimi heyrətlənərdi. Hərbi xidmətdə təzə adam olduğum üçün öz hisslərimi hələ heç kimlə bölüşə bilməzdim və heç kimə etibar da edə bilməzdim. Buna görə də həmişə soyuqqanlı, təmkinli görünməyə çalışmalı idim.

      Yarım saatdan sonra rusların atəşi nəzərə çarpacaq dərəcədə zəiflədi. Belə olduqda biz istehkama doğru irəliləmək üçün sığındığımız yerdən çıxdıq.

      Bizim alay üç bölükdən ibarət idi. İkinci bölüyə istehkama arxadan hücum etmək əmri verilmişdi. Qalan iki bölük isə qarşıdan hücum etməli idi. Mən üçüncü bölükdə idim.

      Sığındığımız divarın arxasından çıxarkən gülləbarana düşdük və bu, bizim bölükdə cüzi miqdarda itkiyə səbəb oldu. Güllələrin vıyıltısı məni heyrətləndirirdi. Başımı tez-tez arxaya çevirir və beləliklə, güllə vıyıltılarına alışmış, belə səsləri adi səs kimi qarşılayan yoldaşlarımın zarafatlarına qoşulurdum.

      Öz-özümə dedim: “Ümumiyyətlə götürsək, döyüş o qədər də təhlükəli şey deyil”.

      Biz düşməni qabağımıza qatıb sürətlə irəliləyirdik, atıcılar isə ardımızca gəlirdilər. Birdən ruslar üç dəfə “Urra!” çəkdilər, bu səslər apaydın eşidilirdi. Sonra rusların səsləri kəsildi və onlar atəşi dayandırdılar.

      Kapitan:

      – Bu sakitlik nəsə mənim ürəyimcə deyil, – dedi. – Bundan yaxşı şey gözləmək olmaz.

      Mənə elə gəldi ki, bizimkilər bir az çox haray-həşir qoparırlar və istər-istəməz onların hay-küyünü düşmən tərəfin sakitliyilə müqayisə etdim.

      Biz tez bir zamanda gəlib istehkamın hüdudlarına çatdıq. İstehkamın ətrafına çəpər kimi düzülmüş ağaclar dağılmış, bizim atdığımız qumbaralar torpağı qazıq-qazıq eləmişdi. İndiyə kimi də hər addımda qışqıran əsgərlər bu dəfə gözlənildiyindən daha da bərk: “Yaşasın İmperator!” – deyə qışqıraraq, xarabalıqlara tərəf döyüşə atıldılar.

      Yuxarı baxdım… Gördüyüm bu səhnəni heç vaxt unutmayacağam… Qalın tüstü qatı havaya qalxmışdı və istehkamın üstündə iyirmi metr hündürlükdə asılmış talvarı xatırladırdı. Yaşılımtıl rəngə çalan tüstü-dumanın içərisində, yarıdağılmış çəpərin arxasında rusların qumbara atanları tüfəngləri əllərində yuxarı qalxmış vəziyyətdə, heykəl kimi yerlərində qalmışdılar. Sanki mən həmin əsgərləri – sol gözü ilə bizə baxan, sağ gözünü isə üstümüzə tuşladığı tüfəngin arxasında gizlədən döyüşçüləri indinin özündə yenə görürəm. Bizdən bir neçə addım aralıda, mazğalların7 birindəki döyüşçü topun yanında, uzun taxtaya sarınmış fitili əlində tutmuş vəziyyətdə yıxılıb qalmışdı.

      Bədənim ürpəşdi və son nəfəsimin çatdığını hiss etdim.

      – Hə, bax, indi əsl oyun başlayacaq! Axşamın xeyir!

      Bu, həmin adamdan eşitdiyim son sözlər oldu.

      İstehkamda təbil gurultusu qopdu. Bütün silahların aşağı salındığını öz gözlərimlə gördüm. Gözlərimi yumdum, dəhşətli gurultu, atəş, onun ardınca isə qışqırıq və fəryad səsləri eşitdim. Gözlərimi açdım, özümü sağ-salamat görəndə məni təəccüb bürüdü. İstehkam yenə tüstü-duman içində idi. Dörd bir tərəfim ölülər və yaralılarla dolmuşdu. Mənim kapitanım düz ayaqlarımın yanında yerə sərilmişdi: başını top gülləsi dağıtmışdı. Dağılmış beyni və axan qanı üst-başımı bulamışdı. Bütün bölüyümdən cəmi-cümlətanı, mənim özüm də daxil olmaqla, altı nəfər adam qalmışdı.

      Bu qırğından sonra cansıxıcı bir sükut başladı. Papağını qılıncının başına keçirən polkovnik çəpəri hamıdan qabaq keçib istehkama atıldı, onun ardınca isə

7

Mazğal – qala divarlarında, istehkamlarda atışmaq üçün qoyulmuş dəlik (red.).